Podróż Świętokrzyskie miasteczka i zamki - Kurozwęki



Kurozwęki to spora wieś położona w województwie świętokrzyskim niedaleko Staszowa. Nazwa miejscowości Kurozwęki, czyli Kur dżwięki według legendy wywodzi się od koguta, którego głośne pianie pozwoliło odnaleźć się drużynie książęcej, zagubionej podczas polowania w okolicznych puszczach.

W źródłach historycznych pojawiają się one w roku 1246. W połowie XIV wieku kasztelan krakowski Dobiesław wybudował ti drewniano-murowany zamek, który stał się siedzibą rodu Porajów herbu Róża, którzy później przyjęli nazwisko Kurozwęckich. Zamek miał początkowo charakter obronny - był jednym z pierwszych murowanych rycerskich zamków w Polsce. W dokumencie z roku 1400 jest on określony jako castrum Curoswank. Późniejsze, wielokrotne przebudowy zmieniły jego charakter na rezydencję. Według tradycji założycielem Kurozwęk był czeski rycerz Poraj Sławnikowic, brat św. Wojciecha. Od co najmniej XV wieku miejscowość Kurozwęki posiadała prawa miejskie. Dokładna data ich nadania nie jest znana. Przyjmuje się, że nastąpiło to przed rokiem 1400. Miasto było własnością Kurozwęckich. Po roku 1521 jedna z córek Hieronima Kurozwęckiego Anna poślubiła łowczego sandomierskiego Jana Lanckorońskiego, wnosząc mu w posagu właśnie Kurozwęki. 

Po bezdzietnej śmierci Stanisława Lanckorońskiego w 1747 roku, wdowa Anna z Rawiczów Dembińska poślubiła w 1752 roku Macieja Sołtyka, generała wojsk polskich, potem kasztelana a od 1774 roku wojewodę sandomierskiego. On też zapewne w latach 1768-1772 podjął dzieło dość gruntownej przebudowy zamku, przekształcając założenie mieszkalno-obronne w barokowo-klasycystyczną rezydencję. Modernizacji w stylu rokokowym uległy apartamenty na piętrze skrzydła zachodniego i północnego. W roku 1787 w kurozwęckim pałacu gościł król Stanisław August Poniatowski, który zatrzymał się tu w czasie powrotnej podróży ze spotkania z carycą Katarzyną II w Kaniowie. Po burzliwej epoce napoleońskiej właściciele Kurozwęk sprowadzili z Czech artystę-ogrodnika Jana Zulaufa, który uporządkował park pałacowy. Córka Sołtyków Emilia, poślubiwszy w 1833 roku Pawła Popiela herbu Sulima wniosła w posagu Kurozwęki, które w ten sposób przeszły w ręce rodziny Popielów. Paweł Popiel zdecydował się na gruntowną przebudowę wnętrz, nie naruszając zasadniczej bryły zamku. Ostatniej, niewielkiej resztą, przebudowy pałacu zgodnie z ówczesnymi wymaganiami dokonano po 1918 roku, według rysunków projektowych krakowskiego architekta Franciszka Mączyńskiego. W 1944 roku obiekt przejęło państwo organizując w nim tymczasowe lokale mieszkalne oraz biura miejscowego PGR-u, a od roku 1956 placówkę ZUS. Potem pojawiły się plany, aby pałac zaadaptować na potrzeby szpitala psychiatrycznego. Rozpoczętych na tę okoliczność prac remontowych nigdy jednak nie ukończono i odtąd piękny niegdyś gmach stał opuszczony, coraz mocniej chyląc się ku ruinie. W 1991 roku zamek wraz z parkiem powróciły w ręce spadkobierców ostatnich właścicieli. Podjęli oni trud przywrócenia mu dawnej świetności.

Oprócz pałacu i parku w Kurozwękach warto zobaczyć XVIII-wieczny kościół filialny p.w. św. Rocha oraz zespół klasztorny kanoników regularnych z XV-XVII wieku. Niestety, brak czasu nie pozwolił nam na zapoznanie się z tymi zabytkami. 

  • Kurozwęki
  • Kurozwęki