Chociaż Kielce leżą już poza Galicją, to w drodze powrotnej zatrzymaliśmy się na krótko i tutaj.
Dokładna data powstania miasta jest trudna do określenia. Badania archeologiczne wskazują, że początek dała mu osada handlowa, w której zamieszkujący puszczę świętokrzyską myśliwi i bartnicy wymieniali owoce swojej pracy na inne towary. Legenda wiąże powstanie Kielc z Mieszkiem Bolesławowicem (1069-1089), synem Bolesława II Śmiałego (ok. 1042-1081/1082). Wedle niej, młody książę podczas polowania zgubił swoich kompanów, wyjechał na nieznaną polanę i strudzony zasnął na trawie. Śniło mu się, że został napadnięty przez zbójców, a ci usiłują wlać mu do ust truciznę. Gdy zaczął już tracić siły, nagle objawił mu się św. Wojciech, uniósł pastorał i na ziemi nakreślił kręty szlak, który przemienił się w strumień wody. Mieszko obudził się, nieopodal ujrzał źródło. Woda w nim była smaczna, przejrzysta, taka jak we śnie. Poczuł przypływ nowych sił i szybko odnalazł swój orszak. Odjeżdżając z polany Mieszko zauważył ogromne, białe kły nieznanego zwierza. Zapowiedział, że wybuduje tu gród z kościołem. Niedługo potem zbudowano w sercu puszczy osadę. Na polanie postawiono kościół p.w. św. Wojciecha, a strumień, z którego woda przywróciła księciu siły, mianowano Silnicą. Osadę zaś nazwano Kiełce - na pamiątkę znalezionych tajemniczych kłów. Nazwa z biegiem czasu przekształciła się w Kielce.
Tyle legenda…
Faktem jest natomiast, że wzniesiono tu rzeczywiście kościół p.w. św. Wojciecha, zaś wkrótce potem z nadania książęcego, właścicielami osady stali się biskupi krakowscy, którzy wybudowalitukolegiatę p.w. Najświętszej Marii Panny. Jan Długosz (1415-1480) w swojej kronice zanotował "Krakowski biskup Gedeon, chcąc cześć Boga prawego w diecezji swojej rozszerzyć, w rozległych podówczas i od ludzi niezamieszkałych lasach zbudował miasto Kielce, a w niem kościół z ciosowego kamienia wytworny i ozdobny wystawił". Opisywane przez Długosza dzieło zostało ukonczone w 1171 roku i to jest pierwsza pewna data z historii Kielc. Życie gospodarcze osady znacznie się ożywiło, odbywały się tu targi, odpusty i jarmarki. rozwój zahamowały w połowie XIII wieku najazdy tatarskie oraz walki o tron między Konradem I Mazowieckim (1187/1188-1247) i Bolesławem V Wstydliwym (1226-1279). Zniszczenia i grabieże nie doprowadziły jednak do upadku osady, która szybko powróciła do stanu poprzedniego, wzbogacając się o obwarowania wokół kościoła na wzgórzu zamkowym.
Nie zachował się żaden przywilej ani dokument lokacyjny dla Kielc. Wiadomo, że biskup Jan Bodzanta (ok. 1290-1366), reorganizujący administrację dóbr biskupów krakowskich przeniósł Kielce na magdeburskie prawo miejskie w połowie XIV wieku. Po raz pierwszy mianem civitas (miasto) Kielce zostały określone w 1359 roku. W 1502 roku powstał w Kielcach cech szewców, a w następnych latach kolejne cechy: ślusarzy, bednarzy i krawców. W XVI stuleciu wyodrębniło się także centrum miasta w postaci rynku i odchodzących od niego ulic. Rozwój górnictwa żelaza i metali kolorowych w okalających Kielce miejscowościach przyczynił się w XVI i XVII wieku do rozwoju miasta oraz napływu specjalistów z Polski i zagranicy. W Kielcach powstawały huty metali i szkła oraz manufaktury wytwarzające zbroje. Na pierwszą połowę XVII wieku przypadła też znaczna rozbudowa miasta dokonana z fundacji biskupa Jakuba Zadzika (1582-1642).
„Potop szwedzki” i następnie wojny, a także nawiedzające miasto zarazy zakończyły okres prosperity. Dopiero wiek XVIII upłynął pod znakiem powrotu do dawnej świetności. Budowano nowe domy, powstawały nowe ulice, wzrastała liczba mieszkańców. W roku 1789 Kielce stały się miastem królewskim.
Po III rozbiorze miasto weszło w skład tak zwanej Galicji Zachodniej w zaborze austriackim. W latach 1809-1815 miasto wchodziło w skład Księstwa Warszawskiego, natomiast później znalazło się w granicach zależnego od Rosji Królestwa Polskiego, utworzonego w myśl decyzji kongresu wiedeńskiego. W 1800 roku groźny pożar strawił niemal wszystkie domy mieszkalne w centrum Kielc. W 1816 roku dzięki staraniom księdza Stanisława Wawrzyńca Staszica (1755-1826) powstała w Kielcach pierwsza w Polsce politechnika - Szkoła Akademiczno-Górnicza. W 1845 roku Kielce przestały być miastem guberialnym i zdegradowano je do roli miasta powiatowego. Nie inwestowano w dalszy rozwój przemysłu, zaczęła maleć liczba ludności. Ożywienie gospodarcze przyszło w końcu wieku i związane było z otwarciem w 1885 roku linii kolejowej, przebiegającej przez Kielce. Rozpoczęły działalność pierwsze duże zakłady przemysłowe, powstawały hotele, kościoły, synagoga, a na początku XX wieku rozpoczęto telefonizację miasta. Życie kulturalne wzbogaciło się o nowy gmach teatralny, rozpoczęto wydawanie "Gazety Kieleckiej".
Po wybuchu I wojny światowej, 12 sierpnia 1914 roku do miasta wkroczyła sformowana przez Józefa Klemensa Piłsudskiego (1867-1935) I Kompania Kadrowa. Po bezskutecznej próbie przebicia się do Warszawy w celu wywołania powstania, powróciła ona do Krakowa, stając się zalążkiem Legionów Polskich. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku Kielce zostały siedzibą województwa. Powstawały liczne nowe przedsiębiorstwa, rozwijała się infrastruktura miejska, a proces industrializacji przyspieszyła budowa Centralnego Okręgu Przemysłowego w latach 30. XX wieku.
Rozkwit miasta przerwała II wojna światowa. Lata okupacji hitlerowskiej to dla Kielc okres aktywnej konspiracyjnej walki o odzyskanie wolności. Działały tu agendy ZWZ-AK, SZP, "Orła Białego", BCh i NSZ, funkcjonował hufiec Szarych Szeregów, a w lasach podkieleckich od 1943 roku operowały liczne oddziały partyzanckie. Odbywało się tajne nauczanie. Wojska niemieckie zostały wyparte z miasta przez Armię Czerwoną 15 stycznia 1945 roku. Ostatnim tragicznym akordem istnienia zorganizowanej społeczności żydowskiej w Kielcach był pogrom, do którego doszło już po wojnie w lipcu 1946 roku i który pochłonął życie 42 osób.
