Hrubieszów, położony w ramionach rzeki Huczwy, dopływu Bugu znajduje się zaledwie 18 km od przejścia granicznego z Ukrainą w Zosinie i jest najdalej na wschód wysuniętym miastem Polski. Leży on w Kotlinie Hrubieszowskiej, stanowiącej część Wyżyny Wołyńskiej, w rejonie dawnych Grodów Czerwieńskich. W okolicach Hrubieszowa znajdują się najżyźniejsze gleby w Polsce - czarnoziemy.
Do roku 1802 miejscowość nosiła nazwę Rubieszów. Przypuszcza się, że we wczesnym średniowieczu istniał tu, na wyspie oblanej wodami Huczwy, ruski gród obronny należący do Grodów Czerwieńskich. Pierwsza wzmianka o Hrubieszowie, jako osadzie wśród lasów, posiadającej dwór myśliwski pochodzi z 1254 roku. Rolę stanicy myśliwskiej będzie pełnił jeszcze w czasach jagiellońskich, co zostało uwieńczone w jego herbie, nadanym przez króla Zygmunta II Augusta w połowie XVI wieku, wyobrażającym jelenią głowę, między rogami której umieszczone są dwa krzyże z napisem wokoło. W roku 1366 wraz z całą Rusią Czerwoną został przyłączony do Polski przez króla Kazimierza III Wielkiego. W roku 1440 hrubieszowska osada uzyskała prawa miejskie, nadane przez Władysława II Jagiełłę. Prawdopodobnie w końcu XIV stulecia wzniesiono tu drewniany zamek, będący siedzibą starosty, w którym Jagiełło gościł kilkakrotnie. Duże znaczenie dla miasta miał przywilej wydany przez następnego króla, Kazimierza IV Jagiellończyka, nakazujący zmierzającym z Rusi na Mazowsze obieranie drogi przez Hrubieszów. Pomyślny rozwój miasta przerwały najazdy Tatarów, którzy w latach 1498-1626 wielokrotnie grabili je i niszczyli. Zamek został zniszczony w roku 1661. W wyniku I rozbioru Rzeczypospolitej w 1772 roku Hrubieszów przeszedł pod panowanie austriackie. W roku 1800 wsie dawnego starostwa kupił Stanisław Staszic (1755-1826), który w 1816 roku założył fundację „Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie”. Była to pierwsza w Europie organizacja przedspółdzielcza, działająca aż do roku 1945. W XIX wieku miasto rozwijało się szybko. W czasie I wojny do Rosji przymusowo ewakuowano ludność prawosławną. W sierpniu 1920 roku toczyły się tu walki z sowieckim najeźdźcą. W mieście kwaterował nawet sztab słynnej 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego, której jednostki zostały rozbite przez ułanów gen. Józefa Hallera pod pobliskim Komarowem i Walicą Śniatycką 31 sierpnia 1920 roku. Wybuch II wojny światowej rozpoczął szczególnie tragiczny rozdział w dziejach miasta. We wrześniu i październiku 1939 roku władze okupacyjne zmieniały się dwukrotnie. Najpierw zajął miasto Wehrmacht, później Armia Czerwona, która ostatecznie przekazała je z powrotem Niemcom. Rozpoczął się terror i prześladowania ludności polskiej i żydowskiej, a z okupantem współpracowali nacjonaliści ukraińscy. Odpowiedzią był silny ruch oporu, w skład którego wchodziło wiele organizacji podziemnych (Tajna Armia Polska, ZWZ, AK, BCh i inne). Po wojnie na terenach koło Hrubieszowa działała polska i ukraińska partyzantka antykomunistyczna. W roku 1946 placówki MO i MBP w mieście stały się celem wspólnej akcji oddziałów WiN i UPA.
Od początku swego istnienia było miastem wielokulturowym, obok Rusinów i Polaków, już od XV wieku mieszkali tutaj Żydzi. Pierwsze wzmianki o hrubieszowskich Żydach pochodzą z roku 1444, natomiast dokument z roku 1456 wymienia dwóch kupców żydowskich, którym nadano prawo zaopatrywania dworu. W drugiej połowie XVI wieku Żydzi uzyskali prawo do zamieszkania w wydzielonej części miasta i do wybudowania synagogi, a wymieniony imiennie Abraham otrzymał prawo destylowania wódki. W 1736 roku wybuchł pożar, który zniszczył większą część miasta, w tym 27 żydowskich domów i synagogę. Żydzi zajmowali się głównie rzemiosłem i handlem produktami rolnymi, a gmina żydowska szybko się rozrastała - w roku 1765 zamieszkiwało Hrubieszów 709 Żydów, w 1897 - 5352, a w 1939 - już około 7500 (czyli prawie 58% populacji). Po wybuchu II wojny światowej, część Żydów próbowała ratować się ucieczką na teren ZSRR. Reszta, czyli około 4200 osób, została zobowiązana do zamieszkiwania określonych ulic, a następnie osadzona w getcie. W maju i czerwcu 1942 roku Niemcy koncentrowali w hrubieszowskim getcie Żydów z całego powiatu, łącznie około 10 000 osób. Wkrótce nastąpiły masowe deportacje do obozu zagłady w Sobiborze, a 500 osób rozstrzelano na cmentarzu żydowskim. Część spośród ostatnich 2000 Żydów wywieziono w październiku 1942 roku do obozu pracy w miejscowości Budzyń koło Kraśnika, część - do obozu zagłady w Sobiborze.
Będąc w Hrubieszowie warto zobaczyć kościoły św. Satnisława Kostki, św. Mikołaja, MB Nieustającej Pomocy, prawosławną cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Bogarodzicy i zespół dworski „Du Chateau”. Jeśli czas pozwoli można zobaczyć też dawny cmentarz żydowski, a właściwie jego pozostałości. Niestety, do naszych czasów nie zachowała się żadna z hrubieszowskich synagog.
