-
-
- Pierwszy gród obronny w średniowiecznym Siewierzu istniał już w XII stuleciu i był położony na południowy wschód od dzisiejszego miasta. Przypuszczalnie już wtedy stanowił on siedzibę kasztelanii, dokumenty bowiem wymieniają imiona dwóch pierwszych kasztelanów siewierskich: Jakseli i Wawrzyńca. W połowie XIII wieku, prawdopodobnie na skutek najazdów tatarskich drewniany dwór przeniesiono w chronioną rzeką i rozległymi bagnami dolinę Czarnej Przemszy. Sto lat później książę Kazimierz I cieszyński (1280/1290-1358) zbudował w tym miejscu zamek, w całości jeszcze wykonany z drewna. Warownia pozostawała w rękach książąt śląskich do połowy XV stulecia. W końcu 1443 roku, borykający się z problemami finansowymi książę cieszyński Władysław (ok. 1420-1460) sprzedał ją wraz z ziemią siewierską biskupowi krakowskiemu Zbigniewowi Oleśnickiemu (1389-1455). Książę raciborski Mikołaj V Karniowski Przemyślida (1409-1452), rozczarowany faktem, że spadek po bezdzietnym Władysławie przeszedł mu koło nosa, zbrojnie zajął warownię. W wyniku trwających ponad rok negocjacji w 1445 roku zamek siewierski powrócił na własność biskupa. Stopniowo zabudowa murowana zastąpiła drewnianą. II połowa XV wieku i cały wiek XVI to okres względnego spokoju i pomyślności dla kościelnej warowni, która poddana została w tym czasie wielu przeobrażeniom. W jej rozbudowę zaangażowali się rezydujący tam biskupi: Jan Konarski (1447-1525), Piotr Tomicki (1464-1535), Jan Latalski (1463-1540), Andrzej Zebrzydowski (1496-1560), Filip Padniewski (1510-1572) i Franciszek Krasiński (1525-1577), którzy rządzili diecezją krakowską w przeciągu całego XVI stulecia. Posiadająca bardzo duży potencjał militarny twierdza podupadła w szarganym zarazami oraz konfliktami zbrojnymi wieku XVII. W czasie szwedzkiego potopu w Siewierzu schroniły się wojska hetmana Stefana Czarnieckiego (ok. 1599-1665) i fakt ten stanowił sprzyjający pretekst dla zajęcia przez Szwedów neutralnego dotychczas księstwa. Zniszczony przez nich zamek odbudował w latach 1681-1689 biskup Jan Małachowski (1623-1699). Niestety, pozbawiony politycznego i militarnego znaczenia gmach chylił się jednak nieuchronnie ku upadkowi. W 1790 roku Sejm Wielki zadecydował, że istniejące trzy i pół wieku Księstwo Siewierskie przestało istnieć. Dziesięć lat później ostatni jego władca, książę biskup Feliks Paweł Turski (1729-1800) porzucił zrujnowaną już wówczas budowlę, która od tej chwili była niezamieszkana. W czasie wojen napoleońskich wykorzystywano ją jeszcze do celów wojskowych, ale całkowicie zdewastowaną i poważnie uszkodzoną ostatecznie opuszczono w pierwszej połowie XIX stulecia. Trwający przeszło sto kolejnych lat rozkład powstrzymały dopiero zainicjowane w latach 50. ubiegłego wieku i z przerwami kontynuowane do dnia dzisiejszego prace zabezpieczająco-remontowe. Pierwotny, XIV-wieczny zamek zbudowany został na sztucznie usypanej platformie i otoczony ziemnym wałem, biegnącym po jej krawędziach. Posiadał on zapewne plan nieregularny z jednotraktowymi, drewnianymi budynkami mieszkalnymi, usytuowanymi przy wschodniej kurtynie. Pierwsze murowane elementy zamku przypuszczalnie pochodzą z okresu 1420-1450. W południowej części dziedzińca wzniesiono wówczas okrągłą wieżę o średnicy ok. 9 metrów i przystąpiono do budowy muru obwodowego w miejsce istniejącego dotychczas ziemnego wału. Wjazd na teren dziedzińca prowadził południową partią obwodu i wzmocniony został osłaniającym go budynkiem bramnym. W kolejnych latach dokonano dalszych przekształceń zespołu obronnego, m.in. przebito nową bramę od strony północnej i ubezpieczono ją, wznosząc na przełomie XV i XVI wieku kamienno-ceglaną wieżę. Działalności biskupa Jana Konarskiego przypisuje się powstanie pierwszych murowanych budynków mieszkalnych. Prawdopodobnie w latach 30. XVI wieku rozebrano gotycką wieżę, a pozyskany w ten sposób materiał użyty został do wzniesienia wschodniego, zachodniego i reprezentacyjnego południowego skrzydła zamku. Budowla uzyskała wówczas charakter renesansowej rezydencji z otoczonym krużgankami dziedzińcem. Przekształcono również północną wieżę bramną, podwyższając ją o ośmioboczną nadbudowę i przebijając nowe otwory wejściowe. W 1575 roku biskup Franciszek Krasiński podjął prace zmierzające do wzmocnienia obronności zamku. Otoczono go nowym, dodatkowym murem, międzymurze wypełniając ziemią. Tym sposobem powstał taras artyleryjski, wyposażony w 10 dział. Zbudowano też charakterystyczne, dwukondygnacyjne przedbramie. Wzniesiony na planie prostokąta o półkolistym zamknięciu, zaopatrzony w moździerze barbakan bronił dostępu do bramy właściwej, prowadzącej bezpośrednio na dziedziniec. Jego kondygnacje wyposażone były w strzelnice przystosowane do broni palnej i umożliwiające zastosowanie ostrzału flankowego. Wyższy poziom przedbramia stanowił chodnik dla straży oraz przełom wiążący bramę wjazdową z mostem. Barbakan połączono z murami wzmacniającymi nasyp ziemny, mający za zadanie utrudnić podejście do zamku. Całość założenia otoczono fosą i oddzielonymi od niej wałem rozlewiskami rzeki Czarnej Przemszy. Ostateczną formę nadała rezydencji odbudowa przeprowadzona po zniszczeniach dokonanych przez Szwedów w I połowie XVIII wieku. Styl zamku specjaliści określają jako renesansowy z fragmentami gotyckimi. Najlepiej zachowanymi częściami zamku są beluard oraz wieża zwana szlachecką. Beluard zbudowany z kamienia łamanego na planie prostokąta o półkolistym zamknięciu, bronił dostępu do bramy znajdującej się w przyziemiu wieży. Wieża zbudowana została z cegły, kamienia łamanego i bloków kamiennych, pokryta była do połowy XIX w. wysokim dwuczęściowym barokowym hełmem. W latach 70-tych naszego stulecia przeprowadzono remont beluardu i piwnic oraz wzniesiono mur od strony południowej.
-
