Najstarszym miejscem Petersburga jest Wyspa zajęcza. To tu wszystko zaczęło się i bezpośrednio związane jest ze zwycięstwami odnoszonymi przez armię Piotra I w wojnie ze Szwedami. Kapitulacja twierdzy Nienszac położonej u ujścia Newy do Zatoki Fińskiej, a nieco wcześniej poddanie się załogi twierdzy Noteburg u źródeł rzeki, spowodowały otwarcie się Rosji na Bałtyk. Było to marzeniem wielu wcześniejszych carów, ale dopiero Piotr I postanowił je urzeczywistnić.
16 maja 1703 roku car Piotr I przebywający na jednej z wysp na Newie wykopał 2 kawałki darni, ktore ułożył na krzyż ze słowami "Tu powstanie miasto" i rozpoczął pierwsze prace jakimi było wykopanie rowu. W czasie pracy nad wyspą pojawił się orzeł, który przez dłuższy czas szybował nad pracującym carem. Kamieniem węgielnym pod budowę miasta była poświęcona kamienna skrzynka do której car włożył ,z wielkim namaszczeniem, złotą szkatułkę zawierającą relikwie Andrzeja Apostoła. Na wieku szkatułki wyryto napis "Roku Pańskiego 1703, maja 16, Wielki Hosudar Car i Wielki Książę Piotr Aleksiejewicz, Samodzierżawca Wszech Rosji, założył miasto Sankt Petersburg". Następnie wybudowal sobie własnoręcznie drewniany domek i rozpoczął budowę drewnianej cerkwii pw.Świętej Trójcy.
Tyle legenda o powstaniu Sankt Petersburga, miasta, które nosi imię nie założyciela cara Piotra I, ale jego patrona, świętego Piotra. Piotr Apostoł trzykrotnie wyparł się znajomości z Chrystusem, miasto 3 razy zmieniało nazwę. Czy to przypadek czy przeznaczenie. Po wybuchu I wojny światowej z niemiecka brzmiącą nazwę zmieniono na Piotrogród, a w 1924 roku na Leningrad. Dopiero w 1991 roku na wiecu, któremu przewodniczył ówczesny mer miasta, Anatolij Sobczak, zgromadzeni na placu pałacowym mieszkańcy zdecydowali o powrocie do nazwy nadanej przez założyciela. Z całą pewnością powstanie miasta jest zrealizowaną wizją marzeń genialnego wizjonera, twórcy i okrutnego tyrana jakim był car Piotr I, wizji, która pochłonęła życie setek tysięcy ludzi pracujących niewolniczo na bagnach u ujścia Newy.
Twierdza Pietropawłowska jako najstarsza budowla miasta miała charakter obronny, z bastionami wyposażonymi w armaty, była tak naprawdę więzieniem. Nie mogła spełniać wcześniej założonego celu, bo szybko znalazła się w centrum szybko rozbudowującej się metropolii. Pierwszym więźniem politycznym był syn Piotra I, carewicz Aleksy, który nie mając aspiracji objęcia tronu po ojcu, został oskażony o zdradę stanu i udział w spisku. To tu więziono przywódców insurekcji kościuszkowskiej m.in.Tadeusza Kościuszkę, Jana Kilińskiego i Juliana Ursyna Niemcewicza (1794 - 1796), Fiodora Dostojewskiego,Tarasa Szewczenko, dekabrystów, Aleksandra Uljanowa (starszy brat Lenina), Bronisława Piłsudskiego (starszy brat Józefa), Lwa Trockiego, Maksyma Gorkiego.
Najbardziej intrygującym więźniem twierdzy wydał mi się mnich Abel (Wasilij Wasiliew), który więziony był w niej trzykrotnie. Po raz pierwszy za przepowiedzenie śmierci Katarzyny II (co nastąpiło niebawem). Uwolniony przez jej następcę cara Pawła I i ponownie przez niego osadzony w twierdzy, gdy przepowiedział jego rychłą śmierć (car zostal uduszony w 4 lata po objęciu tronu), a następnie ułaskawiony przez syna Pawła I i jego następcę, Aleksandra I, gdy poinformował go o nadchodzącej wojnie z Napoleonem w wyniku, której doszczętnie spalona zostanie Moskwa, zesłany został do Monastyru Sołowieckiego na Morzu Białym.
Na terenie twierdzy znajduje się najwyższy jeszcze 50 lat temu punkt miasta, iglica dzwonnicy soboru św. Piotra i Pawła. Pozłacana iglica zwieńczona jest figurą anioła o rozpostartych skrzydłach podtrzymującego krzyż.
Rzeźbę anioła miał zastąpić posąg Stalina. Na szczęście urzędnicy okazali się całkowicie pozbawieniu humoru i nie doszukali się ironii w stwierdzeniu konserwatorów zabytków, że posąg anioła odbija się w Newie głową w dół, co przecież nie przystoi ojcu narodów:).
Na teren twierdzy wchodzimy mostem św. Jana, a następnie przez 2 bramy na dziedziniec. Zabudowa jest bardzo surowa i nie ma charakterystycznych cech. Ot twierdza jak twierdza. Grube mury okalają nieregularny sześciokąt. Jedyną zwracającą uwagę na dziedzińcu jest pachnąca nowością statua Piotra I ustawiona nieopodal soboru w 1991 roku wykonana przez rosyjskiego rzeźbiarza przebywającego na emigracji. Pomnik wzbudził wiele kontrowersji, bo nie jest to typowy pomnik postawiony twórcy miasta. Dopiero osobiste wyjaśnienie artystycznej wizji uciszyło emocje.
Przed nami sobór świętych Piotra i Pawła w niczym nieprzypominający przysadzistych nakrytych kopułami rosyjskich cerkwi. Dość prosta bryła z jedną kopułą przywodzi na myśl raczej włoskie kościoły. Początkowo drewniany sobór, którego poświęcenie nastąpiło w 1704 roku, jeszcze za życia Piotra I został przebudowany w stylu wczesnego baroku przez szwajcarskiego Włocha, Trezziniego. Najpierw wzniesiono wieżę - dzwonnicę. Wnętrze soboru, tak jak i jego bryła, utrzymane jest w stylistyce kościołów zachodnioeuropejskich. Zdobią go złocenia, marmury i malowidła dawnych mistrzów. Bogaty ikonostas też nie jest klasyczny. Zamiast rzędów ikon w carskich wrotach umieszczono posągi apostołów. Sobór jest miejscem pochówku carów i ich rodzin. Marmurowe sarkofagi z imionami panujących umieszczone są nad trumnami, które znajdują się na głębokości 2 metrów. Niespodziewanie otrzymujemy zaproszenie na koncert męskiego chóru cerkiewnego. Pięciu duchownych pięknymi głosami wypełnia świątynię. Mam wrażenie jakby wibrowały jeszcze pod sufitem po zakończeniu śpiewów. Niezapomniane przeżycie.
