Podróż Ekscentryk z Mikovej - Obcy wśród swoich



2009-11-05

Dlaczego akurat w Medzilaborcach powstało w 1991 roku muzeum twórcy pop-artu? Słowacy chętnie przyznają, że z Mikovej, sąsiedniej wsi, wyemigrowali rodzice Warhola. On sam urodził się już w Stanach Zjednoczonych, w Pittsburgu, w roku 1928. Przyczyną emigracji była bieda, której doświadczyli w Czechosłowacji. Rodzina przyszłego artysty nosiła nazwisko Varchola (dopiero w Stanach zmieniono je na Warhol) należała do rusińskiej, grekokatolickiej mniejszości. To też nie ułatwiało życia. Czechosłowacja Masaryka usilnie budowała naród „czechosłowacki” bez wnikania w zawiłości etniczne. We wschodniej Słowacji od zawsze mieszkali tu razem Słowacy, Rusini, Ukraińcy, Łemkowie, Żydzi i Węgrzy. Podobnie jak w całej Galicji różne nacje współdziałały raz lepiej, raz gorzej. Dopiero nacjonalizmy XX wieku doprowadziły do czystek. Żydzi słowaccy zostali wymordowani przy czynnym udziale państwa słowackiego powołanego pod protektoratem Hitlera. Także w Medzilaborcach żyła liczna grupa mieszkańców pochodzenia żydowskiego; stanowili jedną trzecią mieszkańców miasta. Dopiero całkiem niedawno, w lipcu 2008 roku, uczczono pamięć współobywateli słowackich pochodzenia żydowskiego, których wywieziono w 1942 roku do obozów zagłady. 

Wracamy do Warhola. Jego rozwój artystyczny przebiegał dość równomiernie, ale na swój, szalony sposób. Lata 60. i 70. XX wieku to czas buntów młodzieży, wyzwolenia z gorsetu tradycji i obierania własnej drogi. Wszyscy pragnęli wolności i radości. Spore grupy realizowały to poprzez sztukę, wolną miłość i narkotyki. Taki był także wybór grupy skupionej wokół Andy Warhola i działającej w kupionej przez Warhola fabryce. Kręcono tu m. in. dość oryginalne, kilkugodzinne filmy. Robiono zdjęcia i przekładano je na obrazy. Przez pewien czas trwała współpraca Warhola z Lou Reedem liderem zespołu The Velwet Underground. Warhol malował liczne, zwielokrotnione portrety znanych osób. Nawiązywał w ten sposób do ikon i ikonostasów. Jest nawet nazywany twórcą ikon XX wieku.

  • Pomnik ofiar deportacji