Właściwie od początku istnienia, a w pewnym sensie z założenia, Białystok był miastem wielokulturowym, w którym od zawsze mieszkali obok siebie wyznawcy różnych religii. W zasadzie tytułowe trzy, można by podwoić. Obok katolików, prawosławnych i Żydów, żyli tu przecież unici, protestanci, a nawet muzułmańscy Tatarzy. Ich wpływ na życie i historię miasta był jednak zdecydowanie mniejszy.
Oczywiście białostocka wielokulturowość nie była sielanką. Konflikty religijne towarzyszyły miastu niemal od pierwszego dnia. A to prawosławni przeciwstawiali się unitom i presji wywieranej przez władze, by przechodzili na wiarę grekokatolicką. To znów wspólnym wrogiem wszystkich byli "żydowscy lichwiarze i szachraje". Carat gnębił i na potęgę prześladował Polaków-katolików, za co odwet na prawosławnych wzięto zaraz po odzyskaniu niepodległości. Druga Wojna Światowa przyniosła zagładę Żydom białostockim, stanowiącym jedną z największych gmin w Polsce. Tych zaś, którzy cudem ocaleli, dopadła antysemicka nagonka 1968 roku. I tak, koniec końców, współczesny Białystok stał się miastem dwóch religii.
Sakralnych pamiątek po białostockich Żydach zostało niewiele. Z trzech ocalałych synagog, żadna nie pełni dziś swojej funkcji - domu modlitwy. Przez lata, na pastwę losu i wandali, pozostawiony był też kirkut na Wschodniej. Dopiero od niedawna wolontariusze sukcesywnie oczyszczają, pielęgnują i katalogują nekropolię, na której znajduje się przeszło pięć tysięcy macew.
Naturalnie, zdecydowanie lepiej zachowały się kościoły i cerkwie. Dumą katolików jest niewątpliwie kościół farny. Stara, tak zwana "biała" część fary, to najstarsza katolicka świątynia w Białymstoku. Kilkakrotnie większy, przyklejony do niej, "czerwony" kościół, powstał na początku XX wieku jako... przybudówka. Ominięto w ten sposób carski zakaz budowy nowych kościołów, dopuszczający jedynie remonty i rozbudowę już istniejących.
Inną perłą budownictwa sakralnego jest kościół Świętego Rocha, wznoszony przez niemal dwadzieścia lat, począwszy od 1927 roku. To jeden z pierwszych w Polsce kościołów zbudowanych z żelbetonu. Dzięki zastosowaniu tego - rewolucyjnego jak na owe czasy - materiału, udało się osiągnąć niezwykłą bryłę, z górującą nad nią 82. metrową wieżą - do dziś najwyższą budowlą w Białymstoku.
Również prawosławni mają się czym pochwalić. Sobór katedralny pod wezwaniem Świętego Mikołaja Cudotwórcy, to jedna z najbogatszych cerkwi w Polsce. W dodatku zachowała się w niemal niezmienionym stanie od lat czterdziestych XIX wieku.
Mała, stojąca na wysokim wzgórzu cerkiew Świętej Marii Magdaleny, wybudowana w 1758 roku, to z kolei jeden z najstarszych zabytków miasta.
Najpiękniejsze, naprawdę odbierające mowę, są jednak nowe, powojenne cerkwie: Hagia Sophia na Wygodzie, cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego na Słonecznym Stoku, szczycąca się platynowymi kopułami cerkiew Świętego Jerzego, czy w końcu największa w Polsce i najbardziej imponująca, cerkiew Świętego Ducha na Antoniuku Fabrycznym. Wszystkie stanowią świetny przykład jak gustownie i pięknie może wyglądać współczesne budownictwo sakralne.
Niestety, bardzo rzadko to samo można powiedzieć o nowo wznoszonych kościołach. W Białymstoku chlubnym wyjątkiem jest jedynie kościół Zmartwychwstania Pańskiego - replika nieistniejącego już kościoła z Berezwecza na Białorusi.
Oczywiście białostocka wielokulturowość nie była sielanką. Konflikty religijne towarzyszyły miastu niemal od pierwszego dnia. A to prawosławni przeciwstawiali się unitom i presji wywieranej przez władze, by przechodzili na wiarę grekokatolicką. To znów wspólnym wrogiem wszystkich byli "żydowscy lichwiarze i szachraje". Carat gnębił i na potęgę prześladował Polaków-katolików, za co odwet na prawosławnych wzięto zaraz po odzyskaniu niepodległości. Druga Wojna Światowa przyniosła zagładę Żydom białostockim, stanowiącym jedną z największych gmin w Polsce. Tych zaś, którzy cudem ocaleli, dopadła antysemicka nagonka 1968 roku. I tak, koniec końców, współczesny Białystok stał się miastem dwóch religii.
Sakralnych pamiątek po białostockich Żydach zostało niewiele. Z trzech ocalałych synagog, żadna nie pełni dziś swojej funkcji - domu modlitwy. Przez lata, na pastwę losu i wandali, pozostawiony był też kirkut na Wschodniej. Dopiero od niedawna wolontariusze sukcesywnie oczyszczają, pielęgnują i katalogują nekropolię, na której znajduje się przeszło pięć tysięcy macew.
Naturalnie, zdecydowanie lepiej zachowały się kościoły i cerkwie. Dumą katolików jest niewątpliwie kościół farny. Stara, tak zwana "biała" część fary, to najstarsza katolicka świątynia w Białymstoku. Kilkakrotnie większy, przyklejony do niej, "czerwony" kościół, powstał na początku XX wieku jako... przybudówka. Ominięto w ten sposób carski zakaz budowy nowych kościołów, dopuszczający jedynie remonty i rozbudowę już istniejących.
Inną perłą budownictwa sakralnego jest kościół Świętego Rocha, wznoszony przez niemal dwadzieścia lat, począwszy od 1927 roku. To jeden z pierwszych w Polsce kościołów zbudowanych z żelbetonu. Dzięki zastosowaniu tego - rewolucyjnego jak na owe czasy - materiału, udało się osiągnąć niezwykłą bryłę, z górującą nad nią 82. metrową wieżą - do dziś najwyższą budowlą w Białymstoku.
Również prawosławni mają się czym pochwalić. Sobór katedralny pod wezwaniem Świętego Mikołaja Cudotwórcy, to jedna z najbogatszych cerkwi w Polsce. W dodatku zachowała się w niemal niezmienionym stanie od lat czterdziestych XIX wieku.
Mała, stojąca na wysokim wzgórzu cerkiew Świętej Marii Magdaleny, wybudowana w 1758 roku, to z kolei jeden z najstarszych zabytków miasta.
Najpiękniejsze, naprawdę odbierające mowę, są jednak nowe, powojenne cerkwie: Hagia Sophia na Wygodzie, cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego na Słonecznym Stoku, szczycąca się platynowymi kopułami cerkiew Świętego Jerzego, czy w końcu największa w Polsce i najbardziej imponująca, cerkiew Świętego Ducha na Antoniuku Fabrycznym. Wszystkie stanowią świetny przykład jak gustownie i pięknie może wyglądać współczesne budownictwo sakralne.
Niestety, bardzo rzadko to samo można powiedzieć o nowo wznoszonych kościołach. W Białymstoku chlubnym wyjątkiem jest jedynie kościół Zmartwychwstania Pańskiego - replika nieistniejącego już kościoła z Berezwecza na Białorusi.
