Zamość, nazywany Perłą Renesansu, Padwą Północy, Miastem Arkad jest miejscem ze wszechmiar wartym odwiedzenia. Turystów przyciągają piękne kamienice, kościoły i gmachy oraz swoisty "genius loci" miasta. Wiosną i latem zamojskie zabytki, zwłaszcza Rynek Wielki, stają się scenerią dla odbywających się tu imprez kulturalnych, sportowych i handlowych mających podnieść atrakcyjność miasta.
Zamość prawa miejskie uzyskał w 1580 roku, na mocy przywileju lokacyjnego wystawionego przez Kanclerza i hetmana wielkiego koronnego Jana Sariusza Zamoyskiego (1542-1605). Prace nad budową miasta rozpoczęto już w roku 1579, mimo, iż formalny akt lokacji Zamościa wydano rok później w położonym kilka kilometrów na wschód Jarosławcu. Miasto zaplanowano i zbudowano zgodnie z renesansowymi założeniami miasta idealnego, a jego projekt opracował włoski architekt Bernardo Morando (1540-1600). W roku 1589 miasto zostało stolicą, założonej przez jego właściciela Ordynacji Zamojskiej. Od roku 1595 rozpoczęła tu swą działalność Akademia Zamojska, czwarta w Rzeczypospolitej uczelnia wyższa.
XVII wiek był okresem największego i najszybszego rozwoju miasta. Zamieszkiwała je nie tylko ludność polska, ale również Ormianie, Żydzi, Grecy i inne narodowości. Wyrazem tej różnorodności była budowa i obecność w mieście świątyń różnych wyznań. Zamoyscy tylko w początkowym okresie godzili się na obecność w mieście budynków drewnianych. Docelowo cała zabudowa miała być murowana. Pomyślny rozwój miasta został w połowie wieku zahamowany okresem niepokojów wewnętrznych i zewnętrznych nękających Rzeczpospolitą. W listopadzie 1648 roku zamojska twierdza była oblegana przez wojska Bohdana Chmielnickiego (1595-1657), który odstąpił dopiero na wieść o zbliżających się wojskach królewskich. Pomimo długotrwałego oblężenia w 1656 roku, także wojskom szwedzkim nie udało się zdobyć miasta. Wydarzenie to dało początek pewnemu obyczajowi - „stołowi szwedzkiemu”. Przed odstąpieniem, król szwedzki zaproponował w murach miasta pożegnalną ucztę, ale ówczesny ordynat, Jan „Sobiepan” Zamoyski domyśliwszy się, iż jest to podstęp, kazał jedynie wynieść poza mury stoły z prowiantem dla Szwedów, lecz bez żadnych ław, aby nie "zasiedzieli" tu zbyt długo.
Podczas wielkiej wojny północnej Zamość został zajęty przez wojska szwedzkie w 1704 roku, a wkrótce także przez wojska saskie (lata 1715-1716). W 1720 roku w tutejszym kościele p.w. św. Mikołaja i ówczesnej kolegiacie odbył się synod, podczas którego przypieczętowano zjednoczenie kościoła katolickiego z cerkwią unicką (greckokatolicką). W połowie XVIII stulecia przeprowadzono reformę Akademii Zamojskiej. Na mocy I rozbioru Polski miasto zajęli w roku 1772 Austriacy, którzy w roku 1784 zlikwidowali uczelnię. W roku 1809 w wyniku kampanii księcia Józefa Poniatowskiego (1763-1813) Zamość został po raz pierwszy i jedyny zdobyty szturmem i przyłączony do Księstwa Warszawskiego. W walkach tych odznaczyła się Joanna Żubr (1761-1852), sierżant wojsk Księstwa Warszawskiego i zarazem pierwsza kobieta, odznaczona orderem Virtuti Militari. Po kongresie wiedeńskim miasto weszło w skład zależnego od Rosji Królestwa Polskiego. W roku 1821 rząd odkupił miasto od Zamoyskich i zmodernizował umocnienia twierdzy. Dokonano wówczas przebudowy wielu budynków, m.in. na koszary i magazyny. Skuto wszelkie renesansowe ozdoby, przez co zabudowania utraciły w dużym stopniu swój pierwotny wygląd i styl.
Zmodernizowana Twierdza Zamość odegrała dużą rolę w trakcie Powstania Listopadowego i skapitulowała jako ostatni polski punkt oporu pod dowództwem gen. Jana Krysińskiego (1770-1840). Podczas następnego powstania - Styczniowego miasto pozostało w rękach zaborcy, lecz wokół niego działały liczne oddziały powstańcze. W roku 1866 zlikwidowano twierdzę zamojską, co umożliwiło przestrzenny rozwój miasta.
Dla usprawnienia transportu wojskowego, w roku 1916 do Zamościa doprowadzono linię kolejową. W grudniu 1918 roku Zamość był miejscem komunistycznej rewolty, którą poparła PPS, żydowski BUND oraz żołnierze z miejscowych koszar. Została ona krwawo stłumiona przez przybyłe z Lublina oddziały wojskowe pod dowództwem majora Leopolda Lisa-Kuli (1896-1919). W trakcie wojny z bolszewikami, w końcu sierpnia 1920 roku, Zamość znalazł się w okrążeniu oddziałów 1 Armii Konnej Siemiona Michajłowicza Budionnego (1883-1973). Wielokrotne ataki zostały zatrzymane przez nieliczne regularne oddziały, dowodzone przez majora Mikołaja Bołtucia (1893-1939), późniejszy generała i dowódcę Grupy Operacyjnej "Wschód" w czasie kampanii wrześniowej 1939 roku. Klęska bolszewików pod Warszawą oraz Komarowem i ich odwrót przyczyniły się do odblokowania miasta.
Dwudziestolecie międzywojenne to okres rozwoju miasta. Poszerzano jego granice, powstawało wiele nowych instytucji i ośrodków, szczególnie związanych z życiem kulturalnym i oświatowym. Rozwój ten przerwał wybuch II wojny światowej.
W czasie kampanii wrześniowej w 1939 roku, Zamość został zajęty przez Niemców, którzy – zgodnie z ustaleniami paktu Ribbentrop-Mołotow przekazali go Rosjanom. Na mocy uzgodnionej 28 września 1939 roku korekty granic, Rosjanie musieli opuścić Zamość. Ewakuację przeprowadzono w dniach 4-5 października. Razem z nimi odeszła ok. 1/3 zamojskich Żydów. Od 8 października miasto na prawie 5 lat znalazło się w rękach hitlerowców. Od września do listopada 1939 roku, w zamojskim kościele p.w. św. Katarzyny ukrywano przed Niemcami, przywieziony z Krakowa, obraz Jana Matejki „Hołd Pruski”.
Podczas okupacji niemieckiej na terenie Zamojszczyzny miała miejsce masowa akcja eksterminacyjno-wysiedleńcza prowadzona przez Niemców, dążących do stworzenia tu centrum niemieckiego osadnictwa. Miasto zamierzano przemianować na Himmlerstadt. Ponieważ dostrzeżono niezręczność sytuacji, w której Hitler nie miałby "swojego" miasta, natomiast Himmler tak, ostatecznie nazwy nie zmieniono. Nie doszła też do skutku planowana zmiana nazwy na Pflugstadt. Okres okupacji był szczególnie tragicznym w dziejach miasta. W wyniku prześladowań życie straciło kilka tysięcy mieszkańców Zamościa i okolic. W Zamościu znajdowały się także 2 obozy jeńców radzieckich oraz obóz tymczasowy dla wysiedlonych mieszkańców Zamojszczyzny.
Okolice Zamościa były terenem niezwykle ożywionej działalności partyzantów głównie z AK i BCh. Działała tu też partyzantka radziecka. 24 lipca 1944 roku, obawiając się okrążenia przez nacierających Rosjan, Niemcy opuścili Zamość. Choć w wyniku wojny i okupacji Zamość stracił ponad 50% mieszkańców, to straty materialne nie były duże. Po wojnie nastąpił dynamiczny rozwój Zamościa. Powstały nowe osiedla oraz zakłady przemysłowe, głównie przemysłu spożywczego. W latach 1975-1998 Zamość był stolicą województwa. W roku 1992 zamojskie Stare Miasto wpisano na listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO, co dało początek wielu remontom w tej części miasta. W 1999 roku miasto odwiedził papież Jan Paweł II, podczas swej VII pielgrzymki do Polski.
