Podróż Żydowskie cmentarze - Cmentarz w Sochaczewie



Początki osadnictwa żydowskiego w Sochaczewie toną w mrokach dziejów. Z pewnością Żydzi mieszkali tu już w średniowieczu, o czym świadczyksiążęcy przywilej, nadany im w pierwszej połowie XV wieku. Kahał z Sochaczewa jest po raz pierwszy wzmiankowany w 1507 roku. Na przestrzeni wieków liczba wyznawców judaizmu stopniowo wzrastała. U schyłku I Rzeczpospolitej stanowili oni aż 86% całej populacji. Począwszy od średniowiecza Żydzi dominowali w handlu i rzemiośle. Pod koniec XIX wieku Sochaczew stał się jednym z ważniejszych ośrodków chasydzkich. W 1883 roku w mieście osiedlił się rabin Abraham Bornstein, zięć Menachema Morgensterna z Kocka i uczeń Henocha z Aleksandrowa. Z inicjatywy Bornsteina w Sochaczewie powstała wyższa szkoła religijna. Uznanie przyniosły mu też dwa dzieła o tematyce religijnej: "Awne Nezer" i "Egle Tal". Wkrótce wokół Bornsteina skupiła się liczna grupa chasydów. Dynastię sochaczewskich cadyków kontynuowali jego potomkowie: Samuel i Dawid.

Po wybuchu II wojny światowej i zajęciu Sochaczewa przez nazistów, Żydzi zostali poddani licznym represjom. W styczniu 1940 roku na terenie miasta utworzono getto, w którym stłoczono około dwóch tysięcy osób. Część Żydów wywieziono do getta w Żyrardowie, a pozostałych deportowano w lutym 1941 roku do Warszawy, skąd trafili potem do obozów zagłady. Holocaust przeżyli nieliczni. 

Cmentarz żydowski w Sochaczewie powstałna przełomie XV i XVI wieku, a pierwsze wzmianki o nekropolii pochodzą z 1564 roku. Jest to zatem jedna z najstarszych polskich nekropolii żydowskich, którą data powstania plasuje obok cmentarza Remu w Krakowie czy Tykocinie. Historyczną wartość cmentarza podkreślał znany przedwojenny historyk Majer Bałaban,pisząc w 1929 roku: "Chcąc zbadać historię warszawskiej gminy żydowskiej przed założeniem cmentarza na Pradze, musimy dokładnie przestudiować epitafia w Grodzisku lub Sochaczewie".

Cmentarz zlokalizowany jest przy ul. Sierpniowej. Ma on powierzchnię 3,0 ha. W średniowieczu teren ten leżał poza miastem, jak podają materiały archiwalne "za zamkiem". Cmentarz był niezwykle ważnym miejscem pochówku dla całego Mazowsza. Wpływ na to miał obowiązujący w Warszawie od 1527 do 1780 roku przywilej de non tolerandis Judeis, zakazujący Żydom zarówno mieszkania w mieście, jak i oczywiście pochówku bliskich. Ci, którzy przebywali w Warszawie nielegalnie, grzebali więc swoich zmarłych na sochaczewskim cmentarzu. Jednak nawet po zakupieniu gruntów pod cmentarz żydowski w Warszawie na Bródnie, niektórzy Żydzi ze stolicy grzebani byli nadal w Sochaczewie. Kierowała nimi chęć złożenia szczątków swych zmarłych w pobliżu rodzinnych grobów, jak również niechętny stosunek do dokonywania pochówków "na pustym polu" na Bródnie. Nekropolia w Sochaczewie jest miejscem spoczynku osób szczególnie zasłużonych dla społeczności żydowskiej. Pochowano tu wielu miejscowych rabinów, między innymi Mosze Charyfa czy Eliezera ha-Kohena Lipskera. Tu również spoczął zmarły w 1910 roku Abraham syn Zewa Nachuma Bornstein - cadyk z Sochaczewa. Podobnie jak w innych gminach żydowskich, także w Sochaczewie istniało bractwo pogrzebowe Chewra Kadisza.

Podczas II wojny światowej naziści zdewastowali cmentarz. Żydzi zostali zmuszeni do wyrywania macew, które następnie wykorzystano do prac budowlanych. Zniszczono także ohel cadyka Eliezera ha-Kohena Lipskera. Cmentarz był też miejscem licznych egzekucji. Po wyzwoleniu na terenie cmentarza znajdowało się jeszcze wiele nagrobków. Większość z nich w ciągu kolejnych lat została rozkradziona lub wrzucona do Bzury. W 1981 roku Urząd do spraw Wyznań uznał cmentarz za nieistniejący. Dopiero starania miejscowych społeczników oraz Żydów pochodzących z Sochaczewa pozwoliły na ocalenie i zabezpieczenie ostatnich śladów tej nekropolii. Do dziś zachowało się na niej jedynie 10 nagrobków. Najstarszy z nich pochodzi z 1810 roku.

  • Sochaczew - cmentarz żydowski
  • Sochaczew - cmentarz żydowski
  • Sochaczew - cmentarz żydowski
  • Sochaczew - cmentarz żydowski
  • Sochaczew - cmentarz żydowski
  • Sochaczew - cmentarz żydowski
  • Sochaczew - cmentarz żydowski
  • Sochaczew - cmentarz żydowski
  • Sochaczew - cmentarz żydowski
  • Sochaczew - cmentarz żydowski
  • Sochaczew - cmentarz żydowski
  • Sochaczew - cmentarz żydowski
  • Sochaczew - cmentarz żydowski