Podróż Rapa Nui na Wielkanoc

Oczywiście jak na nas przystało, nie obyło się bez przygód w drodze z Tahiti na kolejną wyspę Pacyfiku - Rapa Nui. Nic Wam nie mówi jej nazwa? W Polsce znamy ją jako Wyspę Wielkanocną. Ponad dziesięć godzin w opóźnieniu lotu, ale podobno to całkiem normalne. Trafić na tę maleńką wyspę (piętnaście na dwadzieścia kilometrów!) to nie lada wyzwanie. To najbardziej odizolowane miejsce na świecie: najbliższe wyspy Pitcairn są oddalone o ponad dwa tysiące kilometrów, a wybrzeże chilijskie o trzy i pół tysiąca!

Na lotnisku tradycyjnie z naszyjnikami z kwiatów ('lei') wita nas Benjamin, szef zarezerwowanego przez nas campingu Tipanie Moana. Lotnisko jest co prawda położone o pięć minut na piechotę od centrum miasta, ale Rapa Nui (rdzenni mieszkańcy wyspy, pochodzenia polinezyjskiego) mają wrodzony niezwykły sens gościnności. Co do "centrum miasta", nie powinnam używać takiego sformułowania. Jedyne miasto na Wyspie Wielkanocnej, a właściwie miasteczko (wioskę) - Hanga Roa -, zamieszkuje pięć tysięcy osób. Nasza pierwsza misja to małe zakupy - ponieważ przylatujemy z zewnątrz Chile, nie mamy prawa wwozić ze sobą żadnych produktów spożywczych. Marudziliśmy na Moorei, że niełatwo wszystko dostać? Tutaj to jest dopiero zabawa. Przynajmniej nie ma wybrzydzania, się bierze co jest w jednym albo w drugim sklepie. I te ceny...każda rzecz kosztuje 2000 pesos chilijskich (ok 15 złotych): paczka makaronu, butelka wody 1,5l, tabliczka czekolady i dwie piersi z kurczaka. Przynajmniej łatwo podlicza się rachunek...  

Ciężko jest w kilku słowach wprowadzić do artykułu na temat Wyspy Wielkanocnej. Zasiedlili ją przybysze najprawdopodobniej z Polinezji około VIII wieku (chociaż niektóre teorie mówią o osadnikach z Ameryki Południowej). Przez kilka wieków budowali ogromne posągi ze skał tufowych, Moai. Rozmiary tych, które znaleziono, idą od sześciu do dwudziestu jeden metrów, a ich waga od dziesięciu do dwustu ton (same kapelusze 'pukao' ważyły kilka ton, a ustawiano je na głowach gotowych już Moai...). W niedzielę wielkanocną roku 1722, wyspa została "odkryta" przez Holendra Roggeveena. Zbiega się to w czasie z momentem upadku tej tajemniczej cywilizacji (choroby? deforestacja? kanibalizm? wewnętrzne konflikty między Długo i Krótkouchymi? głód?). Gdy Cook przybił do wyspy w 1774 roku, nie było w tym momencie już żadnego stojącego Moai, wszystkie leżały przewrócone. Mieszkańcy wyspy zdążyli w międzyczasie przejść do nowego kultu boga Make-Make, człowieka-ptaka i wybić się wzajemnie w krwawych walkach. Katastrofalny cios to przybycie w połowie XIX wieku statku z łowcami niewolników z Peru. Uprowadzili oni około 1500 osób, co reprezentowało połowę populacji wyspy w tym króla, jego rodzinę oraz całą inteligencję (arystokrację i kapłanów) znającą pismo rongo-rongo (do dziś nikt nie potrafi go odczytać). Gdy po interwencji misjonarzy, Peruwiańczycy uwolnili Rapa Nui, została już ich tylko garstka, która zmarła w czasie podróży powrotnej (do wyspy dotarło tylko 15 osób...). A gwóźdź do trumny tej wymierającej cywilizacji był...francuski! Jean-Baptiste Dutrou-Bornier przybył w 1868 roku na Rapa Nui, ogłosił się królem, zadecydował o utworzeniu na wyspie wielkiej owczej farmy: połowę mieszkańców, w większości młodych, wysłał na Tahiti do pracy na plantacjach, a reszta była zatrudniona u niego. W 1876 roku, na wyspie pozostawało jedynie 110 prawdziwych Rapa Nui z czego tylko 36 miało potomstwo. Rok później Dutrou-Bornier został zamordowany przez tubylców (ponieważ porywał młode dziewice), a dziesięć lat później Chile zaanektowało Wyspę Wielkanocną. Do lat 60 XX wieku, Rapa Nui bez żadnych praw cisnęli się w rezerwacie w Hanga Roa, a wyspę eksploatowali Anglicy i marynarze chilijscy. Dopiero w 1966, nadano im prawa obywatelskie i narodowość chilijską, wprowadzono elektryczność i kanalizację, otwarto szkołę.

Dziś, wyspę zamieszkuje ponad pięć tysięcy osób, ale większość stanowią przybysze z kontynentu. Liczbę Rapa Nui szacuje się na około dwa, dwa i pół tysiąca. W 2007 roku, Chile przyznało Rapa Nui status "terytorium specjalnego" - by podtrzymać ich w tej polinezyjskiej inności, którą podkreślają na każdym kroku, w kulturze, którą się cieszą i odkrywają na nowo. Dodatkowo zamieszczam ich własną flagę Rapa Nui (oficjalną oczywiście pozostaje chilijska). Przedstawia ona 'rei miro' - symbol władzy, pokrewieństwa i tradycji zarezerwowany dla arystokracji. Jest to półksiężyc, na którego końcach znajdują się dwie wpatrujące się w siebie nawzajem twarze.  

Pierwszy dzień na wyspie jest słoneczny. Przeznaczamy go na spacer po Hanga Roa i na spotkanie z naszymi pierwszymi Moai. Maszerujemy wzdłuż wybrzeża w kierunku Ahu Tahai, wielkiego placu gdzie odbywały się niegdyś ceremonie, ale o których niewiele wiemy dzisiaj (najbardziej popularna teoria dotyczy królewskich pogrzebów). Wiemy jedynie z pewnością, że 'ahu' - wyłożone kamieniami pochodzenia wulkanicznego podwyższone platformy są święte, ważniejsze nawet od Moai (którzy są czymś w rodzaju strażników). Ahu Vai Uri to platforma na której stoi pięć Moai zachowanych w gorszym lub lepszym stanie. Ahu Ko Te Riku to jedyny Moai, który został odrestaurowany w stu procentach, z kapeluszem 'pukao' i białymi oczami z koralu.  

Tak jak przedtem na Nowej Zelandii i na Moorei, udajemy się wieczorem na spektakl kultury polinezyjskiej. Show na Rapa Nui jest trochę inny od poprzednich, bardziej wojowniczy i męski. Dziewczyny też bardziej kręcą tyłeczkami.   

Następne dni są...deszczowe. Nawet tutejsi nie rozumieją co jest grane, normalnie jesteśmy w samym środku lata! Na osiem dni na wyspie, przez pięć lało jak z cebra. Jak tu nie mówić o pechu?

Ale przecież nie będziemy siedzieć z założonymi rękoma i patrzeć przez okno jak pada. Zabieramy się za położony na południowym krańcu wyspy wygasły wulkan Rano Kau. Chodzi o krater o wysokości 410 metrów, idealnie okrągły w którego wnętrzu znajduje się przepiękne, krystaliczne jezioro, zarośnięte tatarakiem. Ściana od strony oceanu jest częściowo zawalona, niczym okno widokowe. Na stromej krawędzi krateru jest położona odrestaurowana w latach 1974-1976 kamienna wioska ceremonialna Orongo. Dziś to jedno z niewielu miejsc na wyspie pozwalające zrozumieć wierzenia i sposób życia mieszkańców w poprzedniej epoce.

To z tej wioski został skradziony przez Anglików w 1869 roku przepiękny Moai Hoa Hakananai'a znajdujący się dziś w British Museum. Muzeum Luwru w Paryżu jest jednym z niewielu miejsc na świecie, mogących poszczycić się posiadaniem prawdziwego Moai z Wyspy Wielkanocnej w swoich zbiorach (i ten którego widzieliśmy poprzednio w Waszyngtonie też jest prawdziwy!).

W pewnym momencie historii, mieszkańcy wyspy odeszli od Moai na rzecz kultu boga Make-Make, czyli człowieka-ptaka. Raz na rok odbywała się wielka ceremonia w Orongo, przedziwny konkurs mający wskazać nowego człowieka-ptaka. Zwycięzca stawał się na okres roku żywym bogiem, rozpieszczanym przedmiotem kultu, któremu ofiarowano w nagrodzie kilka kobiet specjalnie wybielonych i utuczonych przez kilka miesięcy w jaskiniach (...!). Ale jednocześnie konkurs to nie były żarty: trzeba było zbiec ze stromego wulkanu do oceanu pełnego rekinów, dopłynąć wpław do maleńkiej wyspy Motu Nui oddalonej o kilometr i tam zdobyć pierwsze jajo rybitwy czarnogrzbietej, po czym dostarczyć je na miejsce startu (w całości!). Oczywiście na jajo nie wpadało się od razu, czasami trzeba było na nie czekać kilka tygodni... Cóż, co kraj to obyczaj... 

Korzystamy z wieczornego przejaśnienia by powrócić na Ahu Tahai i stamtąd podziwiać zachód słońca z dwoma Francuzami poznanymi na campingu. Ten piękny wieczór jest znakiem wyjątkowej pogody na następny dzień. Jedyny zaplanowany na ten tydzień przez prognozę. Decydujemy się więc wynająć samochód z dwójką Francuzów z naszego campingu. Planujemy objechać całą wyspę i zobaczyć jak najwięcej. Czeka nas dłuuuuuugi dzień...

Link do artykułu "Hanga Roa" na naszej stronie.