"Nie masz co robić? Buduj kościół!" mówi greckie powiedzenie. Stąd w kolebce europejskiej cywilizacji tyle świątyń. Najwyraźniej jednak żaden naród na świecie nie cierpi na taki nadmiar wolnego czasu, jak Maltańczycy. Na maleńkiej wyspie, zagubionej na Morzu Śródziemnym, stoi aż 360 kościołów, co daje imponujący wynik jednego kościoła na nieco ponad tysiąc mieszkańców. A dodać trzeba, że wiele, jeśli nie większość maltańskich budowli sakralnych, to nie filigranowe wiejskie kapliczki, ale ogromne, gigantyczne gmachy stawiane czasem przez dziesięciolecia kosztem bajońskich sum zbieranych wśród parafian.
Rzecz jasna najcenniejsze, zabytkowe świątynie, to te pamiętające czasy, gdy wyspą niepodzielnie władali zakonnicy-rycerze spod sztandaru świętego Jana. Katedry w Valletcie i Mdinie to nie tylko perły architektoniczne ale i skarbce gromadzonych przez stulecia dzieł sztuki. Chęć zmierzenia się z taką konkurencją może zalatywać megalomanią, ale... maltańscy proboszczowie mają ambicje!
I tak, na przykład, w latach dwudziestych ubiegłego stulecia ksiądz Nerik Bonnici - proboszcz parafii w Paoli, kilka kilometrów na południe od stolicy - zaczął się niepokoić, że dotychczasowa świątynia może wkrótce stać się zbyt mała dla rosnącej populacji pięciotysięcznego podówczas miasteczka. Niepokój i ambicje dręczyły go tak długo, aż dopiął swego.
Budowa nowego kościoła - poświęconego Chrystusowi Królowi - trwała prawie czterdzieści lat. Sfinansowano ją głównie ze składek i loterii organizowanych wśród miejscowych. Zresztą, to właśnie parafianie - głównie dokerzy i stoczniowcy - sami, po godzinach, cegła po cegle, kamień po kamieniu, wznosili największy "dom boży" na Malcie.
Dziś, mimo że Paola rozrosła się do rozmiarów średniego jak na wyspiarskie warunki miasta, Church of Christ the King nadal imponuje rozmiarem i wciąż wydaje się zbyt duży. Od innych maltańskich kościołów odróżnia go brak (tak charakterystycznej!) jednej ogromnej kopuły. Ma za to kilka mniejszych, których posrebrzane dachy widoczne są z odległości wielu kilometrów.
Największą kopułą na Malcie może natomiast pochwalić się kościół-rotunda pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP w Moście. Budowa tego architektonicznego "cudu" trwała 27 lat, począwszy od roku 1833. Oczywiście zarówno pieniądze, jak i praca były ofiarą złożoną przez parafian w nadziei na szybsze odpuszczenie grzechów. Chęć pokazania się przed sąsiadami miała zapewne znaczenie drugorzędne...
9 kwietnia 1942, podczas jednego z tysięcy hitlerowskich nalotów na wyspę, na kościół spadła półtonowa bomba, uszkadzając lekko sklepienie. Szczęśliwie, a zdaniem miejscowych cudownie, bomba nie wybuchła! Nikt spośród około trzystu wiernych przebywających wówczas w świątyni nie ucierpiał. Niewypał do dziś spoczywa w zakrystii, jako dość oryginalna pamiątka burzliwych dziejów Malty.
A co zrobić, jeśli wioska mała i biedna, a proboszcz ma wielkie ambicje? Cóż, sprawa nie jest prosta, ale nie beznadziejna. Można na przykład... sprzedawać jajka. Podobno mieszkańcy Mgarru sprzedali ich przeszło trzysta tysięcy! W zamian otrzymali jeden z największych kościołów na Malcie. Jego kształt i nazwa upamiętniają niecodzienny sposób zdobywania środków na budowę. Owalna kopuła w sposób oczywisty kojarzy się z jajkami, ale żeby nie było jakichkolwiek wątpliwości, kościół powszechnie nazywa się Egg Church, czyli "Jajeczny". I trzeba przyznać, że patrząc na Mgarr z oddali można pomyśleć, że ktoś tu sobie robi jaja...
Egzotyczną ciekawostką na katolickiej do szpiku kości Malcie, jest ośrodek muzułmański w Paoli. Meczet, szkołę i cmentarz muzułmański zbudowano w latach siedemdziesiątych XX wieku. Zdaniem niektórych była to jawna prowokacja ówczesnego premiera Dominica Mitoffa, wymierzona we wszechpotężny Kościół Katolicki. Oficjalnie zaś mówiło się o zbliżeniu między Maltą a północnoafrykańskimi krajami arabskimi. Szczególnie Libią, której przedstawiciele, w czasie gdy władzę sprawowała Partia Pracy, czuli się na Wyspie jak u siebie w domu.
