Przywiodły i mnie. I to kilkakrotnie. Po raz pierwszy do Wiecznego Miasta dotarłem w 1972 roku i od tej pory uważam Rzym za najpiękniejszą stolicę Europy. Mimo, że znałem ją trochę z filmów "Rzym, miasto otwarte" (Roma, città aperta) Roberta Rosselliniego i niezapomnianych "Rzymskich wakacji" (Roman Holidays) Williama Wylera, a także z wielu zdjęć i książek, to rzeczywistość przerosła moje wyobrażenia. Gdy czasie tego pierwszego pobytu stanąłem na Forum Romanum, nie wiedziałem gdzie skierować pierwsze kroki - ilość, a i jakość zabytków po prostu powaliła mnie na kolana. Ten plac, będący rynkiem starożytnego Rzymu, położony u stóp Palatynu i Kapitolu, mieścił główne gmachy publiczne, których pozostałości dają wyobrażenie o świetności ówczesnego miasta. Na Forum mieściło się kilka świątyń (Saturna, Westy, Antoniusza i Faustyny, Wespazjana, Cezara i inne), bazyliki (Emiliusza, Iulia, Maksencjusza i Konstantyna), łuki triumfalne (Augusta, Tyberiusza, Tytusa i Septymiusza Sewera) i inne gmachy. W pobliżu wznoszą się także inne znane zabytki - konny posąg Marka Aureliusza na Kapitolu, Kolumna Trajana, czy leżące przy drugim skraju placu Łuk Konstantyna Wielkiego, Koloseum, a nieco dalej Termy Karakalli, największe łaźnie rzymskie. Na zwiedzanie tych miejsc poświęciłem większość czasu podczas mojej pierwszej wizyty w Rzymie. Udało mi się wtedy zobaczyć jeszcze Bazylikę św. Piotra na Watykanie oraz Katakumby św. Kaliksta przy antycznej Drodze Appijskiej (Via Appia). Kolejne pobyty w Rzymie dały mi możność zwiedzenia Muzeów Watykańskich i obejrzenia Kaplicy Sykstyńskiej, rzucenia okiem na ogrody watykańskie (z wysokości kopuły Bazyliki św. Piotra), odwiedzenia wielu wspaniałych rzymskich kościołów jak bazyliki MB Śnieżnej (Santa Maria Maggiore), św. Jana na Lateranie (San Giovanni in Laterano), św. Pawła za Murami (San Paolo fuori le Mura), św. Agnieszki za Murami (Sant' Agnese fuori le Mura), Panteonu, świątyni Herkulesa na Forum Boarium, Fontanny di Trevi, Schodów Hiszpańskich, Piazza Navona z Fontanną Czterech Rzek, Campo de' Fiori, Zamku Świętego Anioła (Castel Sant' Angelo) i wielu innych zakątków. A przecież tyle miejsc w Rzymie jeszcze czeka na swoją kolej.
Chociaż za datę założenia miasta Rzymianie uważali rok 753 p.n.e. i wiązali ten fakt z osobą Romulusa, to osada w rejonie Wzgórza Palatyńskiego została założona przez Latynów jeszcze w epoce żelaza. Rozbudowane przez Rzymian miasto rozpostarło się na siedmiu wzgórzach (Septimontium), leżących po wschodniej stronie Tybru: Palatynie (Mons Palatinus), Eskwilinie (Mons Esquilinus), Kapitolu (Mons Capitolinus), Kwirynale (Collis Quirinalis), Awentynie (Mons Aventinus), Wiminale (Collis Viminalis) i Celiusie (Mons Caelius). W ich rejonie dziś zwiedzamy najciekawsze zabytki miasta, pochodzące z epoki rzymskiej. Po śmierci mitycznego Romulusa, według tradycji, w Rzymie panowało jeszcze sześciu królów. Wydaje się jednak, że ich liczba była chyba większa, gdyż okres monarchii trwał ponad 240 lat. Około 565 roku p.n.e. powstały pierwsze mury obronne wokół miasta. Rozczarowani tyranią królów mieszkańcy Rzymu w roku 508 p.n.e. wygnali ostatniego z nich - Tarkwiniusza Pysznego - i wprowadzili system republikański, który przetrwał do roku 27 n.e.
W tym okresie Rzym z niewielkiego państwa-miasta stał się największą potęgą antycznego świata, kontrolującą cały basen Morza Śródziemnego. W społeczeństwie rzymskim wykształciły się dwie klasy - patrycjuszy (patres) i plebejuszy (plebs). Na żądanie tych ostatnich, w latach 451-449 p.n.e. dokonano pierwszej kodyfikacji prawa. Było to tzw. "prawo dwunastu tablic" (lex duodecim tabularum), które formalnie obowiązywało do kodyfikacji dokonanej przez cesarza Justyniana w VI wieku n.e. Po najeździe Galów w roku 390 p.n.e. zbudowano nowe mury obronne, a w roku 312 p.n.e. zaczęto budować pierwszą z dróg (Via Appia) i akwedukt. Po nich stworzono całą sieć wodociągów i bitych dróg (Via Flaminia, Via Aemilia, Via Traiana, Via Domitia i inne). W roku 289 p.n.e. powstała w Rzymie mennica, a w roku 264 p.n.e. odbyły się w mieście pierwsze igrzyska gladiatorów. W latach 264-146 p.n.e. Rzym toczył trzy wojny z Kartaginą (tzw. wojny punickie) o dominację w rejonie Morza Śródziemnego, zakończone klęską i upadkiem Kartaginy. W I wieku p.n.e. ustrój republikański zaczął chylić się ku upadkowi. Popularność i poparcie armii dla takich dowódców i polityków jak Lucjusz Korneliusz Sulla (Lucius Cornelius Sulla), Gnejusz Pompejusz (Gnaeus Pompeius Magnus), Marek Licyniusz Krassus (Marcus Licinius Crassus) czy Gajusz Juliusz Cezar (Gaius Iulius Caesar) stworzyły im okazję do sięgnięcia po władzę. Ten ostatni, w roku 44 p.n.e. mianował się dożywotnim dyktatorem i wkrótce zginął w zamachu, który był próbą uratowania republiki. Po 17-letniej wojnie domowej władzę uzyskał Gajusz Oktawiusz Thurinus, adoptowany syn Juliusza Cezara, który w roku 27 n.e. jako Imperator Syn Boskiego Cezara August (Imperator Caesar Divi Filius Augustus) został pierwszym cesarzem rzymskim.
Epoka Oktawiana to czas największych zdobyczy terytorialnych Rzymu, a zarazem okres stabilizacji, dobrobytu, rozwoju kultury i rozbudowy miasta. Dalsze rozszerzenie granic imperium (o Brytanię, Trację i Mauretanię) oraz budowa wielu gmachów użyteczności publicznej miały miejsce za panowania cesarza Klaudiusza (Tiberius Claudius Drusus Nero Germanicus) w latach 41-54 n.e. Za następcy Klaudiusza, Nerona (Nero Claudius Caesar Augustus Germanicus) w roku 64 Rzym pada ofiarą wielkiego pożaru, po którym dochodzi do pierwszych prześladowań chrześcijan, sugestywnie opisanych przez Henryka Sienkiewicza w "Quo vadis". Wkrótce po okresie walk wewnętrznych po śmierci Nerona, miasto zostaje odbudowane przez cesarza Wespazjana (Imperator Caesar Vespasianus Augustus), który przeprowadza też reformy państwa. W III wieku Rzym otoczono nowymi murami (tzw. Mury Aureliana). W następnym stuleciu, Rzym traci status stołeczny, gdy cesarz Konstantyn I Wielki (Imperator Caesar Gaius Flavius Valerius Constantinus Augustus) przenosi stolicę państwa do Konstantynopola.
Po podziale cesarstwa na wschodnie i zachodnie, dokonanym w 295 roku Rzym nie odzyskuje statusu stolicy cesarstwa zachodniego, którą zostaje Mediolan, a później Rawenna. W roku 410 Rzym zostaje zdobyty i złupiony przez wizygockie wojska Alaryka, a w roku 455 - przez Wandalów. W roku 476 upada cesarstwo zachodnie, gdy pretorianin Odoaker detronizuje cesarza Flawiusza Romulusa Augusta (Flavius Romulus Augustus) zwanego Augustulusem.
Po tym wydarzeniu Rzym wielokrotnie przechodzi z rąk do rąk. Panują tu Wizygoci, Ostrogoci, a w roku 536 miasto przechodzi pod panowanie bizantyjskiego cesarza Justyniana I Wielkiego. W roku 546 Rzym zdobywają ponownie Ostrogoci pod wodzą króla Totili "Nieśmiertelnego", a po nich ponownie armia Bizancjum. Napór Longobardów na Rzym w VIII wieku doprowadził do interwencji Franków i utworzenia w 756 roku z donacji króla Pepina Krótkiego tzw. Państwa Kościelnego (Patrimonium Sancti Petri) ze stolicą w Rzymie. W roku 846 tereny państwa najechali Arabowie, którzy splądrowali, zbudowaną za czasów Konstantyna Wielkiego i znajdującą się poza murami miasta, bazylikę św. Piotra, po którym to wydarzeniu papież Leon IV kazał otoczyć ją murami obronnymi. W ciągu kolejnych wieków, aż do czasów nowożytnych Rzym leżał w granicach Państwa Kościelnego, choć siedziba papiestwa też była w tym czasie przenoszona m. innymi do Awinionu. W roku 1527 w czasie wojny z Ligą Cognac (Francja, miasta włoskie i papież Klemens VII) wojska niemiecko-hiszpańskie cesarza Karola V zdobyły i złupiły Rzym. W epoce napoleońskiej, w latach 1809-1814 miasto zostało wcielone do Francji, a po kongresie wiedeńskim w 1815 roku powróciło do Państwa Kościelnego.
W 1871 roku Rzym stał się stolicą zjednoczonego Królestwa Włoch, a traktaty laterańskie z 1929 roku ustanowiły odrębność Stolicy Apostolskiej na terenie Watykanu.
http://www.youtube.com/watch?v=A0W6Lz4ZOIk
