Starożytna osada w Biskupinie jest chyba najbardziej znanym stanowiskiem archeologicznym w Polsce. Została ona odkryta w roku 1933 przez miejscowego nauczyciela Walentego Szwajcera. Wykopaliska na terenie osady były prowadzone pod kierownictwem prof. Józefa Kostrzewskiego aż do wybuchu II wojny światowej. W latach 1939-1942 Hauptsturmführer SS, prof. dr Hans Schleif prowadził tu badania, mające na celu wykazanie pragermańskości Biskupina. Po wojnie archeolodzy polscy, pod kierunkiem prof. Zdzisława Rajewskiego wznowili badania i kontynuowali je do roku 1974.
Osada w Biskupinie wiąże się z kręgiem kultury łużyckiej, trwającej od środkowej epoki brązu (około XIV wieku p.n.e.) po wczesną epokę żelaza (około V wieku p.n.e.). Przynależności etnicznej kultury łużyckiej, podobnie jak i większości innych pradziejowych kultur archeologicznych, bezdyskusyjnie nie da się ustalić. Trudno zatem jednoznacznie stwierdzić, czy Biskupin był osadą prasłowiańską. Powstała ona prawdopodobnie w roku 738 p.n.e. (datę tę ustalono na podstawie badań dendrochronologicznych) i została założona na wyspie na Jeziorze Biskupińskim (obecnie półwysep), o kształcie w przybliżeniu owalnym i powierzchni około 2 ha. Była zasiedlona przez około 150 lat. Osada liczyła 106 domostw, o wymiarach przeciętnie ok. 8 x 10 m, usytuowanych rzędowo wzdłuż moszczonych drewnem 11 ulic, o szerokości około 2,5 m każda. Ocenia się, że mieszkać w niej mogło od 800 do 1000 osób. Gród otoczony był skrzynkowym wałem drewniano-ziemnym o długości 740 m, szerokości 3 m i domniemanej wysokości do 6 m, w którym znajdowała się brama wjazdowa, oraz falochronem o szerokości od 2 do 9 m, zbudowanym z ukośnie wbitych pali. Pierwotna osada obronna została opuszczona w VI wieku p.n.e. z powodu podniesienia się poziomu wody w jeziorze i wyeksploatowania środowiska naturalnego (drewno, erozja gleb). Na jej miejscu powstała osada otwarta. Ludność Biskupina zajmowała się rolnictwem, rybołówstwem , zbieractwem i rzemiosłem (garncarstwem, tkactwem). Ostateczny upadek Biskupina wiąże się ze wzrostem znaczenia Piastów.
Na terenie stanowiska archeologicznego w Biskupinie zrekonstruowano wał obronny, falochron, bramę, ulice i budynki mieszkalne osady. Znajduje się tam też muzeum, a w każdym trzecim tygodniu września odbywa się festyn archeologiczny, cieszący się dużą popularnością.
