Po rozbiorach Polski, Białystok na kilka lat znalazł się pod panowaniem pruskim. W 1802 roku, spadkobiercy Branickich sprzedali miasto królowi pruskiemu, co zapoczątkowało cały szereg zmian w jego charakterze. Przede wszystkim, Białystok przestał być "prywatnym folwarkiem", a stał się istotnym ośrodkiem władzy administracyjnej. Jak grzyby po deszczu, zaczęły wyrastać urzędy, komisje i zarządy. Do ich obsługi sprowadzono urzędników - klasę w mieście zupełnie nową. Za nimi zaś przywędrowało jeszcze więcej handlarzy i fabrykantów. A był to dopiero początek nowych, lepszych czasów.
Trochę paradoksalnie, złota era dla Białegostoku zaczęła się wraz z przejęciem całego obwodu przez Carską Rosję i degradacją do roli zaledwie powiatu. W 1831 roku, Imperium praktycznie zamknęło granicę z Królestwem Kongresowym, ustanawiając zaporowe cła na importowane stamtąd produkty. Właściciele fabryk, w znacznej liczbie żydowskiego pochodzenia, zaczęli przenosić więc interesy tuż za granicę Królestwa, do pierwszego dużego miasta na terenie Cesarstwa, czyli Białegostoku.
Początkowo handlowano tu jedynie surowcami i półproduktami, ale gdy, po obniżeniu statusu administracyjnego miasta, ceny gruntów i czynsze znacznie spadły, masowo zaczęto budować tu fabryki. Główną gałęzią przemysłu białostockiego na kilka kolejnych dziesięcioleci, miało stać się włókiennictwo.
Proces industrializacji miasta różnił się jednak trochę od znanych z obecnych czasów podobnych zjawisk, obserwowanych chociażby w "Trzecim Świecie", gdzie na pustkowiu, z dnia na dzień, wyrastają ogromne parki przemysłowe pozbawione jakiegokolwiek zaplecza. W dziewiętnastowiecznym Białymstoku, tuż obok fabryk budowano szkoły, przedszkola i szpitale. Przy reprezentacyjnych ulicach miasta, albo na jego cichych obrzeżach, ich właściciele budowali natomiast swoje domy-pałace.
Pałac fabrykanta Chaima Nowika, przy Lipowej - głównej ulicy Białegostoku - to tylko jeden z wielu przykładów architektury "złotej epoki" miasta. Ale najpiękniejsze i najlepiej zachowane zabytki z tego okresu stoją przy ulicach Sienkiewicza i Warszawskiej (którymi przejeżdżaliśmy wiele razy, ale jakoś nie było okazji, by się nimi przespacerować). Znajdziemy tu pałace (Tryllingów i Cytronów), szkoły (Szkoła Handlowa i Gimnazjum Białostockie), szpitale, bank, czy zwykłe kamienice czynszowe. Ciekawe, że wiele z tych budynków, dziś znów pełni swoje pierwotne role.
Trochę paradoksalnie, złota era dla Białegostoku zaczęła się wraz z przejęciem całego obwodu przez Carską Rosję i degradacją do roli zaledwie powiatu. W 1831 roku, Imperium praktycznie zamknęło granicę z Królestwem Kongresowym, ustanawiając zaporowe cła na importowane stamtąd produkty. Właściciele fabryk, w znacznej liczbie żydowskiego pochodzenia, zaczęli przenosić więc interesy tuż za granicę Królestwa, do pierwszego dużego miasta na terenie Cesarstwa, czyli Białegostoku.
Początkowo handlowano tu jedynie surowcami i półproduktami, ale gdy, po obniżeniu statusu administracyjnego miasta, ceny gruntów i czynsze znacznie spadły, masowo zaczęto budować tu fabryki. Główną gałęzią przemysłu białostockiego na kilka kolejnych dziesięcioleci, miało stać się włókiennictwo.
Proces industrializacji miasta różnił się jednak trochę od znanych z obecnych czasów podobnych zjawisk, obserwowanych chociażby w "Trzecim Świecie", gdzie na pustkowiu, z dnia na dzień, wyrastają ogromne parki przemysłowe pozbawione jakiegokolwiek zaplecza. W dziewiętnastowiecznym Białymstoku, tuż obok fabryk budowano szkoły, przedszkola i szpitale. Przy reprezentacyjnych ulicach miasta, albo na jego cichych obrzeżach, ich właściciele budowali natomiast swoje domy-pałace.
Pałac fabrykanta Chaima Nowika, przy Lipowej - głównej ulicy Białegostoku - to tylko jeden z wielu przykładów architektury "złotej epoki" miasta. Ale najpiękniejsze i najlepiej zachowane zabytki z tego okresu stoją przy ulicach Sienkiewicza i Warszawskiej (którymi przejeżdżaliśmy wiele razy, ale jakoś nie było okazji, by się nimi przespacerować). Znajdziemy tu pałace (Tryllingów i Cytronów), szkoły (Szkoła Handlowa i Gimnazjum Białostockie), szpitale, bank, czy zwykłe kamienice czynszowe. Ciekawe, że wiele z tych budynków, dziś znów pełni swoje pierwotne role.
