Do Famagusty (tur. Gazimağusa) docieramy późnym popołudniem. To miasto stworzone do popołudniowych spacerów. Uliczki otoczone tarasowo zabudowanymi domami nagle ustępują miejsca wspaniałym kiedyś, a dziś zrujnowanym gotyckim kościołom. Ruiny są teraz schronieniem dla ptaków, między kikutami łuków podtrzymujących niegdyś dach i resztkami wyblakłych fresków uwijają się wśród gniazd. Liczba i wielkość, a także bogactwo zdobienia, widoczne teraz w rozbitych murach świątyń pozwalają jednoznacznie stwierdzić jaka była pozycja Famagusty w zamierzchłych czasach. Było to najbogatsze miasto Cypru. To co teraz widzimy jest smutne, ale i symboliczne. Nazwa miasta pochodzi od zbitki słów Fama i Augusta czyli sława Augustowi i dotyczyła Oktawiana Augusta, cesarza rzymskiego.
Osada została założona przez Ptolemeuszów w 3 w.p.n.e. Zdobyta przez krzyżowców w 1191r; stała się po zdobyciu Akki przez muzułman w 100 lat później, azylem dla uciekających z Palestyny chrześcijan, którzy w ciągu 100 lat z niewielkiej mieściny stworzyli tętniące życiem wielkie miasto Bliskiego Wschodu, nazywanego przez Genueńczyków i Wenecjan Lewantem. Miasto było portem przeładunkowym w wymianie handlowej pomiędzy Europą a Bliskim Wschodem. Do portu zawijały statki handlowe Persów, Hindusów, a nawet Chińczyków. Handlowano wszystkim co było potrzebne: kadzidłami, przyprawami, perfumami, dywanami, mydłem. System podatków sprawił, że bogaciło się z dnia na dzień. W końcówce średniowiecza uchodziło za najbogatsze miasto wschodu. Do 1571r. znajdowało się we władaniu Wenecjan. Historia Famagusty ściśle związana jest z losami wyspy. Jak cały Cypr znalazła się w imperium osmańskim za czasów sułtana Selima II ( zwanego pijakiem, najmniej udanego syna Sulejmana Wspaniałego). Protektorat brytyjski sprzyjał utworzeniu na wyspie wojskowej bazy morskiej w czasie II wojny światowej. Po tureckiej inwazji na Cypr w 1974 r. Famagusta została włączona do tureckiej części Cypru. Współczesna Famagusta jest ośrodkiem wielu gałęzi przemysłu. Przetwórstwo owoców i ryb wzmacnia w dużym stopniu przemysł spożywczy, tradycyjnie kwitło tu włókiennictwo i produkcja wyrobów skórzanych. To duży ośrodek turystyczny, port handlowy i rybacki oraz kąpielisko morskie. Ostatnie duże fundusze z Unii Europejskiej pozwoliły na stworzenie sieci niedrogich miejsc noclegowych mających przyciągnąć na dłużej niż jeden dzień turystów. Niestety są to działania, które nie są w stanie przywrócić Famaguście dawnego znaczenia i prestiżu. Pozostanie sennym, nieco zapomnianym kolejnym miastem antycznej i średniowiecznej kultury, które odwiedzą zakochani w ruinach pasjonaci Bizancjum.
Budowę murów otaczających Stare Miasto rozpoczęli Lusignanie, to wtedy powstała w celu ochrony portu wieża nie wiadomo dlaczego nazywana Wieżą Otella, bo w sztuce Shakespeare wspomniano tylko o "porcie morskim na Cyprze", a tych było przecież, jak to na wyspie, wiele. W 1492 r. Wenecjanie ufortyfikowali cytadelę i przekształcili ją w twierdzę artyleryjską. Dotychczasowe wieże zbudowane na planie kwadratu zastąpili wieżami na planie koła co było zgodne z projektami Leonardo da VinciVinci, którego wizytę na wyspie skrzętnie odnotowano. Nad monumentalnym wejściem do cytadeli zachował się wenecki lew zaprojektowany przez Nicolò Foscarini. Legenda głosi, że podziemia cytadeli i jej piwnice pełne są skarbów, fortun weneckich kupców, którzy w panice uciekając przed Osmanami ratowali życie, ukrywając jego dorobek w podziemiach.
Uliczkami przy których kwitną kolorowe krzewy, wiosna w pełni, dochodzimy do przepięknej gotyckiej budowli. To katedra św. Mikołaja zbudowana na wzór katedry w Reims. Dawna katedra Agios Nikolaos jest najwspanialszym przykładem architektury gotyckiej rodu Lusignan na wyspie, zbudowana została w latach 1298 - 1326. Podczas panowania Lusignanów kościół pełnił najważniejszą rolę w ich królestwie, tu koronowali się kolejni władcy na królów Królestwa Jerozolimy. W jej kryptach pochowani zostali królowie Cypru, ostatni z rodu Lusignan, król Jakub II i jego mały syn Jakub III. Po podbiciu Cypru przez Imperium Osmańskie w 1571 r. kościół został poważnie uszkodzony. W wyniku osmańskiego oblężenia Famagusty zniszczone zostały bliźniacze wieże. Turcy dodali minaret, usunęli z wnętrza kościoła chrześcijańskie ozdoby i opróżnili grobowce. Fasada zachodnia przy deptaku w strefie zamkniętej dla ruchu kołowego, jest najbardziej imponującą częścią świątyni. Przepiękna rozeta zdobiąca portal nad głównym wejściem robi ogromne wrażenie. Nasuwa się na myśl gotycka architektura francuska. Plac przed kościołem jest sporych rozmiarów. Obok meczetu rośnie drzewo figowe, które jest tak stare jak sama katedra.
Spod Lala Mustafa Paşa Camii udajemy się na spacer ulicami miasta. Naprzeciw meczetu znajduje się ściana, która jest pozostałością po pałacu weneckiego gubernatora wyspy Palazzo del Proveditore. Pierwszy pałac w tym miejscu wybudowali Lusignanie. Wybór miejsca nie był przypadkowy. Królowie Cypru udawali się stąd do katedry, aby koronować się w niej na królów Jerozolimy. Pałac zniszczyło trzęsienie ziemi, ale odbudowali go Wenecjanie. To co dzisiaj możemy zobaczyć jest mizernym śladem wspaniałych dni Famagusty. Za wspaniałą fasadą renesansową znajduje się dużo otwartej przestrzeni, aż do wysokiej ściany w której umieszczono mnóstwo kwadratowych okien. Tyle zachowało się ze wspaniałego pałacu, siedziby władcy Cypru. Po okresie, gdy za dominacji angielskiej na dziedzińcu szkolono oddziały miejscowej policji, urządzono miejski parking.
Po drugiej stronie ulicy naprzeciw pałacu wznoszą się ogromne ruiny. To pozostałości po kościele św.Franciszka. Był on pierwotnie częścią klasztoru franciszkańskiego. Składa się z trójstronnej absydy z niewielką kaplicą od strony południowej. Przyporami wsparto ściany zewnętrzne. Kościół został zbudowany we wczesnych latach 14 w. z funduszy dostarczonych przez Henryka II, króla Cypru w latach 1285 - 1324. Panowanie Henryka II przypadło na lata niepokoju. Widział upadek Akki w 1291 r; został zesłany do Małej Armenii w pd - wsch. Turcji, skąd uwolniono go w 1310 r. Był też świadkiem rozpadu zakonu templariuszy. Kiedy po 4 latach spędzonych na wygnaniu wrócił na Cypr, nie tylko sfinansował budowę kościoła św. Franciszka, ale i fortyfikacji Famagusty.
Wędrujemy ulicą przy której co chwilę w niebo wzbijają się kikuty ruin, ruin kościołów, bo jak mówiono o Famaguście to miasto 365 kościołów. Skąd tyle świątyń w jednym mieście? W 13 w; gdy armie muzułmańskie stopniowo odzyskiwały Ziemię Świętą, wielu chrześcijan z Bliskiego Wschodu uciekło do Famagusty. Choć byli chrześcijanami, ich przekonania różniły się od obowiązujących w kościołach łacińskim i prawosławnym. To był powód dla którego gromadzili się na tym samym obszarze. I tutaj właśnie znajdują się kościoły Nestorian, Jakobitów i Ormian, a także Karmelitów. Ponieważ Karmelici pochodzili z gór Carmel w Syrii, obszar ten stał się znany jako syryjska dzielnica miasta.
Mijamy Cafer Pasa Bath czyli łaźnie miejskie. Zabytkowa łaźnia turecka została zbudowana przez Ağa Cafer Paşa w 1601r. na terenie klasztoru franciszkanów; szatnia jest częścią wcześniejszej średniowiecznej budowli, odróżniającej się od późniejszej budowy wyraźnie frankońskim sklepieniem krzyżowym.
Kilkaset metrów od łaźni stoją bliźniacze kościoły, zbudowane obok siebie. Ich oficjalne nazwy to kościół św. Jana i kościół Szpitalników Świętego Jana. Większy z nich, pochodzi z początku 14 w. i należał do templariuszy. Zbudowany został w stylu 13 wiecznych kościołów łacińskich w Palestynie. Po rozwiązaniu zakonu templariuszy ich majątek przeszedł na rzecz zakonu św. Jana z Jerozolimy zwanego też zakonem szpitalników. I w niemal 100 lat później dobudowali swój kościół do kościoła templariuszy. Nad portalem wejściowym umieszczono 2 herby i lancetowate okno. Herb, tarcza z krzyżem, przypomina herb rycerzy św. Jana, został dodany nad południowymi drzwiami mniejszego z 2 budynków. Dowodem przejęcia przez joannitów kościoła templariuszy jest fragment łączący oba kościoły, wyraźnie zbudowany później. Kościoły zostały odrestaurowane i są obecnie użytkowane przez Cypryjskie Towarzystwo Artystyczne (Kibris Sanat Dernegi).
Templariusze było to zgromadzenie, które zostały utworzone w celu ochrony pielgrzymów europejskich w drodze do Ziemi Świętej. W odpowiedzi na ciągłe okradanie pielgrzymów, odwiedzających święte miejsca, opracowali oni system kredytów, który stworzył podwaliny dla współczesnego systemu bankowego. Dzięki prezentom i kontaktom biznesowym, zakon szybko stał się bardzo zamożny. Po upadku Akki w 1191r. Ryszard Lwie Serce, który podbił wyspę w drodze na wyprawę krzyżową, sprzedał Cypr templariuszom. W 1307 roku król Francji Filip IV, który był u nich mocno zadłużony, skłonił papieża Klemensa V do aresztowania mistrzów zakonu templariuszy za zmyślone oskarżenia o herezję. W 1311 r. zakon został rozwiązany, a co ważniejsi bracia, w tym wielki mistrz Jakub de Molay, spaleni na stosie. Joannici z kolei to zakon chrześcijański, powstały w Jerozolimie w 1080 r; w celu zapewnienia opieki ubogim, chorym lub rannym pielgrzymom do Ziemi Świętej.
Klucząc uliczkami, znajdując kolejne ruiny o których wcześniej słyszeliśmy dochodzimy do potężnej bramy w umocnieniach miejskich. Jest to brama morska (Porta Del Mare), jedna z 2 oryginalnych bram otoczonego murem miasta. Została zbudowana przez weneckiego kapitana Famagusty, Nicola Prioli w 1496 roku. Brama jest drewniana, pokryta żelazem pochodzi z okresu tureckiego, a duże żelazne kraty, które można podnosić i opuszczać łańcuchami, pochodzą z epoki weneckiej. Została zbudowana pod kątem, tak aby była pierwszym sygnałem dla żeglarzy zbliżających się do miasta. Na prawo od Morskiej Bramy znajduje się duża postać lwa. Legenda głosi, że pewnej nocy lew otworzy usta, a ten kto będzie wówczas obok i włoży rękę w jego paszczę, otrzyma ogromną fortunę.
