Jeszcze przed wojną były dwa miasta noszące nazwę Iława. Oba wprawdzie leżały na terytorium tej samej prowincji Rzeszy - Prus Wschodnich (Ostpreußen), lecz jedno nazywało się Iławą Pruską (Preußisch Eylau), drugie zaś - Iławą Niemiecką (Deutsch Eylau). To pierwsze wsławiło się błyskotliwą szarżą kawalerii napoleońskiej w bitwie stoczonej przez Francuzów z połączonymi armiami Rosji i Prus w lutym 1807 roku. Dziś nazywa się Bagrationowsk i leży w rosyjskim Obwodzie Kaliningradzkim, tuż za granicą z Polską. Drugie miasto - Iława Niemiecka, po 1945 roku przypadło Polsce i nosi dziś nazwę pozbawioną przymiotnika. Nie należy ono, oczywiście do historycznej Ziemi Lubawskiej, lecz z uwagi na niewielką odległość (18 km) i fakt, że Lubawa leży na terenie powiatu iławskiego włączyłem je do niniejszej podróży.
Iława jest miastem leżącym na styku terytoriów dawnych pruskich plemion: Pomezanów, Pogezanów i Sasinów. Nazwa miasta wywodzi się od pruskiego słowa "ilis", co znaczy "czarny". W językach ludów bałtyckich słowo "ilu" oznaczało również "błoto" lub "bagno".
Miasto zostało założone w roku 1305, na mocy przywileju komtura dzierzgońskiego Siegharda von Schwartzburga. Powstało ono w celu rozwijania kolonizacji tych ziem, ale pełniło też ważną funkcję obronną, jako miasto graniczne. Iława została zasiedlona przez osadników niemieckich. Polacy zaczęli przybywać do miasta dopiero po ostatniej wojnie polsko-krzyżackiej. W średniowieczu, ludność Iławy liczyła około 500 osób, które utrzymywały się z rzemiosła, browarnictwa, handlu, rybołówstwa i bartnictwa. W połowie XV wieku wśród mieszczan iławskich coraz większą popularność zaczął zdobywać Związek Pruski, a w 1454 roku w Iławie i innych miastach wybuchły antykrzyżackie powstania. Jednakże po klęsce wojsk polskich pod Chojnicami Krzyżacy zaczęli odzyskiwać władzę nad opanowanymi przez powstańców miastami. Krzyżacy osadzili w Iławie w końcu 1454 roku zaciężny garnizon czeski, któremu jednak nie wypłacali żołdu. W tej sytuacji w 1457 roku Iława została odkupiona od żołnierzy czeskich przez Polaków. Wkrótce jednak została odbita przez Krzyżaków.
Po sekularyzacji Zakonu przez Albrechta Hohenzollerna w 1525 roku, Iława znalazła się w granicach Prus Książęcych. Nastał wówczas dla miasta ponad stuletni okres pokoju, przerwany w 1628 roku przez wojnę polsko-szwedzką. Iława została zmuszona do utrzymywania wojsk szwedzkich, stacjonujących w pobliskich Mątykach, co bardzo zubożyło gospodarkę miasta. Podobne obciążenia przyniosła Iławie wojna siedmioletnia, toczona w latach 1756-1763 pomiędzy Wielką Brytanią, Prusami i Hanowerem - z jednej, a Francją, Austrią, Szwecją, Saksonią i Rosją - z drugiej strony. Austriacy i Rosjanie zajęli wówczas część Prus (w tym Iławę) i nałożyli na mieszkańców wysokie podatki i inne obciążenia wojenne. W XVIII wieku Iława stała się miastem garnizonowym. Stacjonowała tu pruska piechota i dragonia, zbudowano wojskowe magazyny, szpital, zbrojownię i prochownię. Miasto czerpało z tego korzyści, gdyż na potrzeby armii pracowało wielu jego mieszkańców. W 1806 roku wybuchła kolejna wojna - tym razem francusko-pruska, i Iława została zajęta przez Francuzów na blisko 2 lata (w roku 1807 w pobliskim pałacu w Kamieńcu przebywał przez 2 miesiące sam Napoleon). Ponowny przemarsz wojsk napoleońskich przez Iławę miał miejsce w czasie kampanii rosyjskiej w 1812 roku. W XIX wieku dokonano ważnych inwestycji infrastrukturalnych. Zbudowano kanał łaczący jeziora Jeziorak i Drwęckie, budowano drogi i linie kolejowe. W 1872 roku zbudowano w Iławie dworzec. Miasto stało się ważnym węzłem komunikacyjnym. W końcu XIX wieku zaczęła rozwijać się również turystyka. W latach 1910-1912 wzniesiono przy głównej ulicy miasta - Kaiserstrasse - okazały neobarokowy gmach ratusza.
Wybuch I wojny światowej zahamował rozwój Iławy. Trudną sytuację pogłębił powojenny chaos gospodarczy (hiperinflacja) a następnie kryzys gospodarczy lat 30. XX wieku. W tych warunkach, coraz większość popularność zyskiwała w Iławie NSDAP. Po wybuchu II wojny światowej, Iława została włączona do Prus Zachodnich. Wojska radzieckie, wkraczające w 1945 roku do Iławy spaliły i splądrowały miasto oraz dokonały wielu gwałtów i mordów na ludności cywilnej. Niemal całkowicie zrujnowane i opustoszałe miasto Rosjanie przekazali następnie władzom polskim. Stopniowo zostało ono zasiedlone przez Polaków z Pomorza, Mazowsza, Lubelszczyzny i Kielecczyzny. Odbudowywano i rozwijano infrastrukturę miasta, powstały nowe szkoły i zakłady. Doceniając walory naturalne i piękne położenie miasta inwestowano także w rozwój turystyki.
Dzisiejsza Iława jest prężnie rozwijającym się ośrodkiem kulturalnym, gospodarczym i turystycznym. Z racji położenia nad pięknym jeziorem Jeziorak, jest też ośrodkiem żeglarstwa i innych sportów wodnych oraz cenionym wczasowiskiem. Od 1994 roku każdego lata odbywa się w Iławie międzynarodowy festiwal jazzu tradycyjnego Old Jazz Meeting "Złota Tarka" - impreza z ponad 40-letnią tradycją, przeniesiona tu z Warszawy.
Iława posiada także zabytki historyczne, o których więcej informacji zamieszczam w opisach zdjęć.
