Moje pierwsze spotkanie z Wenecją miało miejsce pod koniec września 1972 roku. Była chyba 4.00 lub 4.30 nad ranem, było ciemno, a miasto jeszcze spało. Zostawiłem bagaż w przechowalni na dworcu Santa Lucia i ruszyłem ku centrum. Cisza, spokój, puste placyki i uliczki, ładnie iluminowane domy przy Canal Grande, po którym o tej porze jeszcze nie kursowały tramwaje wodne (vaporetti) - wszystko to tworzyło nastrój, którego już nigdy później nie było mi dane zaznać w Wenecji. Zazwyczaj jest ona pełna turystów, po kanałach co chwila przepływają wypełnione nimi łodzie, motorówki i - jakże by inaczej - gondole, a wielojęzyczny tłum szturmuje wejście do bazyliki św. Marka. Ale nawet i wtedy warto do Wenecji przyjechać, a wystarczy zboczyć z wydeptanego przez turystów szlaku, by znaleźć zakątek, w którym można rozkoszować się samotnością i spokojem. W Wenecji byłem jeszcze potem kilkakrotnie i za każdym razem udawało mi się znaleźć w niej coś nowego, mimo że często po raz kolejny "zaliczałem" znane mi wcześniej miejsca.
Do powstania Wenecji mimowolnie przyczynił się Attyla. W roku 452 uciekający przed Hunami mieszkańcy pobliskich miast: Padwy (Patavium), Treviso (Tarvisium), Akwilei (Aquilea), Altino (Altinum) i Portogruaro (Concordia) schronili się na bagnistych wyspach adriatyckiej laguny i założyli na nich osadę. Tak przynajmniej głosi tradycja. Źródła rzymskie wspominają bowiem, że niektóre z wysp były już wcześniej zamieszkane przez rybaków (których określają jako incolae lacunae - mieszkańców laguny), a inni datę założenia Wenecji wiążą z powstaniem pierwszego kościoła na wysepce Rialto (Rivoalto), co miało miejsce w 421 roku. W roku 568 większą część północnej Italii zajęli Longobardowie. Jedyne wąski pas wybrzeża Adriatyku pozostał pod władzą bizantyjskiego Egzarchatu Rawenny. W tym okresie zbudowano także nowe porty w rejonie Laguny Weneckiej - w dzisiejszym Malamocco i Torcello. Władza Bizancjum nad regionem zakończyła się wraz z podbojem Egzarchatu Rawenny przez longobardzkiego króla Aistulfa w roku 751. W tym okresie, lokalny bizantyjski gubernator (zwany diukiem, a później dożą) rezydował na terenie obecnej Wenecji.
Pierwszym znanym z imienia, a trzecim historycznym dożą weneckim został Orso Ipalto (Ursus) panujący w I połowie VIII wieku. W latach 775-776 utworzono biskupstwo i przeniesiono siedzibę dożów z Malamocco do Rialto. Zbudowano wkrótce potem klasztor św. Zachariasza, bazylikę św. Marka i pierwszy pałac doży, a także umocnienia obronne. Porozumienie zawarte pomiędzy Karolem Wielkim i bizantyjskim cesarzem Niceforem I Genikiem w roku 810 uznawało Wenecję jako terytorium Bizancjum i jej prawa handlowe w rejonie Adriatyku. W roku 828 sprowadzono z Aleksandrii do Wenecji relikwie św. Marka Ewangelisty, które umieszczono w nowej bazylice.
Prestiż i siła miasta rosła, co wobec słabnącej władzy Bizancjum doprowadziło do zwiększenia autonomii i ostatecznie - do uniezależnienia się Wenecji. Była ona jedną z czterech tzw. Republik Morskich (Repubblica Marinara), obok Genui, Pizy i Amalfi. Polityczne zainteresowania Wenecji ukierunkowane były na wschodnią część basenu Morza Śródziemnego. Wkrótce stała się ona potęgą morską i handlową. Pod władzą Wenecji znalazły się Istria, Dalmacja, Korfu, Wyspy Egejskie, Kreta, Cypr a także tzw. "Terraferma" - tereny w północnych Włoszech, aż po rzekę Adda. Choć Wenecja utrzymywała ścisłe związki z Konstantynopolem, to w czasie finansowanej przez nią IV krucjaty doszło do zdobycia i złupienia tego miasta przez jej uczestników w 1204 roku i utworzenia następnie Cesarstwa Łacińskiego, które trwało do 1261 roku, gdy władzę nad Konstantynopolem odzyskał cesarz bizantyjski Michał VIII Paleolog. Wenecja prowadząc handel ze Wschodem walczyła także z muzułmańskimi Turkami. W XIII wieku wenecki kupiec i podróżnik Marco Polo przemierzył Jedwabny Szlak i dotarł do Chin. Do czasu odkrycia przez Vasco da Gamę nowej drogi do Indii, Wenecja zazdrośnie strzegła swego monopolu na handel jedwabiem i przyprawami.
Po zdobyciu Konstantynopola przez sułtana Mehmeda II w 1453 roku i i utracie na rzecz Turcji wielu posiadłości wschodnich w wyniku 30-letniej wojny, wypowiedzianej przez sułtana oraz porażce wspieranej przez Wenecjan floty kalifa Aleksandrii w bitwie morskiej z Portugalczykami, stoczonej pod Diu w Indiach w 1509 roku, znaczenie Wenecji zaczęło stopniowo słabnąć. W tym samym okresie miał miejsce szczyt konfliktu Wenecji z papiestwem. Zorganizowana przez papieża Juliusza II, cesarza Maksymiliana I, króla Francji Ludwika XII oraz władcę Hiszpanii Ferdynanda II Katolickiego tzw. Liga Cambrai, wspierana przed niektóre miasta włoskie pokonała Wenecjan w bitwie pod Agnadello w maju 1509 roku. Wenecji udało się jednak zneutralizować Ligę, poprzez zawarcie separatystycznych układów z każdym z jej członków. Na osłabienie Wenecji miały także wpływ nawiedzające miasto epidemie dżumy w 1348, 1575 i 1630 roku, które dziesiątkowały ludność.
Republika Wenecka utraciła niepodległość w 1797 roku, gdy miasto zajęły wojska Napoleona walczące z koalicją austriacko-pruską. Po zawarciu pokoju w Campo Formio Wenecja została oddana Austrii. Po kolejnej z wojen napoleońskich, na mocy traktatu, zawartego w Pressburgu (dzisiejszej Bratysławie) w 1805 roku została włączona w granice utworzonego przez Napoleona Królestwa Włoch., a po upadku Cesarza Francuzów weszła w skład związanego z Austrią Królestwa Lombardzko-Weneckiego (Regno Lombardo-Veneto/Königreich Lombardo-Venetien). W okresie Wiosny Ludów po wyparciu Austriaków, z inicjatywy działacza niepodległościowego Daniela Manina, proklamowano w Wenecji tzw. Republikę San Marco (Repubblica di San Marco), która istniała 17 miesięcy w latach 1848-1849.
W roku 1866 po trzeciej wojnie o niepodległość, Wenecja weszła w skład zjednoczonego Królestwa Włoch. Działania ostatniej wojny oszczędziły Wenecję, aczkolwiek jej przemysłowe przedmieścia i linie kolejowe łączące ją z Padwą były wielokrotnie bombardowane. 29 kwietnia 1945 roku do zajętego już przez włoskich partyzantów miasta wkroczyły nowozelandzkie oddziały gen. Bernarda Cyrila Freyberga.
Dzisiejsza Wenecja to przede wszystkim światowe centrum turystyczne. Z racji swego nietypowego położenia na 118 wyspach, unikalnego układu urbanistycznego (Canal Grande i odchodzące od niego liczne rii - odnogi, przecięte blisko 400 mostami), bogactwa zabytków - miasto znajduje się na lisćie światowego dziedzictwa UNESCO. Wenecja jest także wielkim centrum artystycznym i kulturalnym. Niegdysiejsza stolica opery i miasto o starych tradycjach muzycznych gości dziś renomowany Międzynarodowy Festiwal Filmowy (Mostra Internazionale d'Arte Cinematografica di Venezia) - najstarszą imprezę filmową na świecie, jest także miejscem licznych koncertów, spektakli teatralnych, wystaw plastycznych i innych imprez kulturalnych. Światową sławę i popularność zyskał karnawał wenecki, a o weneckich maskach, lalkach czy wyrobach artystycznych ze szkła z Murano słyszał chyba każdy.
Warto też pamiętać, że w Wenecji powstało pierwsze w Europie getto, dzielnica przeznaczona dla ludności żydowskiej. Powstało ono w 1516 roku, gdy część weneckich Żydów przesiedlono na teren wysepki Ghetto Nuovo, gdzie mieściła się dawniej huta (słowo ghetto oznacza odlewnię). Mimo, że z czasem słowo "getto" nabrało znaczenia zdecydowanie pejoratywnego, jako instrument dyskryminacji i prześladowania Żydów, to instytucja ta u swego zarania miała raczej służyć odseparowaniu od obcych i większej integracji wewnętrznej tej społeczności, służącej ścisłemu przestrzeganiu przepisów religijnych. Idea takiej separacji zrodziła się wśród diaspory żydowskiej już w starożytności, a w średniowieczu, to dążenie było obustronne.
Nie sposób wymienić tu wymienić, a co dopiero opisać wszystkich weneckich zabytków, godnych uwagi. Zdjęcia i opisy wielu z nich ilustrują zresztą podróże innych Kolumberowiczów. Nieco informacji zamieszczam także i pod swoimi fotkami, choć - siłą rzeczy - dotyczą one głównie weneckich "highlightów".
Zapraszam także do posłuchania romantycznej piosenki o Wenecji w wykonaniu Charlesa Aznavoura: http://www.youtube.com/watch?v=lboi2QFsVR4
