• 6

Perspektywa Lubelskiego Podzamcza.

Podróż: Gdzieś Tam w Polsce cz. II ...
Miejsce: Lublin, Lubelskie , Polska, Europa

• 
• Z lubelskiej dzielnicy żydowskiej usytuowanej wokół zamku nie zachowały się praktycznie żadne pozostałości. Osadnictwo żydowskie w Lublinie datuje się na XV wiek. Pierwsze budynki powstały w najbliższym sąsiedztwie wzgórza zamkowego. Były to niskie budynki drewniane. Stopniowe rozrastanie się Podzamcza, wielokrotne pożary, zniszczenia podczas wojen i najazdów powodowały duży ruch budowlany na tym obszarze.
  
  
  
  Najważniejszym dla społeczności żydowskiej budynkiem jest synagoga – nie tylko świątynia, ale także miejsce spotkań gminy. Synagogi były budowane według obowiązującego kanonu architektonicznego uwzględniającego najważniejsze i wyróżniające części, takie jak sala modlitw z bimą i babiniec. Jednym z twórców schematu budowy synagog w Europie Środkowo-Wschodniej był mieszkający w Lublinie Salomon Luria. Przed II wojną światową w Lublinie istniało oficjalnie jedenaście synagog i domów modlitwy. Jednak najważniejszą synagogą była synagoga Maharszala i Maharama zlokalizowana przy ulicy Jatecznej. Był to budynek założony na planie kwadratu, murowany, dwukondygnacyjny, kryty dachem dwuspadowym. Architektura synagogi, znana w okresie międzywojennym, nosiła ślady odbudowy w XIX wieku.
  
  Na terenie Podzamcza zlokalizowana była też między innymi synagoga Saula Wahla, czy też istniejąca do dziś synagoga Chewra Nosim. Dzielnica Wieniawa także posiadała własną, murowaną synagogę.
  
  
  
  Dokumentacje techniczne Inspekcji Budowlanej z lat 1918–1939 oraz przedwojenne zdjęcia wykonane na terenie dzielnicy żydowskiej pozwalają stwierdzić, że architektura terenu Podzamcza pod względem stylu i materiału budowlanego pozostawała w ścisłym związku z architekturą całego Lublina. Nie wykształciły się żadne cechy wyróżniające.
  
  Kamienice i budynki użyteczności publicznej były typowe dla architektury okresu, w którym powstawały. Były to głównie budynki z II połowy XIX wieku, kiedy w Lublinie ruch budowlany miał największe nasilenie, nie wyróżniające się niczym szczególnym w porównaniu z budynkami z sąsiedztwa nie wchodzącego w skład dzielnicy żydowskiej. Właściwie jedynym szczegółem wizualnie wskazującym na użytkowanie budynku przez przedstawicieli religii żydowskiej były kuczki.
  
  Zabudowa ulic: Szerokiej, Jatecznej, Nadstawnej, Lubartowskiej to budynki murowane, trzy-, czterokondygnacyjne z podpiwniczeniami, wewnętrznymi podwórkami i oficynami. Szczególnie reprezentacyjne budynki znajdowały się wzdłuż ulicy Szerokiej, która była administracyjnym i politycznym centrum Podzamcza. Natomiast na terenie ulic Krawieckiej, Podzamcze przeważała, niska, jedno-, dwukondygnacyjna zabudowa drewniana. Ciekawymi przykładami architektury drewnianej były domy z balkonami zlokalizowane między innymi przy ulicy Krawieckiej.
  
  
  
  Dziś najważniejsze obiekty architektoniczne związane ze społecznością żydowską to:
  
  synagoga przy ulicy Lubartowskiej, budynek jesziwy przy ulicy Lubartowskiej, szpital żydowski przy ulicy Lubartowskiej oraz dawny Dom Pereca czyli Żydowski Dom Kultury im. Icchoka Lejbusza Pereca przy ulicy Czwartek; ponadto kamienice kwartału: Lubartowska, Kowalska, Cyrulicza, Furmańska.
  
  
  
  Obecnie, oprócz fotografii i dokumentacji technicznych, informacje o architekturze dzielnicy żydowskiej przedwojennego Lublina można znaleźć w przewodniku Majera Bałabana Żydowskie miasto w Lublinie.