W podróży przez Galicję nie mogło oczywiście zabraknąć Krakowa. Choć tym razem spędziliśmy w królewskim mieście jedynie jeden dzień, to popołudniowy i wieczorny spacer po Starym Mieście dostarczył nam wiele wrażeń i był prawdziwą ucztą dla oka. Postanowiliśmy, że najszybciej jak będzie to możliwe wrócimy do podwawelskiego grodu…
Pierwsze udokumentowane wzmianki o Krakowie znaleźć można w relacji kordobańskiego sefardyjskiego kupca Ibrahima-Ibn-Jakuba (ok. 912/913 - po 966) z 965 roku otraz w dokumencie Dagome iudex z ok. 992 roku. Najstarszy ośrodek osadniczy znajdował się m.in. na obronnym Wawelu i był jednym z grodów w plemiennym państwie Wiślan. W okresie przedpiastowskim pojawiają się dwie daty związane z historią miasta. Między 876 i 879 rokiem książę wielkomorawski Światopełk I (ok. 844-894) zajął późniejszą Małopolskę, a po roku 955 książę Bolesław I Okrutny (po 903-972), brat św. Wacława (907-929/935), wprowadził rządy czeskie. W X wieku Kraków wcielono do państwa polskiego, chociaż trudno stwierdzić, czy stało się to za rządów Mieszka I (922/945-992) w roku 990, czy Bolesława I Chrobrego (967-1025) w roku 999. Istniał tu gród i podgrodzie umocnione drewnianym częstokołem i obronnym wałem, a w X i XI wieku powstały pierwsze budowle murowane - zamek i romańskie kościoły: katedra i bazylika romańska oraz kościół św. Feliksa i Adaukta. W roku 1000 w Krakowie utworzono biskupstwo. W 1142 roku biskup Robert II (?-1143) konsekrował tzw. drugą katedrę wawelską, powstałą na miejscu zburzonego kościoła romańskiego.
Rozbicie dzielnicowe w XII wieku i nieustanne walki książąt dzielnicowych nie przeszkodziły miastu w intensywnym rozwoju i rozbudowie. W 1138 roku zamek krakowski nabrał większego znaczenia, pozostając zgodnie z testamentem Bolesława III Krzywoustego (1085-1138) siedzibą senioratu i niejako stolicą Polski. Zniszczone po najeździe Tatarów w 1241 roku budowle zostały zastąpione przez nowe, gotyckie. Lokacja miasta na prawie magdeburskim, dokonana w 1257 roku przez księcia Bolesława V Wstydliwego (1226-1279) wyznaczyła nowy układ urbanistyczny z centralnie położonym rynkiem i regularną szachownicą rozchodzących się od rynku ulic. Nowo wytyczone miasto zostało zasiedlone głównie przez przybyszów ze Śląska i Niemiec, co tłumaczy fakt posługiwania się językiem niemieckim przez mieszczaństwo krakowskie do XVI wieku. W XIII wieku utworzono nowy system umocnień z murami obronnymi, basztami strzelniczymi i ufortyfikowanymi bramami wjazdowymi, stopniowo wzbogacany i modyfikowany w wiekach następnych.
20 stycznia 1320 roku odbyła się pierwsza w Krakowie koronacja - Władysława I Łokietka (1260/1261-1333) i jego żony Jadwigi Bolesławówny (ok. 1266-1339), a w następnych pięciu wiekach - 35 innych koronacji. Katedra wawelska stała się również królewską nekropolią. Dla miasta niezwykle istotne okazały się rządy Kazimierza III Wielkiego (1310-1370), który założył dwa nowe miasta: Kazimierz i Kleparz, związane ściśle z Krakowem, zbudował wiele nowych kościołów i gmachów użyteczności publicznej, a w 1364 roku powołał Akademię Krakowską, która dała początek Uniwersytetowi Jagiellońskiemu.
Za czasów jagiellońskich dwór królewski odgrywał istotną rolę w kształtowaniu życia kulturalnego i artystycznego. Z Włoch, Niemiec i innych państw przybywali wybitni humaniści, naukowcy i artyści. W roku 1477 z Norymbergi przybył Wit Stwosz (Veit Stoß; 1447/1448-1533), aby na zlecenie mieszczan wyrzeźbić wielki ołtarz do kościoła Mariackiego. Po kolejnej przebudowie w latach 1499-1536 zamek na Wawelu stał się perłą renesansowej architektury.
W latach 1596-1611 stolicę faktycznie (choć nie formalnie) przeniesiono do Warszawy. Kraków stracił swoje dotychczasowe znaczenie zachowując jedynie reprezentacyjną rolę miejsca koronacji i pogrzebów królewskich. Formalną stolicą Rzeczypospolitej Kraków pozostał do ostatniego rozbioru Polski w 1795 roku.
Wraz z upadkiem Rzeczypospolitej rozpoczął się upadek Krakowa. Zniszczenia wojenne mocno nadszarpnęły pozycję miasta i zahamowały jego rozwój. Po raz pierwszy Kraków został zniszczony przez obce wojska w 1655 roku, podczas „potopu szwedzkiego”, choć przedmieścia ucierpiały mocno już w 1587 roku, podczas próby zdobycia miasta przez arcyksięcia Maksymiliana III Habsburga (1558-1618). W latach 1656-1657 miało miejsce kolejne oblężenie miasta, bronionego wówczas przez Szwedów. W XVIII wieku Kraków był zdobywany przez wojska pruskie, szwedzkie, austriackie i rosyjskie. 24 marca 1794 roku rozpoczęło się w Krakowie powstanie kościuszkowskie. Ostatecznie traktat rozbiorowy z 1795 roku przyznał miasto Austriakom. W 1809 roku, na mocy traktatu z Schönbrunn, Kraków został przyłączony do Księstwa Warszawskiego, zaś w latach 1815-1846 stanowił stolicę niewielkiego, formalnie niepodległego państwa - Rzeczypospolitej Krakowskiej. W tym okresie rozpoczęła się gruntowna modernizacja i przebudowa miasta. Na miejscu zburzonych murów obronnych utworzono Planty, powstawały także nowe dzielnice. W roku 1846 znalazł się ponownie w granicach państwa austriackiego, w którym pozostał do 1918 roku. Pomimo okupacji miasto cieszyło się stosunkowo dużą swobodą. W tym czasie Kraków stał się symbolem i centrum polskości i duchową stolicą kraju. Rozwijały się instytucje naukowe i kulturalne. W roku 1850 wielki pożar zniszczył ok. 10% powierzchni miasta. W latach 1910-1915 ogłoszono i częściowo wprowadzono plan regulacyjny Wielkiego Krakowa, w ramach którego rozszerzono granice miasta.
W końcu października 1918 roku pełnię władzy w mieście objęła Polska Komisja Likwidacyjna. Po rozbrajeniu żołnierzy austriackich Kraków stał się pierwszym (obok Tarnowa) wolnym od władzy zaborczej miastem Rzeczypospolitej. W niepodległej Polsce Kraków stał się ważnym ośrodkiem administracji, sztuki. Dynamicznie zaczął się rozwijać przemysł. W czasie II wojny światowej i okupacji hitlerowskiej miasto było stolicą Generalnego Gubernatorstwa. Okupant niemiecki zamknął w getcie, a następnie wymordował niemal całą żydowską ludność miasta, stanowiącą ok. 25% wszystkich mieszkańców. Wywieziono do Niemiec wiele dzieł sztuki, z których duża część nie powróciła do kraju. Historyczna zabudowa miasta wyszła jednak z wojny bez zniszczeń. 18 stycznia 1945 wojska 1. Frontu Ukraińskiego pod dowództwem marszałka Iwana Stiepanowicza Koniewa (1897-1973) wyzwoliły Kraków.
Po wojnie zmieniła się uprzywilejowana dotąd pozycja Krakowa. Intencją ówczesnych władz było ograniczenie roli inteligencji. Wyrazem tych dążeń była budowa Nowej Huty i napływ do Krakowa ogromnej rzeszy robotników. Stało się jednak tak, że to właśnie środowiska artystyczne i naukowe kształtują charakter 800-tysięcznego już miasta i stanowią jego największy atut.
