Do Debreczyna pojechałem latem 1988 roku wraz z grupą "Walk Away" na tamtejszy festiwal jazzowy. Pobyt był krótki - zaledwie 3 dni, z tego pełny dzień zajęły przygotowywania do koncertu, kolejny dzień - wycieczka do Tokaju zafundowana przez organizatorów festiwalu, a trzeciego dnia trzeba było wracać już do Budapesztu. Na zwiedzanie nie było więc zbyt wiele czasu.
Debreczyn jest drugim, co do wielkości, miastem Węgier. Jest stolicą komitatu Hajdú-Bihar oraz największym miastem krainy historycznej Kriszana, której większa część położona jest obecnie w Rumunii. Miasto leży około 220 kilometrów na wschód od Budapesztu.
W źródłach pisanych Debreczyn po raz pierwszy pojawia się w 1235 roku jako „Debrezun”. Znacznie wcześniej, jeszcze przed przybyciem na te tereny Węgrów, okolice Debreczyna były zasiedlane przez Wandalów, Gotów, Sarmatów, Gepidów i Awarów. Po najeździe tatarskim Batu-chana w 1241 roku rozpoczyna się szybki rozwój osady. Prawa miejskie uzyskuje Debreczyn w roku 1361 z rąk króla Lajosa I Nagy’ a, w naszej historii znanego bardziej jako Ludwik Węgierski. W latach 1450-1507 miasto było własnością możnego rodu Hunyadi. Mimo podboju osmańskiego w XVII wieku, bogactwo i znaczenie Debreczyna dalej rosło - głównie dzięki zwiększonemu handlowi bydłem, pszenicą i winem. Duże wpływy w Debreczynie zyskała reformacja - w połowie XVII wieku niemal całą ludność stanowili protestanci, a sam Debreczyn zyskał miano „kalwińskiego Rzymu”. Przez ostatnie dwa stulecia, Debreczyn dwukrotnie odegrał istotną rolę w historii Węgier. Po raz pierwszy w styczniu 1849 roku został stolicą kraju, gdy rząd powstańczy uciekł tutaj z Pest-Budy (nazwa Budapeszt powstaje dopiero w 1873 roku). W kwietniu 1849 roku Lajos Kossuth tu właśnie ogłosił detronizację Habsburgów i niepodległość Węgier. Debreczyn był również świadkiem upadku walki o wolność - decydująca bitwa, w której armia rosyjska popierająca Habsburgów pokonała powstańców, rozegrała się w południowej części miasta. W II połowie XIX wieku Debreczyn szybko rozwijał się. Wybudowano nowe szkoły, szpitale, fabryki, młyny, swoje siedziby otwarły także banki i towarzystwa ubezpieczeniowe, rozwijano transport i infrastrukturę komunalną. Podczas II wojny światowej Debreczyn poniósł ogromne straty, zabudowania w połowie uległy całkowitemu zniszczeniu, dalsze 20% zostało uszkodzonych. Po zakończeniu działań wojennych w 1944 roku rozpoczęto odbudowę i Debreczyn na krótko po raz drugi został stolicą państwa - tutaj odbywały się posiedzenia Tymczasowego Zgromadzenia Narodowego, to tutaj tez działał przez 100 dni Tymczasowy Rząd Narodowy.
W czasie tego samego pobytu miałem - jak wspomniałem już wyżej - okazję by odwiedzić urocze miasteczko Tokaj. Leży ono około 60 kilometrów od Debreczyna, u zbiegu Bodrogu i Cisy, u południowych podnóży wulkanicznej góry Tokaj (515 m n.p.m.) i jest stolicą tokajskiego regionu winiarskiego. Oprócz wina w historii Tokaj zasłynął z dwóch bitew. W roku 1074 niedaleko stąd, pod Magyaród, miała miejsce bitwa wojsk dwóch pretendentów do korony węgierskiej po śmierci króla Beli I - jego syna Gejzy I i bratanka - Salomona. Gejza pokonał Salomona i został kolejnym władcą. W 1567 roku pod Tokajem miała natomiast miejsce bitwa z Turkami. Warto też wspomnieć, że miasto było rezydencją Jana Hunyadyego (gubernatora i regenta Węgier, pogromcy Turków w bitwie pod Belgradem w 1456 roku) i jego syna Macieja Korwina, przyszłego króla Węgier.
Od XV wieku wina tokajskie są znane i cenione w całej Europie, ale tradycje winiarskie liczą tu ponad 1000 lat. Oficjalnie, tokajski region winiarski został ustanowiony w 1737 roku. Obejmuje on wschodnią część wyżyny Cserhát oraz południowe podnóże Gór Tokajsko-Slańskich, graniczące z doliną Cisy i z regionem Bodrogköz. Do tokajskiego regionu winiarskiego należą także należące od 1918 roku do Słowacji miejscowości Slovenské Nové Mesto (Kisújhely), Viničky (Szőlőske), Malá Tŕňa (Kistoronya) i Vel’ká Tŕňa (Nagytoronya). O wspaniałym smaku tutejszych win decydują łagodny i ciepły klimat, urodzajne wulkaniczne gleby oraz unikalny skład pleśni w piwnicach winnych. Wśród odmian winorośli dominuje furmint, dalej hárslevelű i sárgamuskotály. Winogrona tych odmian poddaje się suszeniu na krzakach aż do formy okreslanej jako aszú. Z winogron tych powstają znane na całym świecie wina aszú i szamorodni. Wina tokajskie należą do najbardziej znanych win węgierskich. W roku 2000 UNESCO umieściło tokajski region winiarski na liście dziedzictwa światowego. W granicach uznanych przez UNESCO leżą miasta Tokaj, Sátoraljaújhely, Sárospatak (skądinąd znane z komedii „C-k dezerterzy”)wsie Bodrogkeresztúr, Bodrogkisfalut, Mád, Mezőzombor, Rátka, Szegi, Tarcal, Hercegkút i Tolcsva. W regionie znajdują się piwnice "Ungvári Pince", "Rákóczi Pince", "Kőporosi", "Galamboshegyi", "Oremus" i muzeum winiarstwa (Bormúzeum).
Warto pospacerować po nieco sennych uliczkach miasteczka, nacieszyć oczy widokiem ładnych, kolorowych domków, wznoszących się nad nimi stoków z winnicami, zwiedzić miejscowe muzeum i oczywiście dokonać degustacji przednich win w chłodnych Piwnicach Franciszka II Rakoczy’ego. Przewidywał to zresztą program naszej krótkiej wycieczki.
Po raz drugi miałem okazję odwiedzić Tokaj oraz - tym razem - dodatkowo Sátoraljaújhely, Sárospatak i Tolcsvę w maju 2007 roku. Miasto nie straciło swojego uroku, ale warto pojechać tam albo na początku, albo pod koniec sezonu - gdy nie jest oblegane przez tłumy turystów. Z tej podróży nie mam niestety zdjęć lecz jedynie zapis wideo.
