Podróż Moja Sycylia - podróż samotna

Za godzinę wychodzę z domu, jadę do Krakowa, a stamtąd jutro 20 minut po północy mam samolot do Palermo. W Palermo będę ok wpół do trzeciej, no i zacznie się chyba najtrudniejszy dzień - bez spania, kimanie do rana na lotnisku, a potem łażenie po miescie ziewając. Ale jakoś to pójdzie, miejmy nadzieję...

W schronisku powiedzieli, że dostanę miejsce po południu, a więc nie ma się co spieszyć. Można pojechać pociągiem do Palermo chyba koło szóstej, ale nie bardzo mi się ten pomysł podoba, wolę poczekać na pierwszy autobus o 7 rano, w ten sposób pojadę (z przesiadką) prosto do Ostello. Zostawię bagaże i - miejmy nadzieję - uda się dostać do łazienki...

Nocny lot to nie problem (jak zwykle, mimo nocy, z nosem w oknie, a najpiękniejsze były światła Neapolu z góry - jak jakaś dekoracja złocona -szkoda ze nie przygotowałam aparatu), najgorsze jest czekanie na lotnisku wśród sporej grupy kimających Polaków od trzeciej w nocy do pierwszego autobusu.

Ale potem już było super, bo kierowca wiózł mnie autobusem, mnie jedną jedyną, a ja otwierałam buzię z emocji, widząc te widoki - z lewej morze, z prawej góry! Z wrażenia zapomniałam, że chciałam skłonić głowę w miejscu zamachu na sędziego Falcone...

W Palermo  miałam zarezerwowane łóżko w schronisku młodzieżowym Baia del Corallo w pokoju dwuosobowym, zgodnie z korespondencją mogłam liczyć na łóżko dopiero po południu, ale na szczęście od razu rano dostałam klucz do pokoju z łazienką dosłownie na brzegu morza! Czyli, mogłam się od razu rozpakować, wykąpać... Teraz marzy mi się, żeby nikt mi nie przybył do pokoju... 

Nie wiem jak będę spać, tak to morze szumi! Morze, to nie znaczy piasek na plaży, o nie. To są same kamienie, głazy, wielkie bloki skalne, małe skałki. A po drugiej stronie zatoki północna dzielnica Palermo - Sferracavallo, przepiękna zatoka. I góry dookoła, ale takie jakieś nie nasze góry, jakieś inne...

Odpoczęłam trochę i jadę przywitać się z Palermo...

Palermo czyli za Kartagińczyków Panormos (port)

Goethe nazwał zatokę Conca d'Oro, gdzie usytuowane jest Palermo "najpiękniejszym przylądkiem świata..."Jest to miasto kontrastów i niespodzianek, gdzie góry otaczają zatokę, zachwycają arabskie, normańskie, średniowieczne i barokowe budowle i przepiękna zieleń parków, ulic i podwórek. To miasto, gdzie duma i wyniosłość stoi obok biedy i fantazji, gdzie w wielkomiejskie ulice zaglądają ogromne statki z portu, gdzie zaniedbanie stoi obok elegancji i śródziemnomorskiej estetyki i wdzięku, a poczucie piękna często zakłóca dysonans biedy i zniszczenia, gdzie obok starannie rekonstruowanych budowli straszą dziury po bombardowaniach z czasów II wojny ...

Widac jednak, jak to miasto podnosi się, zaczyna dbać o siebie, walczy - idzie ku dobremu... I tak trzymać! 

Cały dzień chodziłam po Palermo i napawałam się nim, i stwierdziłam, że nastawiłam się na dużo gorzej, a nie jest tu ani tak brudno, ani tak głośno, ani tak nieporządnie jak opowiadają... Fakt, bywają śmieci na ulicy - ale te i u nas, niestety, bywają... Wiele zabytkowych kamienic jest w trakcie remontu, to bardzo pozytywne, choć oczywiście, utrudnia życie...

Natomiast ruch, masa samochodów, samochody parkujące na przystankach autobusowych, autobusy mijające sie o milimetry, zakręcające w miejscach, gdzie maluch by się nie zmieścił, to robi niesamowite wrażenie. I oni jakoś to całkiem cierpliwie znoszą. Nikt na nikogo się nie wydziera, no, najwyżej trąbią, ale to robią bez przerwy - żeby uprzedzić jadącego z przeciwka, żeby pozdrowić znajomego czy ładną dziewczynę... Na ulicy pomagają sobie wzajemnie, autobus przepuszcza skuter, czasem ktoś jedzie pod prąd, tego też puszczają, uśmiechając się, że sobie poradził... Korki są straszne, tłok na  ulicach ogromny, ale nie zauważyłam ani jednej stłuczki, ani jednej awantury - w trudnej sytuacji po prostu wszyscy się śmieją...

Nogi mnie bolą potwornie, nie mam siły zejść zanurzyć choćby nóg w morzu... Mimo nieprzespanej nocy do wieczora chodziłam po mieście. Jest ciepło - jakieś 25 stopni, słonecznie, ale nie za gorąco. Mam przed sobą naprawdę masę wspaniałych wrażeń! Zorientowałam sie już w ogólnym układzie miasta. Zaraz pewnie padnę i będę spać do rana... 

Monreale znajduje się na na stokach Monte Caputo 8 km od Palermo. Po drodze, oraz z miasteczka można podziwiać Conca d'Oro, urodzajną równinę między morzem a górami.

Miasteczko powstało w XII w. na miejscu dawnej osady arabskiej a jego największym skarbem jest przepiękna normańsko-sycylijska katedra ufundowana w 1174 e. przez Wilhelma II Sycylijskiego, ozdobiona mozaikami bizantyjskimi, z bogatym wyposażeniem; pozostałości klasztoru Benedyktynów z tego okresu z oryginalnymi krużgankami złożonymi z 216 filarów. 

Wreszcie wyspana spędziłam dziś dzień na zwiedzaniu Monreale - miejscowości pod Palermo - a raczej nad - gdzie na dziedzińcu katedry znajdują się przepiękne arabskie krużganki, każdy inny, a sama katedra jest wewnątrz jedną wielką ikoną...

Na pętli autobusowej w Sferracavallo czekałam  rano na  odjazd autobusu obserwując kierowcę, który nie mógł się opanować chęci pogawędzenia ze ślicznymi polskim dziewczynami (przyleciałyśmy tym samym samolotem, i spotkałyśmy się na nowo w ostello). Kiedy autobus ruszył, dziewczyny stały przy kierowcy i cały czas trwała pogawędka - pod tabliczką "nie rozmawiać z kierowcą". Na  kolejnym przystanku autobus zablokował ruch, nie mogąc zajechać na przystanek, zajęty całkowicie przez parkujące samochody. Wypuścił dziewczyny, pokazując im bar za przystankiem, te pognały do tego baru, a samochody za autobusem czekały. Trwało to długo, kierowca kilka razy zatrąbił, ale stał cały czas aż po ponad 5 minutach dziewczyny wróciły z biletami, tłumacząc, że była kolejka... Dopiero wtedy autobus, oraz wszystkie inne pojazdy za nim ruszył dalej... 

Ponieważ autobus z Palermo miał opóźnienie z powodu wielkiego korku przy wyjeździe z miasta (w niedzielę?!?), dojechałam do Monreale dokładnie wtedy, kiedy zamknięto katedrę. Dlatego najpierw napawałam się bogactwem krużganków na dziedzińcu katedry, potem poszłam na długi spacer po miasteczku, zjadłam pizzę (taką sobie, nic specjalnego), napiłam się wina i wróciłam do katedry po dwu godzinach - ale warto było! Chodziłam po mrocznym wnętrzu z głową w górę a Pantokrator spoglądał na mnie z góry surowo...

Po powrocie z Monreale wsiadłam w autobus wycieczkowy i jak nigdy dałam sie wozić po trasach godnych zobaczenia i oglądałam Palermo z przewodnikiem. Dzięki temu wiem, gdzie mniej więcej co się znajduje i będę umiała lepiej poruszać się po mieście, wiem gdzie chcę sama dojść, co jeszcze zobaczyć... Tu gdzie tak wiele jest do zobaczenia, warto dać się oprowadzić, tym bardziej, że w ten sposób można jednocześnie i oglądać miasto, i odpoczywać.

Jutro chcę wreszcie zanurzyć się w morzu, które mi tu szumi pod oknem, a ja jeszcze nie poczułam jakie jest ciepłe, bo wracam do domu po ciemku a rano pryskam zwiedzać. Schronisko jest przepięknie usytuowane, jednak ma jedną wadę - przy tutejszym ruchu do centrum jedzie się naprawdę  długo... 

Ze zdziwieniem stwierdzam, że Palermo jest całkiem inne niż myślałam. Mniej egzotyczne, bardziej zielone, spokojniejsze niż mi się wydawało... ktoś mi powiedział, a może gdzieś czytałam, że nie ma tu zieleni - a ja zachwycam się przepięknymi parkami, ogródkami przed domami, zielonymi ulicami i tą całą zielonością. Widziałam nawet ogromne drzewo datury!

Niezmiennie zachwycam się umiejętnościami tutejszych kierowców i nawet z korków korzystam, przyglądając się ulicznym scenkom. To moje gapienie się na wszystko i wszystkich kiedyś źle się skończy, ale dla mnie to jest sens wędrowania - zmieszanie się z ludźmi i próba zrozumienia ich sposobu myślenia, ich zachowania w każdej sytuacji, ich zwyczajów.

Piazza Marina to jeden z największych placów w Palermo, który był kiedyś częścią portu. Na tym placu odbywają się co niedzielę giełdy staroci, ale największą atrakcją placu jest położony w nim Giardino Garibaldi, park założony w 1863 roku. Ogród otacza żeliwne ogrodzenie z motywami łuków, strzał, królików i ptaków, jest tam też fontanna i popiersia XIX-wiecznych bohaterów narodowych.

Rosną tu, osiągające ogromne rozmiary, figowce dusiciele z mnóstwem korzeni, oplatających drzewo-ofiarę. 

Dzień zaczął się fantastycznie, bo wreszcie wykąpałam się w morzu, jeszcze przed śniadaniem, ale żeby tylko, całe morze było moje! Pływalam sobie a na horyzoncie ani żywej duszy! Czegoś takiego jeszcze nie zaznałam. Naprawdę, szkoda było wyjść z wody... 

Potem wyruszyłam autobusem do Corleone, a wcześniej jeszcze zajrzałam do przepięknego parku przy Piazza Marina w Palermo. Miły starszy pan, widząc moje zainteresowanie, zaprowadził mnie do parku i pokazał co ciekawsze okazy, po czym pożegnał się i odszedł. Kiedy dziękowałam mu za pomoc, powiedział, że odkąd przeszedł na emeryturę z przyjemnością chodzi po mieście, przygląda się różnym pięknym miejscom i jeśli może, pokazuje przybyszom to co w jego mieście jest najciekawszego.

Jestem pod wielkim wrażeniem tej sycylijskiej gościnności - jest taka jak lubię - bez narzucania się, bez nachalności, pomagają kiedy widzą, że pomoc jest potrzebna.  Oni czują się zobowiązani do pomagania turystom, nieraz usłyszałam zdanie, które dla nas brzmi może nieco zbyt podniośle, ale w ich ustach jest szczere i prawdziwe: na moje pytanie -

- Czy nie macie dość tych "obcych", którzy chodzą tłumnie po waszej ziemi, zaglądają wam w okna, robią zdjęcia znienacka? - odpowiadają:

- Zostałem obdarowany przez los tym, że urodziłem się na tej ziemi, i żeby za to wyróżnienie podziękować jedyne co mogę zrobić, to pomagać tym którzy tu przyjeżdżają żeby zobaczyli te cuda, które ja widzę na codzień...

I tak właśnie, jak mogą, pomagają... 

Corleone to miasteczko jakich wiele w sycylijskich górach. Jest tu mnówsto kościołów, większość zaniedbanych i wiele zamkniętych. Uliczki są najczęściej wąskie, wyślizgane, wiodą pod górę, wiją się. Miasteczko wspina się na wzgórze i zewsząd widać wysokie skały, teren ponad miastem jest niedostępny i dziki - to tutaj ukrywali się przez dziesięciolecia tutejsi capomafia (corleonesi), wśród których Toto Riina i Bernardo Provanzano, który ukrywał się 43 lat! 

Corleone jest kojarzone przez cały świat z mafią, lecz z reguły z tą filmową, urokliwą, kultową, podczas gdy rzeczywistość pozbawiona jest uroku... (W dodatku "Ojciec chrzestny" był kręcony nie tutaj, ale w Savoca koło Taoriminy).

W Corleone urodzili się, wyrośli i działali przez dziesięciolecia tzw. corleonesi, capomafia szczególnie niebezpieczni i pozbawieni skrupułów, budzący strach również wśród prawdziwych "uomini d'onore" (ludzi honoru) z Cosa Nostra. 

W ostatnich latach w Corleone i okolicach, na terenach odebranych mafii, organizuje się gospodarstwa ekologiczne prowadzone przez organizację Liberaterra (wolna ziemia). Organizacja, w której pracuje głównie  młodzież, wytwarza produkty żywnościowe pod marka Liberaterra, (m.in. makarony Liberapasta), dochód ze sprzedaży których przeznaczony jest na walke z mafią. Jest to działanie rzeczywiste oraz symboliczne - chodzi o to, żeby ludzie uwierzyli, że z mafią można walczyć...

Miasteczko kojarzone od dawna jedynie z mafią usiłuje walczyć z tym wizerunkiem w powyższy sposób, jak też próbując zachęcić turystów, przyjeżdżających tu w celu znalezienia śladów cosa nostra do poznania prawdziwych zabytków miasta, jego historii pozytywnej, a nie tylko negatywnej. Jest tu też muzeum Museo Antimafia, gdzie zebrano bardzo szczegółowe materiały m.in. z maksiprocesu.

Do Corleone przybylismy niestety w godzinach sjesty, ale nie ma niestety wcześniejszego autobusu. Wcześniej, podczas drogi przyglądałam się okolicy, myśląc, jak trudne musi być życie w takich warunkach... Wzgórza, wzgórza, wzgórza, skały, niektóre ogromne, wioski zagubione wśród skał...

Wysiadłam mocno podekscytowana - oto jestem tu, w tym słynnym Corleone, Il padrino, i corleonesi, magiel żony Bernardo Provanzano, kryjówki capomafia na wzgórzach...

Mieszkańcy Corleone, jak nigdzie indziej na Sycylii, wydają się być nieco zażenowani zainteresowaniem turystów. I faktycznie, jak na tak małe miasteczko zagubione wśród skał, ilość turystów zaskakuje. Sycylijczycy kpią - jedziesz tam szukać mafii... 

Magla nie znalazlam, żadnych innych śladów mafii również, prócz gorzkiego nawiązania do mafijnej historii w postaci głównego placu, i to placu przed budynkiem Carabinieri, nazwanego Piazza Giudici Falcone e Borsellino...

Znalazłam jednak to co równie mnie interesowało - surowe krajobrazy nieco bardziej centralnej Sycylii, życie wśród wszechobecnych skał, uliczki w górę i w dół, kościoły nad kościółkami... Jest tu ponoć aż 100 kościołów, większość - zamkniętych. Widziałam ładny maleńki kościółek na skałach z napisem: vendesi (do sprzedania...). Widok stamtąd był boski, choć chmurzyło się i zbierało na burzę...

W parku miejskim, czekając na autobus zajrzałam do informacji turystycznej gdzie przemiła panienka starannym angielskim namawiała do zwiedzenia miasta i rozdawała kolorowe prospekty, w których mowa była o historii i zabytkach, ale ani słowa o mafii...

To nasze zauroczenie tajemnicą mafii, którą postrzegamy przez pryzmat Ojca chrzestnego, to pierwsze skojarzenie Sycylii z mafią wyraźnie sprawia im przykrość - i słusznie... Szybko zrozumiałam jak oni to czują i zrobiło mi się troszkę wstyd... Dla nich mafia to tragiczna rzeczywistość z jaką muszą się borykać, a nie magiczna tajemnica, jak dla nas... 

Wracam autobusem w strugach deszczu, ulewa, zerwanie chmury trwa wiele godzin. W autobusie wszyscy troskliwie zajmują się staruszką, która z dużą ilością tobołków jedzie do rodziny do Palermo. W Corleone do autobusu wprowadziła ją wnuczka, prosząc kierowcę i pasażerów o zajęcie się starszą  panią.

Staruszka wyraźnie przyzwyczajona jest do tego, że należy jej się pomoc i szacunek z racji wieku. Kiedy dojeżdżamy w strugach deszczu do Palermo, prosi kierowcę o zatrzymanie się tam, gdzie ma ją oczekiwać rodzina, autobus stoi i czeka, bo nikogo nie ma, staruszka nie wysiada, bo mówi - kałuże, no i jak ona wyjdzie na deszcz, sama, więc czekamy... 

Niektórzy się uśmiechają, kierowca jest bezradny, ale nikt nie protestuje... W końcu ktoś dzwoni do jej rodziny, komuś udaje się ją grzecznie przekonać, żeby dała się wyprowadzić,  i usadzić na przystanku,  gdzie rodzina się po nią zgłosi, ktoś wynosi jej bagaże - tylko ostrożnie! - przestrzega staruszka ... dopiero wtedy ruszamy dalej... 

Cała mokra zmieniam autobusy, dojeżdżam do schroniska, gdzie uprzejmy kierowca wypuszcza mnie przy samej furtce do Ostello. Grazie tante! Gdybym wysiadła na przystanku, zmokłabym jeszcze bardziej...  

Gorący prysznic, tylko co dalej, skoro ręcznik ... suszy się na deszczu...? 

Cefalu to urocze średniowieczne miasteczko leżące na stromym cyplu północnego wybrzeża Sycylii. Rozrosło się wokół normańskiej katedry z XII wieku. Wąskie ulice rozplanowano regularnie, jest tam wiele kościołów a dzielnica rybacka przy piaszczystym nabrzeżu pod ogromną skałą - symbolem miasta robi niezapomniane wrażenie... 

Dziś pogoda była lepsza niż wczoraj, ale też padało, choć było to  takie ciepłe pokapywanie i było pochmurno, ale stwierdziłam, ze nie po to tu przyjechałam żeby chronić się w pokoju przed deszczem - szkoda tylko, że nie było możliwe zrealizowanie marzenia o ponownej kąpieli porannej MOIM morzu ...

Wybrałam się więc pociągiem do przepięknego, średniowiecznego miasta na północnym wybrzeżu, Cefalu. Warto było naprawdę! Jest to bardzo zadbane, czyste i ładne miasteczko, tylko nieco za dużo tam turystów... Udało mi się znaleźć starożytną arabską pralnie, która była używana jeszcze niedawno! Wykorzystano spływająca słodką wodę, która wypływa w murach jak ze źródeł, wybudowano specjalne jakby wanny, przy których znajdują się takie tablice do szorowania. Bardzo pomysłowo to zrobili! (cdn)

Góra Monte Pellegrino wznosi się nad zatoką Conca d'Oro, jest także świętą górą dla mieszkańców Palermo. Znajduje się tutaj sanktuarium świętej Rozalii, patronki Palermo, a na jej szczycie stoi statua, widoczna z daleka, witająca przybywających do Palermo od strony morza. Z Monte Pellegrino rozciąga się przepiękny widok na całą zatokę. 

Po powrocie do Palermo, znów w deszczu pojechałam na górę, która się wznosi nad Palermo, Monte Pellegrino. I pewnie bym żadnych widoków nie zobaczyła, bo okazało się, że przyjechałam ostatnim autobusem, który wracał do Palermo już za 10 minut, a tam gdzie dojechał nic nie było widać. Był tam tylko kościół z grota Sw. Rozalii, ale ja chciałam koniecznie dotrzeć do miejsca z którego rozciągał się widok na cale Palermo...

W pośpiechu zapytałam jednego miłego pana w ciężarówce przy stoiskach z dewocjonaliami, a ten nie tylko mi powiedział gdzie jest miejsce widokowe - nie było szans tam dotrzeć i wrócić w tym czasie, ale zaoferował się że mnie tam zawiezie, po czym kazał mi się nie spieszyć, zawiózł mnie następnie w inne miejsce widokowe a później zwiózł na dół do przystanku autobusowego!

Biorąc pod uwagę, ze jest to naprawdę ogromna góra i tak zjazd jak i wjazd ciężarówką to karkołomna praca, to naprawdę jestem wdzięczna temu panu za pomoc, całkowicie bezinteresowna (ba, jeszcze dostałam na pamiątkę flakonik pachnący jakimiś ziolami!)

Trapani, Drepanum (sierp),  zbudowane w czasach rzymskich na wąskim, wygiętym - sierpowatym - przylądku, wchodzącym w morze na wysokości wysp Egady. Rozciąga się poza przylądek aż do stóp Monte San Giuliano i do skraju salin.

Trapani to doskonały punkt wypadowy do zwiedzenia Erice, wysp Egadzkich, rezerwatu Lo Zingaro jak całej zachodniej części Sycylii. 

Dziś rano pożegnałam Palermo i  moje Ostello, żałując że udało mi się tylko jeden raz, ale za to dobrze, skorzystać z morza. Wczoraj i przedwczoraj lalo, dziś za wcześnie wyszłam. Ostello ma jedną jedyną wadę, że do Palermo jedzie się długo, a potem do centrum drugie tyle, i traci sie masę czasu na dojazdy. Dziś jechałam tylko pól drogi, ale i tak poszło 40 minut, a z czekaniem na autobus prawie godzina. Kiedy wsiadłam w autokar do Trapani, to po 45 minutach jazdy w wielkim korku znalazłam się ... niemal w tym samym miejscu - tuż obok Ostello ...

Trapani odkryłam, studiując mapę Sycylii, a następnie internet. Zafasconowało mnie głównie położenie - całkiem na zachód, na samym końcu Sycylii, tak to widziałam... Na stronie internetowej miasta znalazłam wiadomość od burmistrza miasta, który oferował drukowane prospekty miasta i okolic wszystkim, którzy wypełnią formularz. A więc oczywiście wypełniłam, pisząc o moim marzeniu by tam kiedyś dotrzeć. Po paru tygodniach otrzymałam piękne, kolorowe prospekty z z krótkim listem, zachęcającym do odwiedzin Trapani i zakochałam się w tym miejscu... Kilka lat wertowałam te prospekty, marząc o zobaczeniu tych cudów na własne oczy - czułam się zaproszona osobiście przez burmistrza:), i teraz miałam okazję zobaczyć to w czym się zakochałam...

Po drodze widoki były niesamowite, szczególnie rezerwat Dello Zingaro, który mam zamiar odwiedzić za dwa dni, widziany z drugiej strony zatoki był zupełnie niezwykły. Wielka góra nad wielką wodą, a ta woda miewa wszystkie możliwe kolory...

W Trapani szybko znalazłam moje B&B 900, pokój mam od ulicy, no ale trudno, za to jest wygodny i mogę spać na dwu łózkach:) - a najważniejsze, że jest internet!

Po odświeżeniu się poszłam (oczywiście piechotą) w kierunku stacji kolejki linowej, którą wjechałam do Erice. 

Erice to przepiękne średniowieczne miasteczko położone na szczycie Monte San Giuliano, 751m ponad zatoką Trapani. Dawny Eryks, założone przez syna Wenus i Butasa, to miasteczko z potężnymi murami obronnymi, wyślizganym brukiem kamiennych uliczek, placykami, podwórkami, kamiennymi domami i licznymi kościołami. 

I jest coś jeszcze, co charakteryzuje Erice... zapierające dech w piersiach widoki...

Po odświeżeniu się poszłam (oczywiście piechotą) w kierunku stacji kolejki linowej, którą wjechałam do Erice. Erice to średniowieczna mieścinka zbudowana na niedostępnej gorze, która choć ma tylko 750 m, ale znajduje sie tuz nad morzem. Jadąc kolejką można podziwiać niezwykły widok Trapani, wysp, kolorów morza, saliny z góry.  A po wjeździe na gore dopiero zaczęły sie emocje... Nie ma tam miejsca, którego nie warto by sfotografować... Wszystkie drogi wybrukowane są starannie w wyślizgany wzór z kamienia, kamienne domy, mury, kościoły, Wszystko to stłoczone w pradawnych saraceńskich murach...

Czesc domów nie jest zamieszkana, ale jednak dużo ludzi tu mieszka, i najchętniej jeżdżą z Trapani do domu właśnie kolejką linową.  Niezwykle to wygląda, gdy kolejka przelatuje nad drogą, którą wspina się samochód czy autobus. A jeszcze lepiej, jak tymi wąziutkimi uliczkami przejeżdża samochód (ruch jest niewielki bo tylko mieszkańcy mogą jeździć, ale i tak robi to wrażenie, zresztą, to sycylijska specjalność, mijanie sie o milimetry). (cdn)

Saliny to znane już w starożytności zakłady produkujące sól z wody morskiej. Wiatraki służyły do przepompowywania wody między basenami. Obszar salin Stagnone jest rezerwatem przyrody połączonym ze skansenem.

Po powrocie z Erice na dół postanowiłam poszukać jak się dostać do portu i jak zobaczyć saliny, czyli starodawne zakłady produkujące sol z wody morskiej. Zrobiłam chyba milion kilometrów, najpierw, schodząc z Erice (tej części miasta na dole, pod wielka górą) az do portu, potem wzdłuż portu, gdzie chciałam zobaczyć kawałek morza, ale się nie dało, bo wszystko zasłonił brzydki mur, a potem za kierunkowskazami na saliny, myślałam, ze to dwa kroki, myślałam też że będzie jakiś autobus, jakiś przystanek...

I tak szłam, szłam, i szłam, pod koniec już tylko dlatego, żeby ta droga miała jakiś sens, ale ze strachem, jak ja stamtąd wrócę... Kiedy dolazłam do czegoś, co te saliny wymarzone przypominało, robiło się już ciemno, słońce zachodziło pięknie w stojącej wodzie, byl rezerwat ptactwa, były młyny, a jakże,  zobaczylam też dwie kupy soli przy drodze... Jednak chyba do salin, do skansenu, muzeum trzeba pojechać samochodem, a co jak ktoś porusza się pieszo...? Całkiem zapomniałam, że w B&B 900 mogłam pożyczyć gratis rower, a szkoda... Jednak to co zobaczyłam sprawia, że marzy mi się żeby tam wrócić, zobaczyć więcej, dotrzeć do muzeum salin...

Najbardziej bałam się się, jak ja stamtąd do domu wrócę, no, bo żadnego autobusu, tylko samochody mnie mijały i ludzie sie gapili, co ja tu sama robię. Ale nikt się nie zatrzymał. Trochę dobrze, bo bałam się sie jakichś zaczepek, i ryzykowne byłoby skorzystać z zaproszenia do samochodu, ale jednak, fajnie byłoby wrócić samochodem, autobusem, motorem czy czymkolwiek...

Dla mnie fakt, że nikt się nie zatrzymał i nie proponował podwiezienia był z pewnego względu pozytywny... Nie jestem młodą, ponętną dziewczyną, ale  samotna kobieta w bermudach, o zmroku na drodze, niekoniecznie widać, że niemłoda, moglaby mieć problemy. Widać wyraźnie różnicę zwyczajową między tym co było i tym co jest, i to mnie cieszy.

Wiem, że gdybym się zatrzymała, podniosła rękę, każdy samochdód by się zatrzymał, ale wróciłam na własnych, bolących nogach i trafiłam do autobusu, no i do domu... Jutro chce jechać do Marsali i Mazary... A najpierw trzeba się wyspać i nogi wykurować.

Nie mogę przestać myśleć o kamiennym spokoju Erice i o ludziach żyjących tam, i jak tam życie wygląda kiedy wszyscy turyści zjadą na noc na dół...

Mazara del Vallo leży u ujścia rzeki Mazaro Jest to jeden z największych portów rybackich we Włoszech, gdzie między innymi codziennie wyładowuje się ogromne ilości winogron z wyspy Pantelleria. Mieszkają tu tysiące robotników z Afryki Północnej. Kasbah, starówka z białymi domami, pustymi uliczkami przypomina dzielnice arabskich miast. Współczesna Mazara to niewielkie i niewysokie miasto, spokojne, żyjące własnym życiem...

Do Mazary pojechałam autobusem...Ktoś, i to niejeden, w dziennikach z podroży po Sycylii skarżył sie na sycylijskie autobusy, że nikt nie wie gdzie i kiedy jeżdżą. Słyszałam takie wypowiedzi również od Włochów, ba, nawet od jednego Sycylijczyka, któremu sie wydawało, że jak ktoś gdzieś jedzie, a nie ma samochodu, to musi kogoś poprosić o podwiezienie... A to wszystko nieprawda!

Fakt, jest tu ileś tam linii i trudno się w nich połapać, oznaczenia są mało wyraźne, autobusy maja tabliczki tylko na przodzie, a bilety kupuje się najczęściej w pobliskim barze, ale... Wszystko, co znalazłam w Internecie na temat rozkładów jazdy sprawdza sie do joty! Nie ma sensu narzekać, jeśli ktoś nie potrafi się w tym znaleźć, bo autobusy są, jeżdżą tam gdzie maja jeździć, na ogół punktualnie,  i to nie ich wina, że my możemy mieć problem z połapaniem się w tym systemie!

Do Mazary i Marsali jeżdżą autobusy i pociągi, mogłam wiec wybierać, co mi bardziej odpowiadało, a stacja kolejowa jest tuz obok autobusowej. Autobus był pierwszy, a wiec wybrałam autobus. Napisane, żeby bilet kupić w kasie. Kasa zamknięta. Na kasie napisane, że bilety można kupić w barze. W barze mówią, że u kierowcy...

Ok, nadjeżdża autobus, proszę kierowcę o bilet, mówi, że w barze, i że niech nie gadają, bo powinni sprzedać. Pora odjazdu, wiec biegiem do baru, (ale ja wiem, ze kierowca by poczekał), i mowię, że mają sprzedać. A oni, że jak do Marsali to mogą, ale do Mazary nie, i żebym to powiedziała kierowcy. No dobra, to ja do kierowcy, a on mówi, a, no to nic, sprzedam pani ten bilet. I wszystko sie dobrze kończy...

Po drodze kierowca cały czas rozmawia przez komórkę i załatwia jakieś sprawy związkowe, nawet odczytuje komuś pismo, jakie napisał w jakiejś ważnej sprawie (w tym celu na chwilę zatrzymuje się na poboczu, czyta, nikt nie reaguje...) A potem rozmawia z jednym z włoskich turystów, opowiada co gdzie warto zobaczyć. Dzięki temu dowiedziałam się się, że - choć wszyscy mówili, że w Trapani nie ma nic ciekawego prócz Erice, to jest tu piękna starówka! (postanawiam koniecznie ją odnaleźć!) I to wszystko dzięki gadającemu kierowcy, nad którym widnieje napis "nie rozmawiać z kierowca"

No, a teraz już o celu podróży: Mazara... to wielki port, w którym pracuje masa robotników afrykańskich. Czasami ma sie wrażenie, jakby się było w arabskim mieście. Bo nie tylko twarze, nie tylko język który słychać, nie tylko napisy często po włosku i po arabsku, ale również architektura, wąskie uliczki, zdobnictwo.

Wiedząc, że najciekawsze co można w Mazarze zobaczyć to arabska dzielnica Casba, pytam przechodzącą kobietę jak dojść do tej dzielnicy. Patrzy na mnie z niedowierzaniem: "czy pani jest pewna, ze tam właśnie chce pani pójść???" - pyta. "Oczywiście, nie wiem tylko jak tam sie idzie" - odpowiadam. Pokazuje mi drogę, cały czas obrzucając mnie spojrzeniem, takim jakbym chciała skoczyć na banjo z najbliższego budynku...

A wiec Casba - wąskie, wijące sie uliczki, ale nie takie biedne, odrapane, zaniedbane jak La Kalsa w Palermo, nie, Casba w Mazara jest piękna! Większość domów jest żółto-pomarańczowych, wszystkie, i te arabskie, i te "bardziej cywilizowane" są jedno, a najwyżej dwupiętrowe, i znów jakoś tak, wszystko jest w jednym stylu, wszystko do siebie pasuje.

Chodziłam po tych wąskich uliczkach, wybrukowanych pięknie, wyślizganych, robiłam zdjęcia i nikt sie na mnie nie rzucił, nikt mnie nie zamordował, nikt ode mnie nic nie chciał, jeden chłopak trochę raptownie zatrzymał sie na motorino, ale okazało sie, że to dlatego żeby mi nie przeszkadzać kiedy robiłam zdjęcie, i zatrzymał się po prostu w miejscu...

Mazara jest taka właśnie, dwupiętrowa, stonowana, nie krzycząca, w jednym stylu, oczywiście, jest tam tez stare miasto z przepięknym Piazza della Reppublica, ale większość miasta pamiętam właśnie tak. Natomiast Marsala... (cdn)

Marsala kojarzy się przede wszystkim z winem o tej samej nazwie. I słusznie, bo jest to największy na Sycylii ośrodek produkcji wina. Swój rozwój zawdzięcza Marsala Anglikowi Woodhouse'owi.
W granicach Marsali leży najbardziej na zachód wysunięty przylądek, Capo Lilibeo. Plan miasta jest głównie rzymski, zewnętrzne dzielnice natomiast powstały w czasach Arabów, którzy zdobyli miasto w 830 roku i rozwinęli je w prężny ośrodek handlowy.

Centro Storico Marsali to piękny barokowy ośrodek miejski z uroczymi fasadami typowo sycylijskich domów, otoczony prawie niezniszczonymi murami miejskimi z XVI wieku. Tu też centrum - to Piazza della Repubblica z katedrą San Tomaso.

(cd) - Marsala... cóż, wina nie piłam...Obeszłam port, weszłam na długie nabrzeże, takie jakby molo dla łodzi, na końcu była latarnia morska, a ja lubię dojść do jakiegoś końca czegoś. Wiec mam zdjęcia tej latarni i z lądu, z morza, tzn z tego mola. Mam z mola zdjęcie nabrzeża po którym chodziłam wcześniej, i statków, i łodzi, i rybaków czyszczących sieci, i dzieciaków z wędka.

Marsala jest dość dużym miastem, robi w każdym razie wrażenie potężniejszego miasta niż Mazara, domy są wyższe, bardziej doniosłe.

Znalazłam stare miasto i dech mi zaparło... Co budynek, to piękniejszy, kościół przed kościołem i za kościołem a obok kościół... Przepiękne staromiejskie zadbane uliczki, znów te cudne wyślizgane trotuary... Chodziłam tak i chodziłam, aż w końcu postanowiłam wrócić na dworzec (bo z Mazary do Marsali przyjechałam pociągiem, jakoś tak stacje kolejowa łatwiej znaleźć niż przystanek).

Poszłam na oko, ale wolałam zapytać, oczywiście, trzeba było pójść w odwrotnym kierunku, znów to niedowierzanie - pieszo??? Ludzie kochani, jakbyście wiedzieli ile ja kilometrów zrobiłam w tym waszym mieście... Oczywiście, znalazła sie stacja kolejowa, i pociąg przyjechał całkiem na czas...

(cd) W Trapani byłam z powrotem za dwadzieścia siódma i  dwie myśli mi przyszły do głowy: jedna, że jutro muszę super wcześnie wstać, wiec jadę do domu autobusem, a pod domem kupie sobie coś do jedzenia i picia na Pantellerie, bo tam będzie na pewno drogo. A druga, ze warto byłoby jeszcze zobaczyć to stare miasto w Trapani... I stało się, z przystanku, zamiast wsiąść w autobus, poszłam w zupełnie odwrotnym kierunku niż do domu - i znalazło się Stare Miasto! Bylo już dość mrocznie, wiec nie wiem jak wyjdą zdjęcia, ale chciałabym zęby wszyscy ci, co mówią, ze nie ma tu nic do zobaczenia, a Trapani to brzydkie miasto, popatrzyli na te cuda!

Ciekawe, bo Trapani jest tak zbudowane, ze środkiem idzie ulica, która pnie sie do góry aż do stop góry Erice, i myślałam, ze ta ulica sie zaczyna tam, gdzie wsiadałam w autobus, i że cały ten cypel wchodzący w morze niedaleko sie kończy. A okazuje sie, ze jak poszłam od przystanku w przeciwnym kierunku, i tak szłam, i szłam, i szłam, to było piękniej, i piękniej i piękniej...

Cudne odrestaurowane kamieniczki, kamienice, kościoły, piękny bruk, atmosfera tego ichniego ciepłego wieczoru kiedy wszyscy wychodzą na ulice. I kiedy tak szłam, i szłam i szłam, znów zrozumiałam, że ta ulica skończy sie tam gdzie sie kończy ląd. I tak właśnie było, a może i jeszcze lepiej, bo ląd sie skończył, ale w morze wchodziło kamienne mole - droga, na końcu którego stoi wieża? Latarnia? Nie wiem dokładnie, ale to był ten koniec, najbardziej końcowy koniec gdzie dalej już morze...

Bardzo, bardzo sie ciesze ze tam dotarłam i ze wiem wreszcie co jest w Trapani, tym mieście o który marzyłam od kilku lat... I chciałabym tu przyjechać jeszcze kiedyś, bo zrobiło się całkiem ciemno i wiele tam z pewnością cudów zostało do zobaczenia...

Trzeba było jeszcze wrócić... Ale wieczór ciepły i piękny, dookoła światła, ruch, dużo ludzi, a wiec i idzie sie z przyjemnością, choć bolą nogi. Jest w końcu przystanek, jest autobus, wsiadam. Patrze na zegarek, no super, zdążę jeszcze kopic coś na jutro... Az tu nagle... autobus skręca w jakaś boczna ulice i widzę, ze pomyliłam numer!

No dobra, zaraz wysiądę i wrócę, ale ten jedzie i jedzie i jedzie i w ogóle się nie chce zatrzymać! Wywiózł mnie daleko daleko, na powrotny nie wiadomo czy można było liczyć, nie było widać zdanego przystanku, nie ma co, trzeba ruszyć głowa i nogami i liczyć na siebie. Rozejrzałam sie - gdzie ta charakterystyczna, znajoma góra Erice? Jest! A, to znaczy, ze muszę sie kierować poniżej góry.

Najpierw teren był ciemny i bezludny, potem zrobiły sie ulice, ale w która skręcić zęby dojść do domu? Wiadomo, można zapytać, i ostatnio pytam dużo częściej niż zwykle, ale jak nie muszę, to co będę pytać, zawsze zdążę. Wybieram ulice według mojej orientacji i w końcu co widzę? Jest Muzeum Pepoli, a moja ulica to Via Pepoli, patrze na numer, jest 180, a mój 80, no to jeszcze chwila i będę w domu! Chwila była dość długa, ale na koniec.... jestem, piszę, i zaraz padnę...

Sklepy zamknęli, to nic. Wody trochę mam. Jutro wielki dzień, wymarzony, wyśniony, wytęskniony. Ile razy myślałam o Pantellerii. Szukałam sposobu jak tam dojechać, dopłynąć, dolecieć. Potem zrezygnowałam. A na parę tygodni przed wyjazdem podjęłam decyzje i kopiłam bilet na samolot Meridiany. Samolot mam o 8.45, muszę być na lotnisku na godzinę przed, no ale żeby nie było za łatwo, autobus z Trapani jedzie o..... o 6.15!!! Szukałam, dowiadywałam się, sprawdzałam, pytałam. Nie ma innego. Muszę jechać tym, a że rano o tej porze pewnie na komunikację miejską nie ma co liczyć, to muszę z domu wyjść... może już teraz? ;) Nie, no chyba o wpół do szóstej... 

Ale nic to! Nic to że nie zjem fantastycznych bułeczek na śniadanie, które serwuje Ignazio w B&B (i choć mam te śniadania w cenie, to nie zjem już ani raz do wyjazdu, bo śniadanie jest od 8.30 a to dla mnie za późno). Nic to ze nie kupiłam sobie takich bułeczek na drogę, to wszystko nic. Ważne, że jutro będę w całkiem niezwykłym miejscu i niech mi nic w tym nie przeszkodzi... 

(Moją wędrówkę po Pantellerii opisałam oddzielnie, w podróży Pantelleria moje czarne marzenie. Tutaj jedynie kopiuję moje zapiski z Dziennika Podróży, czyli to co napisalam nieżywa ze zmęczenia wieczorem, zaraz po powrocie do Trapani) 

Wlaściwie to powinnam nic nie pisać - tego się po prostu nie da opowiedzieć słowami... A poza tym, jestem nieżywa ze zmęczenia, zgrzana, spieczona, nogi mnie bolą a przed wyjazdem nie mogłam w ogóle spać, bo się bałam że zaśpię. I to wszystko się złożyło na fakt, że w tej chwili marzę jedynie o kąpieli, wysmarowaniu piekących miejsc i spaniu, i z przerażeniem - o jakimś chodzeniu...

Pantelleria... To wyspa wulkaniczna w stu procentach. Kiedyś tam lawa wylała sie z morza i powstało pół wyspy. Po jakimś następnym okresie wylała się reszta. Ale to nie wszystko, bo stosunkowo niedawne powstanie wyspy z powodu działania wulkanicznego, powoduje, że znaleźć tu można różne dziwy przyrody: a to gorące źródła (45-90 stopni), a to naturalne sauny (para bez wody), a to jaskinie zimna. Pantalleria nazywana jest czarną wyspą, bo jest tu masa kamienia wulkanicznego, czarnego, brunatnego, ciemnego, czasem rudego. Niebieskie niebo, zielononiebieskie i granatowe morze, czarne i rude skaly... 

Wyspa powstala z wulkanu i z wulkanu żyje: bloki lawy cięte są na kawałki jak pustaki i z nich buduje się grube mury podtrzymujące zbocza przed zsuwaniem się - takie czarno-brązowe tarasy, grube mury okalające tereny prywatne, grube mury broniące przed wiatrem. Budownictwo jest tu całkiem niezwykle. Są to tak zwane dammusi - bardzo grube, czasem dochodzące do dwu metrow, a najczęściej koło metra grube mury z bardzo grubym dachem, który ma kształt owalny i jego celem jest zbieranie wody deszczowej. Mury przed wszystkim bronią mieszkancow, ale nie tylko ich przed wiatrem, który tu wieje dokładnie cały rok. To wszystko wygląda ogromnie masywnie, ciezko, otwory okienne i drzwiowe są bardzo grube i małe.

A kogo jeszcze chronią te budowle? Otóż także zwierzęta - takie zaciszne stajnie, a również rośliny! Czasami dla jednego drzewa budowano taki mur dookoła, żeby drzewa nie były poniewierane przez wiatr. Drzewa przycina się, żeby były jak najniższe, winorośla i inne rośliny rosną w zacisznych nieckach utworzonych przez ciemny mur. 

Tak bylo i tak jest. Te ciężkie domostwa wydają się niezamieszkane, jednak gdzieniegdzie widać jakieą ślady życia, które dowodzą, że jednak ktoś tu bywa. Ale też nowe domy buduje się podobnie, widziałam rozpoczętą budowę z cegieł, przykrytą takim wśaśnie owalnym grubym dachem. Dammusi dla turystów to oczywiście wielka atrakcja, a więc sporo takich domow, nieco unowoczesnionych, z luskusami, ale na tradycyjnej zasadzie konstrukcyjnej. Opowiadanie o tym chyba nie daje wyobrazenia o co chodzi. To trzeba zobaczyc. Miejmy nadzieje, ze zdjecia to dobrze pokaza...

Ponieważ Pantelleria to choć  jednodniowa, to sama w sobie wyprawa, poświęciłam jej oddzielną podróż, tu daję jedynie mapkę mojej wędrówki.

Archipelag Egady tworzą trzy wyspy: Favignana, Levanzo, oraz bardziej odległa Marettimo. Wyspy te były 600 tys lat temu połączone z Sycylią, po czym, w wyniku podnoszenia się poziomu morza łączące je przesmyki znalazły się pod wodą, i w ten sposób powstała najpierw jako wyspa - Marettimo (dzięki czemu jest ona najbardziej odmienna od pozostałych wysp), a następnie Favignana i Levanzo.

Zbiera się coraz więcej powodów, żeby tu przyjechać jeszcze raz: po wczorajszych wyczynach na Pantellerii "stanca morta" postanowiłam odpuścić poranny autobus do rezerwatu Lo Zingaro, ale pojechać tam później pociągiem i pobyć tam krócej, bardziej wypoczynkowo. Kolejny dzień chodzenia - to po prostu wydawało mi się niewykonalne...

Tymczasem, mimo że wpatrywałam się się badawczo we wszystkie znaczki w spisie pociągów, nie zauważyłam, że ten pociąg jeździ tylko w niedziele... Następny był o drugiej, to już nie miało sensu, tym bardziej, że tutaj wszystko często się kończy po południu, a wiec i powrotny ze Scopello jest o 16... Jak mawiają Włosi, sarà per un'altra volta... Szkoda, bo bardzo się nastawiałam na długi spacer po rezerwacie przyrody, Lo Zingaro było wymarzonym punktem mojej wyprawy odkąd zaczęłam o niej myśleć, no, ale po coś tu trzeba wrócić, o czymś śnić...

Według planu po powrocie z Lo Zingaro miałam popłynąć na Favignanę, a więc w takiej sytuacji poszłam do portu. Niedaleko Trapani znajdują się trzy wyspy, największa Favignana, i dwie mniejsze, Levanzo, blisko poprzedniej, i Marettimo, najdalsza. Dwie pierwsze wyspy były kiedyś połączone z Sycylia, a potem morze zalało wąski pas ładu, który je łączył i tak powstały te wyspy. Natomiast Marettimo powstało wcześniej, i stad jest odmienną wyspą od pozostałych. Kiedy postanowiłam że pojadę na Pantellerie, zrezygnowałam z odwiedzenia Marettimo, ale chciałam obejrzeć choćby Favignanę. A w tej sytuacji mogłam sobie pozwolić na wycieczkę na dwie bliższe wyspy - spokojniutko, wypoczynkowo, a Marettimo ... sarà per un'altra volta...

Favignana jest długa i płaska, z łąkami i polami, jakaś taka swojska, tylko w zachodnia jej część jest górzysta, a na szczycie góry Monte Caterina (324 m npm) znajduje się twierdza. Z daleka wygąda trochę jak kapelusz z dużym rondem... Favignanę doskonale zwiedza się wypożyczonym w porcie rowerem.
W odróżnieniu od czarnej Pantellerii, Favignana to biała wyspa - królują tu wapienne skały. Jest tu wiele kamieniołomów, z których wycina się bloki skalne do budowy domów, ogrodzeń. Bloki wapiennych białych i kremowych skał są wszędzie. Na południu wyspy znajdują się piaszczyste zatoki doskonałe do plażowania.

Favignana jest dziwna, bo z daleka widać górzysty teren, ale z bliska można dostrzec ze wyspa jest bardzo długa, ale większa jej część jest niemal całkowicie plaska. Tak jak Pantelleria jest czarną wyspą, tak Favignana i Levanzo to wyspy niemalże białe, bo wapienne. Na Favignanie wiele jest kamieniołomów, z których wycina się bloki do budowania domów. Favignana to wyspa w przeważającej części płaska, za to Levanzo to właściwie jedna wielka góra...

Po przybyciu na Favignanę sprawdziłam, o której mam statek na Levanzo, i wyszło mi ze mam dwie i pół godziny. Poszłam do wypożyczalni rowerów przy porcie, rower na cały dzien. kosztuje 5 euro. Kiedy dowiedziano się, że chcę go wziąć właściwie na godzinę, (bo o 13 zaczynała się przerwa obiadowa), pani coś zaczęła do mnie mówić porozumiewawczo, i okazało się, ze dostałam rower.. w prezencie, na ile czasu chcę, mogę go zostawić jak już przyjadę przed wypożyczalnia, a jakby ktoś się pytał, to powiedzieć, że mam zapłacić po powrocie, a tak naprawdę to nie mam nic płacić, i miłego zwiedzania wyspy! Po prostu oniemiałam!

Favignanę wspaniale się zwiedza na rowerze. Oczywiście, nie ma mowy o wspięciu się na ogromną górę, na której stoi więzienie. No i jednak te 2, 5 godziny nie wystarczyły na objechanie całej wyspy, no, ale ... sarà per un'altra volta... Zdążyłam natomiast wpaść do zatoczki, gdzie opalały się jakieś dziewczyny, i szybciutko wskoczyłam do wody, przepłynęłam kawałek tam i powrotem, i potem szybko się ubrałam i pojechałam dalej. To była niesamowita frajda, jeżdżenie rowerem, i myślałam tez, ze moje nogi odpoczną po wczorajszym... Jak bardzo się myliłam, o tym będzie potem...

Po Favignanie jeżdżą samochody, motorini, jest tam miasteczko z katedrą, oczywiście jest też masa hoteli, ale zauważyłam, że tak tu, jak na Pantellerii, jak i potem na Levanzo nie ma w ogóle tego obrzydliwego turystycznego ruchu, tzn. są turyści, są kwatery i hotele, są oferty wycieczek (z reguły na telefon), ale nie ma tego biznesu "pod turystów", tego łapania za rękę i ciągnięcia do siebie, tego wrzasku, tej nachalności. Po prostu, jest tu cisza i spokój. W żadnym wypadku nie przypomina to naszych miejscowości nadmorskich, i na szczęście!

Objechałam na rowerze, co najmniej pól wyspy (zostawiając drugie pół „per un'altra volta”), i wróciłam do portu. Odstawiłam rower pod wypożyczalnia, z kartką, na której podziękowałam za umożliwienie mi zrobienia takiej fantastycznej wycieczki, i poszłam kupić bilet na statek o 14. A tu okazało się, ze statek jest o 14.35. Szkoda mi było bardzo, bo mogłam sobie jeszcze pojeździć, no, ale juz było na to za późno. A potem się okazało - i na to radzę zawsze zwracać uwagę we Włoszech, a w każdym razie na Sycylii - że to były konkurencyjne firmy i skoro trafiłam do kasy jednej to nie powiedziano mi że jest statek wcześniejszy drugiej firmy... Trudno, w tym czasie odpoczęłam trochę, no bo w tym dniu relaksu miałam już za sobą dość ostre pływanie oraz wycieczkę rowerową...

Levanzo to najmniejsza z Egad, jest właściwie masywem górskim wyrastającym z morza, którego maks. wysokość to 278 m. Jest bardziej dzika od swojskiej Favignany - wybrzeża są urwiste, wysokie, w wielu miejscach trudno dostępne, okolona nimi centralna część wyspy jest równiną z polami uprawnymi.

Levanzo ma powierzchnię zaledwie 6 km2, 12 km linii brzegowej, i zamieszkuje ją 200 mieszkańców.  Na wyspie jest tylko jedna miejscowość, Cala Dogana. 
Na północny zachód od portu znajduje się Grotta del Genovese, gdzie odkryto kilka paleolitycznych rytych wyobrażeń ludzi i zwierząt. Grotę można zwiedzać pieszo jak też z łodzi. Levanzo to wspaniałe miejsce do wędrówek pieszych, warto jednak zaopatrzyć się w plan wyspy z zaznaczonymi szlakami (nie jest to takie łatwe)

Na Levanzo odstawilam moj pokazowy numer... To mi się już parę razy w zyciu zdarzylo. Mój defekt polega na tym, że jak widzę przed sobą drugi koniec czegoś, to chce tam koniecznie dotrzeć, a jeśli coś jest okrągłe, to chce to obejść... Przeczytałam, a w każdym razie pamiętałam, ze Levanzo ma 12 km obwodu, pomyślałam, ze to taki sobie spacerek...

Na Levanzo jest tylko jedna miejscowosc, jedno skupisko ludzkie w zatoce. Domy są wszystkie chyba białe, bardzo zadbane, a droga prowadzi dookoła wyspy, więc... jak jej nie obejść. A wiec poszłam, podziwiając i zatoki i góry, i kolory (rude i białe skały, morze w wielu kolorach), patrząc na ludzi, którzy pływali sobie w zatoczkach. Niektórzy nie mają takiego fioła jak ja, i przyjeżdżają w takie miejsce popływać. A ja sobie myślałam - obejdę wyspę, i potem popływam, bo statki są do późna.

Najpierw to była droga, potem szeroka wygodna ścieżka, potem wąska ścieżka. Spotykałam co pewien czas ludzi spacerujących tak jak ja, pozdrawialiśmy się "salve", i to było miłe - wreszcie nie byłam dziwolągiem! Potem w pewnym miejscu ścieżka zrobiła się jeszcze węższa i zaczęła się wspinać do góry. To mi się za bardzo nie podobało, no bo miałam chodzić a nie nadwyrężać nogi. Potem ścieżka dotarła do jakiegoś miejsca, które nosiło ślady ludzkiej działalności, ale co to było? coś jakby ogród, jakiś mur, jakieś drzewa. Były nawet drzewa iglaste, i ścieżka prowadziła w ich cieniu.

Potem zrobiło się coraz bardziej skaliście, tzn skały były i przedtem, ale teraz ścieżka coraz mniej przypominała ścieżkę i wcale nie byłam pewna, czy to po czym idę, to ścieżka czy po prostu skały. Cały czas z lewej strony miałam Favignane, a po lewej bardziej z przodu - zasnutą jakaś mglą Marittimo. I tak szłam, szłam i szlam, przestałam widzieć w dole kąpiących się ludzi, przybywało skał, z którymi zaczęłam rozmawiać (no bo jak wam taki potwor wisi nad głowa, to jak go nie poprosić, żeby akurat w momencie kiedy przechodzzicie, nie przyszło mu do głowy zmienić miejsce pobytu...

Skały najczęściej białe, ale tez żółte i żółtopomarańczowe, zaczęło sie z tego robić głazowisko. Ponieważ w górze przestało mi się podobać, bo było zbyt stromo i niebezpiecznie, zeszłam na te głazy, które częściowo oblewała spokojna woda i szłam skacząc z kamienia na kamień. No, ale to trwało trzy godziny i nie było nic łatwiej, a wręcz przeciwnie... A ja wciąż widziałam z lewej Marettimo, no może nie z przodu a bardziej z boku, ale wyspa wciąż nie chciała zakręcać. 

W końcu głazowisko zrobiło się tak wielkie i te głazy wydawały się sięgać szczytu góry, a wiec nie było żadnej drogi, żadnej ścieżki, żadnych półek skalnych - i tu podjęłam jedną z najmądrzejszych decyzji w moim życiu: z ogromnym żalem postanowiłam zawrócić. Kto mnie zna ten wie, jak ciężka była ta decyzja. Ale wiedziałam, ze nie mogę inaczej, bo raz, za daleko zaszłam i nie było pewne czy zdążę na ostatni statek, a dwa, jakby mi się tam coś stało, to nikt by mi nie pomógł, nikt by mnie tam nie znalazł. A jakby nawet pomógł i znalazł, to byłby straszny wstyd - taka duża i taka...

Oczywiście, do tego wszystkiego umierałam ze zmęczenia. Oczywiście, woda mi si,ę dawno skończyła, choć dookoła wody było pełno, jedzonko było rano, i to wszystko, nogi ... lepiej nie gadać. Wczorajsze, przedwczorajsze itp wędrówki, plus rower, plus pływanie...

Ale ponieważ wracałam tą samą drogą, więc dość szybko skończył się ten najtrudniejszy odcinek, weszłam znów na ścieżkę, na te tereny niby ogrodu czy sadu, potem na wyraźnie udeptana ścieżkę, potem na szeroką piaszczysta ścieżkę, potem na drogę, potem ... potem zobaczyłam zatokę, i wiedziałam, że się udało...

Musze dodać, że żałuję że nie udało mi się obejść wyspy. Pomyślałam, że to po prostu niemożliwe, bo ten ostatni odcinek był nie do przejścia (nie mowię o skałkarzach i alpinistach ale o zwyczajnych piechurach), ale ta myśl mnie pocieszała, dopóki w sklepie pani Edy miła pani zapytała widząc, jak jestem zmęczona: - zrobiła pani wycieczkę dookoła wyspy? - Powiedziałam - prawie, ale potem były takie skały, że już się nie dało.- A ona na to: - jest tam ścieżka górą, ale trzeba wiedzieć, jak iść...-

No i co ja teraz zrobię? Musiała mi to mówić? Sara per ultra volta...

Jutro raniutko spadam stąd, licząc na to, że tylko na jakiś czas, że jeszcze wrócę i jeszcze zobaczę to czego nie udało mi się zobaczyć tym razem. Jadę rano do Palermo, gdzie wsiadam w autobus do Piazza Armerina, tam będę jedną noc, mam nadzieję zobaczyć tzw Villa Romana, a następnego dnia spojrzę sobie na Ennę, która jest najwyżej położonym i najbardziej centralnym miastem w Sycylii, i następnie pojadę do Catanii. Ale o tym już później. Teraz idę się spakować i spać...

Jadąc z Trapani do Piazza Armerina zatrzymałam się w Palermo. Ponieważ miałam 2 godziny do autobusu, oddalam plecak do przechowalni bagażu - oj byłby problem kiedy chciałam go odebrać, bo nie mieli drobnych, latałam po całym dworcu i okolicach, groziło że autobus odjedzie beze mnie...

Ale wcześniej, zamiast siedzieć i czekać przeszłam się żeby przypomnieć sobie Palermo, i oto parę wspomnień...

(podpisy pod tymi i następnymi zdjęciami wstawię jutro) 

Piazza Armerina usytułowana jest na górskim grzbiecie, otoczona lasami i sadami, a 5 km niżej, w dolinie rzeki, pośród zieleni prowadzi droga do Villa Romana del Casale z niezwykłymi, doskonale zachowanymi mozaikami podłogowymi z posiadłości rzymskiej.

Villa Romana należała do posiadłości ziemskiej z III-IV w.n.e. Przepiękne mazaiki, zdobiące apartamenty zachowały się dzięki powodzi, która w XII wieku pokryła je mułem. Na ich podstawie dowiadujemy się szczegółów z życia właścicieli villi.
Pierwsze wykopaliska przeprowadzono na tym terenie jeszcze w końcu XIX wieku, ale dopiero wykopaliska w latach 1950-60 przyniosły najciekawsze odkrycia. Mozaiki są nadal żmudnie konserwowane - składane na nowo z maleńkich kostek. Villę zwiedza się, zaglądając jakby z wysokości sufitu do pokrytych mozaikami posadzek.

Do Piazza Armerina jechałam przez centrum Sycylii, o to mi właśnie chodziło żeby to zobaczyć. Góry, góry i góry, góry i pagórki, częściowo całkiem jałowe, częściowo jakieś pastwiska. Jak ci ludzie tu żyją, w takich warunkach... Przed Piazza Armerina zatrzymaliśmy się w Ennie, gdzie pojadę jutro. To miasto znajduje sie na gorze i trudno wręcz uwierzyć, że autobus może się tam wspiąć, a on to zrobił i to szybko... 

W Piazza Armerina poszłam do Ostello del Borgo, obchodząc centrum kilka razy, bo nie tak łatwo było w tej plątaninie uliczek znaleźć ten dawny klasztor, w którym teraz mieści sie schronisko. Jak na razie jestem w czteroosobowym pokoju sama, i niech tak zostanie do rana! 

To co najważniejsze tutaj do zobaczenia, to Villa Romana, odkryte całkiem niedawno rzymskie freski, wśród których słynne rzymianki w strojach bikini... To trzeba było koniecznie zobaczyć. Ale jak sie tam dostać? Jest autobus, jest przystanek, ale to co napisane w rozkładzie całkowicie przechodzi moje możliwości rozumowania, i postanawiam pójść pieszo, tak w ramach leczenia bolących nóg... 4,5 km, co to dla mnie... Idąc szosą w dół rzucam co chwilę spojrzenie za siebie na oddalające się miasto.

Kiedy się tych kilometrów do celu robi 1,5, zatrzymuje sie samochód i proponuje podrzucenie do Villi, przekonując mnie, ze za godzinę zamykają. To jest oczywiście argument... Ale tak sobie myślę, jak ja wrócę, tym bardziej, że droga prowadzi cały czas w dół a wiec z powrotem będzie pod górę... Ale o tym pomyślimy potem... 

Freski zwiedza sie idąc po wysokich chodnikach i spoglądając na nie w dół, jakby przez sufit. Szukam i szukam tych dziewcząt, i nigdzie ich nie ma. Po drodze podziwiam scenki myśliwskie, freski jak perskie dywany, zwierzęta itp.  obserwuję też konserwatorów przy pracy. Na koniec, po niezłym szukaniu wreszcie znajduje... One są zupełnie niezwykle, idealne! Dziewczyny w bikini z czasów rzymskich... 

No, w końcu ruszam stamtąd - patrze na rozkład jazdy, nic z niego nie wynika. Pytam sprzedawców ze stoiska z pamiątkami - niestety, autobusu nie będzie - w niedzielę nie jeździ!!! (to jest możliwe chyba tylko na Sycylii...)

Mówię - no to co mam zrobić?!? - i robię krok do przodu. Zatrzymują mnie. - Potrzebuje pani podwiezienia? - No, jakby to powiedzieć, chyba tak - odpowiadam, i z góry boję się, ile to będzie kosztowało. Mowią mi, żebym poczekała, bo ludzie będą się zbierać i na pewno ktoś mnie podwiezie. Facet podprowadza mnie do dziewczyny i mówi do niej, że może już jechać, ale ma mnie podwieźć. Dziewczyna otwiera mi drzwi, i jedziemy gadając. Okazuje sie, ze ona ma prawo jazdy od 5 dni! Ale radzi sobie fantastycznie! Podwozi mnie na główny plac Piazza Armerina, uratowała mi życie. Nie wiem jak zapytać, żeby nie podpaść - czy jestem coś winna? - Ale skąd! Wiec dziękuje bardzo serdecznie i idę na Stare Miasto. 

Enna to górskie miasto, najwyżej położona stolica prowincji (931 m n.p). W starożytności należała kolejno do Greków, Kartagińczyków i Rzymian. Warto zobaczyć fortyfikacje z czasów normańskich - Castllo di Lombardia w najwyższym punkcie miasta, skąd rozlega się zapierający dech w piersiach widok dużą część terenu Sycyli, skąd widać także Etnę.

Z powodu wyjątkowego położenia panuje tu mikroklimat i nawet latem powietrze jest rzeźkie a widoki na wszystkie strony zapierają dech w piersiach...

Zwiedzanie miasta, położonego na wzgórzu, a więc z uliczkami w góre i w dół, w upalny dzień, przez kilka godzin z plecakiem, to dość duże poświecenie, w każdym razie dla mnie. Ale nie żałuję. Przede wszystkim nie żałuję widoków, jakie udało mi sie zobaczyć kiedy dotarłam do ... do końca miasta. Już wiecie, że jeśli jest jakiś koniec to ja tam muszę dojść. A to miasto, jak statek, swój dziob opiera na skale. A wiec przeszłam miasto (a wcześniej, źle pokierowana, poszłam trochę w bok), obejrzałam kamienice, stare miasto, kościoły, uliczki, i w końcu znalazłam stary zamek a obok niego znak: do skały. O, jest skala, to muszę dojść do skały! Wiedziałam, ze mam autobus za dwie i pól godziny, ale były tez następne autobusy, wiec niczym nie ryzykowałam.

Skała jak to skała, zawieszona była stromo nad wzgórzem. Weszłam na skałę po kamiennych schodach, najwyżej jak się dało. Stamtąd... było widać cały świat... A częścią tego świata była też Etna, ku której zmierzałam. Ponieważ na skałę wdrapała się też niemiecka rodzina, zaproponowałam układ - ja wam zrobię zdjęcie, ale wy mi też zrobicie zdjęcie! A wiec mam zdjęcie na skale a za mną w oddali ona, niebiesko-szara Etna rozpływająca sie na tle nieba... Warto było tu dojść!

Kiedy się jednak wejdzie na wierzchołek albo na koniec czegoś, to na tym powinien być koniec, a tu guzik, trzeba jeszcze wrócić. Tak tez było tym razem... Całe to długie miasto, które przeszłam musiałam minąć żeby się dostać na przystanek... 

Kiedy już zrobiłam milion kilometrów, i już wiedziałam że autobus odjechał, a ja do przystanku miałam jeszcze daleko, i perspektywę czekania na następny autobus, schodziłam ulicą w dół, zgrzana, zmęczona, powłócząc jak zwykle obolałymi nogami, z ważącym tonę chyba plecakiem (jakoś utył tego dnia...) - obok mnie zatrzymał się AUTOBUS!!! 
Autobus, który na tabliczce miał napisane słodkie CATANIA!!! Autobus stał, a w środku kierowca patrzył na mnie pytająco... Ja na niego tez, niedowierzająco, z niemym pytaniem - Czyżby pan jechał do Catanii, czyżby pan sie zatrzymał dla mnie, czyżby to była prawda??? - Otworzył drzwi, i surowo wymamrotał, żebym już przestała sie gapić, bo on i tak jest spóźniony! Myślałam, ze go wyściskam za te jego surowość! Tam nie było żadnego przystanku, on nie musiał wogóle pomyśleć, ze ja idę na przystanek, że chcę jechać do Catanii, że mnie bolą nogi, że jest gorąco, mógł sobie jechać spokojnie i nawet na mnie nie spojrzeć, tym bardziej, że już miał spóźnienie...

Proszę pana, życzę panu, żeby wszyscy pasażerowie zawsze się do pana uśmiechali i żeby autobus nigdy sie panu nie popsuł, i żeby miał pan najlepsze kursy i dostawał podwyżki i już nie wiem co jeszcze taki kierowca autobusu mógłby chcieć!

Catania, drugie co do wielkości miasto Sycylii położone na wschodnim jej wybrzeżu, zaledwie 35 km od kraterów Etny, zawsze była związana z wulkanem i jego aktywnością. Miasto założyli w 729 r.p.n.e Grecy. Przez całą swoją historię było wielokrotnie niszczone przez lawę Etny, i przede wszystkim przez wciąż występujące, mniejsze i większe trzęsienia ziemi (to z 1693 r niemal starło Katanię z powierzchni ziemi). W XVIII roku zostało odbudowane w taki sposób, aby złagodzić skutki przyszłych trzęsień ziemi, stąd szerokie, proste ulice, rozległe, nieregularne place, wtedy też miasto nabrało swego barokowego charakteru. 
Miasto prowadzi specjalną politykę w celu konserwacji wciąż uszkadzanych przez trzęsienia ziemi budynków - właściciele domów otrzymują dotacje na prace remontowe.
Główna ulica Katanii to via Etnea, która biegnie od starego portu przez plac Duomo, gdzie krzyżuje się z drugą główną ulicą miasta, Via Vittorio Emanuele, i dalej zmierza aż na przedmieścia, skąd dochodzi do stóp Etny.

Etna to największy wulkan w Europie i jeden z najbardziej aktywnych na świecie, ok. 3.340 m n.p.m. Jego wysokość się zmienia, w zależności od erupcji i ilości zastygłej lawy. Dwie z najbardziej katastrofalnych erupcji miały miejsce w 1381 i w 1693 roku, w tej drugiej lawa dotarła do Katanii. Erupcje z głównego krateru są rzadkie, za to częste z kraterów bocznych, gdzie tworzą się mniejsze stożki.

Trudno w ogóle ogarnąć słowami to, co widziałam. Jestem szczęśliwa ze zdecydowałam się na tę wycieczkę. Miałam zamiar pojechać autobusem do schroniska Rifugio Sapienza i potem kolejka na gore, ale co potem, tego już nie wiedziałam. Próbowałam zorientować się z informacji w internecie ile to kosztuje i jak, co i gdzie, i nie było to łatwe.

Wychodziło mi jednak, ze z Catanii jest jeden autobus do schroniska, Rifugio Sapienza rano, i wraca też jeden kolo szóstej. A tam trzeba jechać kolejka, co kosztuje, wg rożnych źródeł, 35-45 euro (z biletem na autobus wychodzi koło 45-50 euro). A co zrobić z bagażem? Zostawić w przechowalni? To dochodzą kolejne euro. I co zrobić na górze, jak się już dojedzie kolejką? Tam nie wolno samemu chodzić, trzeba z przewodnikiem, a to ile kosztuje? Poruszałam się po omacku... 

Zamiast tego zdecydowałam się na wycieczkę zorganizowana przez firmę Etna Experience. Wycieczka kosztowała 55 euro, a wiec właściwie tyle samo, a naprawdę warto!

Wyjazd Land roverem grupy 8- osobowej z Catanii, Piazza Duomo o 9 rano, z plecakiem, powrót do Catanii wprost na dworzec autobusowy o 18.30. Wycieczka prowadzona przez sympatycznego Paola, który przez cały czas opowiadał, po angielsku i po włosko-hiszpańsku o wszystkim, co widzieliśmy, o historii i prehistorii wulkanu, o rodzajach lawy, o kraterach, historii kolejnych erupcji. Chodziliśmy po lawie, po popiele z erupcji sprzed dwu tygodni, zaglądaliśmy do nieczynnych kraterów, widzieliśmy obrazy jak z księżyca, ale na księżycu nie ma tak fantastycznej przyrody... 

Paolo nas woził po drogach i po wertepach, mówiąc o wszystkim, co widzieliśmy w dwu czy trzech językach, pokazywał cuda z samochodu, potem poszliśmy na wycieczkę po wulkanicznych zboczach, zaglądaliśmy do dziury bez dna, widzieliśmy wulkaniczna bombę, oglądaliśmy prawie czarne wulkaniczne zwierzątka (jaszczurki, motyle), schodziliśmy w kaskach do jaskini wyżłobionej przez ławę... 

Jedliśmy przy stole pod drzewami przed schroniskiem na północnym zboczu Etny fantastyczny posiłek na łonie natury, z czerwonym winem i specjalnościami sycylijskiej kuchni wyjętymi z land rovera... Wszystko to w niezwykle sympatycznej atmosferze, i za cenę nie wyższa, niż kosztowałby wyjazd autobusem i kolejka... 

Zdjęć zrobiłam miliony, może one potem pozwolą opowiedzieć więcej. Nie widzieliśmy nigdzie ognia, lawy strzelającej, nic z tych rzeczy, prócz dymu z dwu kraterów. 

W tej grocie ponoć złodzieje, napadający na wędrowców ukryli skarb, odkryty następnie przez jakiegoś szczęśliwca. Dlatego grota nazywa się Grotą Złodziejaszków (Grotta dei Ladroni).

Jest to jedna z wielu grot utworzonych przez lawę. Znajduje się na terenie przepięknie porośniętym przez bujną roślinność, w tym białe gładkie brzozy. Krajobraz wydaje się podobny do naszych lasów, może bardziej intensywne są kolory, szczególnie kiedy skontrastowane są z ciemną lawą.
W grocie obserwujemy rodzaj skał utworzonych przez kapiącą wodę. Paolo tłumaczy nam rodzaj skał, pokazuje ich kolory.

Jesteśmy w górach Sartorius na wys. ok. 1700 m, idziemy na półtoragodzinny spacer przez całkiem nieziemską okolicę. Te góry powstały podczas erupcji z 1865 - w wyniku wybuchu powstało siedem nowych kraterów. Teren przypomina pustynię księżycową, z rzadka ozdobioną wyrastającymi gdzie niegdzie pojedynczymi drzewami, najczęściej są to brzozy i sosny.

Można tu obserwować różne rodzaje lawy i popiołu wulkanicznego, ciekawe zjawiska takie jak bombę wulkaniczną czy otwór w ziemii o głębokości przekraczającej możliwości zbadania jej przez naukowców - otwór bez dna... Wszystko to daje wrażenie przebywania w całkiem innym świecie niż ten który znamy...

Wąwóz, wysoki, długi na 48 km a wysoki na 20 do 50 m został wyżłobiony w czarnych bazaltowych skałach przez nurt rzeki Acantara 

Potem pojechaliśmy do wąwozu Alcantara, zeszliśmy po 300 schodach w dół, i tam wśród tych cudów przyrody zauważyłam, że wyładowała się bateria w aparacie... Chciało mi się ryczeć!

Paolo brodzący już w lodowatej wodzie, gdzie bałam się wejść ze względu na moje biedne nogi, zachęcał do wejścia, powiedziałam mu jaki mam problem, zapytał  - chcesz kluczyki? - Pomyślałam o tych trzystu schodach, i powiedziałam -dawaj.

Wiedząc że nie mamy dużo czasu, wbiegłam na górę, pomordowałam się trochę z zamkami landrovera, szybko wymieniłam baterię i zbiegłam w dół, tu już nie zastanawiałam się, widząc, że wszyscy brodzą w wodzie. Zrzuciłam buty, skarpetki, plastry i weszłam do lodowatej wody na wyślizgane ale kłujące kamienie, żeby zrobić zdjęcia wąwozu - nie po to tu przecież przyjechałam, żeby się roztkliwiać nad poranionymi stopami... 

Cuda jakie tam się znajdują są nie do opowiedzenia słowami... To trzeba po prostu zobaczyć, i mnie jest nadal mało. Chciałabym wejść daleko wgłąb wąwozu, ale niestety, niedługo musieliśmy już wracać.

Paolo rozwiózł wszystkich tam, gdzie im było najwygodniej wysiąść, a mnie zawiózł na przystanek autobusu, skąd pojechałam do Noto. Podziękowałam mu bardzo serdecznie, mówiąc, że robi świetną robotę w doskonałym stylu.

Po drodze do Noto nie moglam sie napawac widokami bo bylo juz ciemno, ale wracajac do Catanii, na lotnisko bede jechac ta sama droga, rowniez jadac do Syrakuz bede mogla popatrzec na widoki. Tymczasem przez całą drogę oczami wyobraźni widziałam niesamowity świat, którego nigdy nie zapomnę...

Noto barocca czyli barokowe Noto to miasto wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO. 
Gdy w 1693 roku trzęsienie ziemi zniszczyło całkowicie 10 miast południowo-wschodniej Sycylii, zrównane z ziemią zostało też średniowieczne Noto Antica. 

Przez cały XVIII wiek Noto było odbudowywane 18 km dalej, a rekonstrukcji miasta dokonywali wybitni urbaniści i architekci, którzy wykreślili trzy główne ulice ze wschodu na zachód, tak, aby przez cały dzień były nasłonecznione. Górna ulica była zamieszkana przez szlachtę, środkowa przez duchowieństwo, a dolna przez niższe grupy społeczne.

Miasto jest systematycznie odnawiane i restaurowane po okresie zaniedbania, w wyniku którego zapadła się jedna z kopuł katedry (dziś na szczęście odbudowana)

Jestem w przepięknym barokowym miasteczku, całym w kolorze miodu, mieszkam w Ostello, które się mieści w starym zamku nad miastem. Tym razem warunki są prawdziwie schroniskowe, spora sala z łóżkami piętrowymi, jest nas chyba ze sześć kobiet, ale wszystkie zachowują sie niezwykle cicho i tak, żeby nikomu nie przeszkadzać. Warunki nie są luksusowe, ale czego potrzeba, spokoju, bezpieczeństwa a to tu jest. Spałam jak zabita do siódmej, kiedy zagrał prześlicznie dzwon w jakimś kościele, potem jeszcze przysnęłam. 

Jest tu masa cudnych kościołów i budowli barokowych, to miasto jest bardzo turystyczne, to widać, masa przechodniów trzyma w rekach mapy a co drugi sklep to pamiątki... Po południu chce pojechać na sam koniec Sycylii - ten koniec południowowschodni, na plażę, do portu. Może uda sie trochę pokąpać... To będzie mój drugi koniec Trinacrii - pozostaje jeszcze ten trzeci, okolice Messyny:)

Jutro wybieram sie do Ragusy,  Ibli i Modyki, mając nadzieje że dzisiejszy spokojny dzien. pozwoli mi nieco odpocząć. Jak nie, to odpoczywać będę w domu, bo pojutrze chcę pojechać do Syrakuz. A potem już do domu... Ojej, jak to zleciało... 

W kafejce internetowej powiedziano mi że powinnam koniecznie nosić przy sobie dokumenty, takie są przepisy we Włoszech, a ja o tym nic nie wiedziałam i zawsze zostawiałam paszport w schronisku... OK, zaraz go wezmę, niech mnie nie wezmą za terrorystkę, siedzi sie 24 godziny w areszcie, to byłoby ciekawe, ale szkoda tego, co można przez ten czas zobaczyć...

Na południowo-wschodnim krańcu Sycylii, niedaleko od Noto leży miasteczko Portopalo di Capo Passero - centrum rybołówstwa i rolnictwa, oraz popularne letnisko. Niedaleko brzegu znajduje się wysepka Capo Passero z XVII strażnicą.

Pisałam wcześniej, że to bujda że tutaj nikt nie wie, jaki autobus, skąd i gdzie. Otóż w Noto to jest faktem... 

Po pierwsze, są autobusy, ale nie ma rozkładów. Po drugie, bilety się kupuje w barze za rogiem. A jak ktoś nie wie, nie zapyta? No, to nie wie. Choć kierowca poczeka, jeśli ktoś będzie chciał jechać a nie będzie miał biletu. W barze są bilety i są też rozkłady jazdy, ale tylko na linie Interbus. Autobusy linii AST to autobusy widma. Ktoś mówi, że autobus będzie, ktoś że nie, ludzie czekają. Dziwię się trochę, ze się nie buntują, bo co to za system! 

No dobra, ale ja do Ragusy wybieram się pociągiem, w internecie znalazłam, że autobusy tam nie jadą, ale pociągi często. A więc schodzę w dół do stacji. Schodzę, i schodzę i schodzę. I tak sobie myślę, ze jak wrócę, trzeba będzie wejść na gorę. No dobra, ale to będzie za iles tam godzin. W końcu jest stacja, jakaś taka cicha, pusta, wszystko na głucho pozamykane. Bilety? Ani kasy ani automatów... To co robić? Z rozkładu wynika, że za ponad godzinę będzie pociąg do Ragusy, wiec mam trochę czasu. Widzę jakiegoś sprzątacza, który sprząta stacje. Pytam, come si fa? (jak się to robi?) A on mi odpowiada, że kiedyś można było kupić bilety na stacji, ale teraz już nie. No to co robić? -W barze na górze kupuje się bilety... W BARZE NA GORZE???? Ratunku! 

No to wspinam się na gorę, staram się iść szybko, żeby zdążyć. Mokra i zgrzana wchodzę do baru - a tam czarnooki barman patrzy na mnie zdziwiony. Bilety na pociąg? Skąd, my nie sprzedajemy biletów na pociąg, sprzedajemy tylko na autobusy, i to tylko linii Interbus. No to come si fa? On nie wie. Ale chyba będzie niedługo autobus do Ragusy tej drugiej, wrażej linii. OK, to idę na przystanek, myślę, to może lepiej, nie będę musiała znów schodzić na dół a co gorsza, potem wchodzić na górę. Pytam ludzi, podobno będzie, jeden mówi za 10 minut, drugi za 15, inny że w zasadzie to powinien być jakiś czas temu ale nie było... Dziwię się, jak to jest że oni się na to zgadzają... 

W końcu przyjeżdża autobus, pytam ludzi do Ragusy? Tak. No to włażę, proszę o bilet do Ragusy, a kierowca mówi - nie, ten autobus nie jedzie do Ragusy... No to wyłażę i zaczynam pomstować. Facet na przystanku oferuje mi, że mnie zawiezie do Ragusy... Oczywiście, nie podejmuję tematu, ale potem on mi mówi, że mogę pojechać pociągiem a bilet kupić u konduktora. Bez żadnej dopłaty, bo skoro nie ma kasy... Patrzę na zegarek - faktycznie, jest jeszcze czas. Schodzę znów na dół. Przed stacją pojawił się samochód, w którym ktoś siedzi. To taka ichnia informacja. Grzecznie informuje mnie, ze mogę bilet kupić w pociągu - nie mógł tu być wcześniej?... 

I faktycznie, przyjeżdża punktualnie pociąg złożony z dwu wagonów, i kupuję bilet...Jakie to proste!

Pociąg jedzie spory kawal drogi nad morzem a potem skręca w góry Ibli. Widoki robią się coraz bardziej zachwycające, szczególnie kiedy mijamy Modykę. Ja tu wrócę w powrotnej drodze. Na nieprawdopodobnej wysokości widać most, jak w niebie. Dalej góry, tunele, tunele i góry. W Modyce wsiadł miły pan, i, widząc że próbuję robić zdjęcia, pokazuje mi, z której strony kiedy warto wyglądać... 

Ragusa to starożytna Hybla Heraia założona, gdy Sykulowie przenieśli się w głąb wyspy, uciekając przed greckimi kolonistami. Ragusa dzieli się na dwie części: Ragusa Superiore, czyli wyższa, zbudowaną na płaskowyżu po trzęsieniu ziemi w 1693 roku, barokową, oraz Iblę - cichą, urokliwą, położoną na niższym wzgórzu.

Ragusa Superiore leży na wzgórzu o wys. 498 m, jest to miasto bardziej nowoczesne, barokowe, pocięte prostymi szerokimi ulicami, zaprojektowane na planie ośmioboku. 

Dojechałam do Ragusy. Idę przez Ragusa Supperiore, ale myślę głównie o Ibli. Pytam przechodniów, o stare miasto, pokazali mi drogę. Tam Duomo, znów barok, ile tu tego baroku...

Kupuję foccaccię, nie mają normalnej, takiej jak lubię, z rozmarynem, tylko nadziewaną, ripiena (z bakłażanami - mniam). Wydaje mi się dość tłusta, no ale taka jest to taką zjem. Będzie obiad na dziś, zjem ją gdzieś po drodze. 

Pytam o Iblę - Trzeba iść w dół, ale to bardzo daleko! Dwie panie z uznaniem patrzą na mnie, jedna do drugiej mowi z uśmiechem: - Dla nich nie ma daleko, oni wszędzie dojdą...- Miło to słyszeć! No dobra, myślę sobie, to może przynajmniej spojrzę na nią z góry...

Wzgórze Ibla (Hybla), zamieszkane prawdopodobnie już w III tysiącleciu p.n.e ma bogatą historię. Kiedyś była to dzielnica baronów, kleryków, rzemieślników i pracowników rolnych, dziś jest to cichy, spokojny zakątek, pełny wąskich uliczek, schodówk, cichych zułków i placyków

W Ibli zakochałam się na odległość już dawno temu, już sama jej nazwa podziałała na mnie magicznie... Ibla... Marzyłam o tym, żeby ją zobaczyć...

Doszłam do tarasu widokowego - cudo! Pode mną przepiękny widok, przytulone do siebie domy, kościoły o bajkowych kopułach i te cudne dachy, dachy... Myślę - może mi wystarczy, przecież widzę te niesamowitości, mogę porobić zdjęcia i wrócić... Ale gdzie tam, wystarczy! Schodzę, tam trzeba dojść...

Cały czas w dół, jedyny problem to myśl, ze potem trzeba będzie pójść do góry... Ale może będzie stamtąd jakiś autobus na stację? Fotografuję z góry dachy z piaskowca, kościoły, uliczki. Potem jestem w Ibli, pięknie..., dumna jestem, że tu jestem, że dałam rady, że się nie wycofałam... W końcu trzeba wracać. 

Oczywiście, autobus nie wiadomo, kiedy będzie, a pociąg za godzinę. No wiec idę. Trochę oczywiście pobłądziłam, obeszłam Iblę dookoła, no ale w końcu jakoś dziwnie znalazła sie stacja i wsiadłam w pociąg - nie byle jak:

Kiedy zgrzana, spocona wpadłam do kasy biletowej pytam o bilet do Modyki, a facet mi mówi, żebym przeszła do niego od strony peronu... Dziwna sprawa, ale robie jak mówi, a tu okazuje sie, że pociąg stoi a maszynista czeka aż JA kupię bilet, skasuję i wsiądę! Wsiadam i wtedy odjeżdżamy... Dumna jestem niesamowicie, co prawda pociąg znów ma dwa wagony, ale na mnie jedną czekał...  

Modica to miasteczko między dwoma wąwozami wydrążonymi przez dwa strumienie, ok. 15 km od Ragusy. Podobnie jak Ragusa, Modica dzieli się na dwie części, Modica Alta z kościołem Sam Giorgio, i Modica Bassa, która rozciąga się wzdłuż Corso Umberto I, które powstało w dawnym korycie strumienia.

Modica była zamieszkana od czasów pierwotnych mieszkańców Sycylii, Sykulów. W 212 r p.n.e. powstała przeciw władzy Rzymu. Dzięki strategicznemu położeniu na skalistym wzgórzu stała się w średniowieczu i odrodzeniu jednym z najważniejszych miast Sycylii.
Po trzęsieniu ziemi 1693 roku mieszkańcy opuścili pierwotne domostwa na skałach i przenieśli się w dolinę. W 1902 r. powódź zniszczyła wiele zabytkowych budynków. Koryta strumieni zostaly przykryte i przekształcone w ulice.

Zachowało się wiele ciekawych barokowych zabytków, z których jeden z najważniejszych to kościół San Giorgio. Uliczki Modica Alta kryją wiele wspaniałych miejsc wartych odwiedzenia. 

Wracamy przez te tunele i góry, dojeżdżamy do Modyki. Sprawdzam, o której mam powrotny i wychodzę z dworca. No dobra, ale można pójść w lewo, w prawo, żadnych napisów, żadnych znaków, nikogo...Wybieram drogę, która wydaje mi sie logiczna i włażę na gorę. Po lewej mam ten nieprawdopodobnie wysoki most, po którym jak ptaki przemieszczają się samochody... Ejże, tak wysoko nie mam zamiaru włazić! 

Idę, idę, a miasto cały czas jakieś takie mało ciekawe. Czyżby to miała być ta Modyka? W końcu znajduję człowieka, pytam o centro storico, a ten mówi, przecież pani idzie stamtąd! Jak to? Niepotrzebnie wchodziła pani na górę, Centro Storico jest na dole i na sąsiednim wzgórzu... To, co teraz? Można wrócić lub można dojść jeszcze wyżej i stamtąd zejść... Facet mi proponuje, że stamtąd można zrobić zdjęcia i wrócić na dworzec, może to mi wystarczy... E tam, wystarczy... 

A wiec idę w górę, potem schodzę zachwycając się widokiem, ale tez nieco wystraszona jak ja tam dolezę na tych moich wciąż bolących nogach. Po drodze zbieram chlebek świętojański, taki sam, jaki w Noto sprzedają po 1 euro za 5 sztuk... Wreszcie jestem na dole. No, teraz to czuję że jestem w - znów barokowym - mieście. Jest nawet informacja turystyczna. Pytam o mapkę, pani mi objaśnia, co i gdzie i mówi, jeśli jeszcze ma pani siłę (?!?!?), proszę wejść tu na górę, tam jest pięknie i stamtąd iść tam i tam...

Wchodzę wiec tam gdzie pięknie, robie masę zdjęć... Widzę jakiś bardzo ważny pogrzeb, trumnę znoszą po wysokich barokowych schodach a ludzie włoskim zwyczajem klaszczą. 

Na stację docieram trochę za wcześnie, ale po prostu nie mam juz siły, nogi bolą i zaczyna coś mnie boleć brzuch. Czyżby mi zaszkodziła mi ta tłusta foccaccia ripiena z bakłażanami, którą jadłam po troszkę przez cały dzień?

Wracam pociągiem przez ciemny świat, potem wspinam się znów w Noto na górę, potem padam na łóżko... Warto było, ale czy ja kiedyś odpocznę? I ten brzuch coraz bardziej boli... Jutro Syrakuzy, muszę jakoś dojść do siebie...

Dziś jestem giù, w dołku... Brzuch z bólu skręca, w glowie wiruje... Siedzę na razie w kawiarence i opisuję wczorajszą wycieczkę, licząc na to że jakoś dojdę do siebie, ale coraz bardziej myślę o jakimś lekarzu... Jechać do Syrakuz? Jak tam nie pojechać... Ale co ja z tego będę miała w takim stanie? Co prawda w schronisku przemiła Francuzka dała mi jakąś tabletkę, ale to mi chyba bardziej zaszkodziło niż pomogło...

Nie wiem jeszcze co dziś zrobię.  A przecież już jutro rano wyjeżdżam z Noto wprost na lotnisko w Katanii i po południu będę w domu. Przydałby się tydzień wolnego, żeby odpocząć...

(ciąg dalszy, dopisek już po powrocie):

Z kawiarenki trafiłam na pogotowie, dwie kroplówki i zastrzyk, i jak żal Syrakuz! Parę godzin poziomo i wreszcie lepiej. Ze szpitala idę powolutku w stronę Ostello, pomstując w duchu, że ostatnie godziny na Sycylii muszę spędzić w łóżku, ale zamiast tego jakoś tak ... trafiam na przystanek i chwilę później... jadę do Syrakuz...(?!)

Od 2,5 tys. lat wyspę Ortigię z Sycylią łączy most. Miasto Syrakuzy (Siracusa) leży na płaskiej wapiennej wyżynie opadającej stromo do morza oraz na wyspie Ortigia.

Dzisiejsze miasto zajmuje niewielką część powierzchni starożytnych Syrakuz. Obrzymia, od dawna niezamieszkana wyżyna Epipolai, rozciągająca się na zachód od dzisiejszego miasta, była przed 2 tys. lat największą dzielnicą milionowej antycznej metropolii. Płaska skalista wysepka Ortigia służyła jako schronienie oraz naturalny port.

Syrakuzy w starożytności były nie tylko ośrodkiem gospodarczym i politycznym, lecz także naukowym i kulturalnym. (cyt. Marco Polo - Sycylia, porady ekspertów)

Oczywiście, cóż można zobaczyć w Syrakuzach jak się ma dwie godziny, i do tego kiedy się musi chodzić wolniutko, odpoczywając... Wybrałam spacer po starówce na wyspie Ortigi i choć ledwo zipię, to jaka frajda, że wygrałam, że tu przyjechałam, że nie dałam się! Boję się zjeść cokolwiek, a nie jadłam nic od rana, dlatego sił mam niewiele, ale idę z przystanku w kierunku słynnej wyspy i odpoczywając co chwilę podziwiam widoki...

Mijam most, łączący wyspę z lądem, gdzie między łodziami chłopcy grają w piłkę wodną. Idę wybrzeżem patrząc wstecz na miasto i na port, a potem zagłębiam się w Starówce. Oczywiście, muszę dojść do końca, i na drugi brzeg wyspy, bez tego chodzenie nie miałoby sensu... Podziwiam niezwykle elegancki Piazza Duomo, zaglądam w zaułki... Radość z tego, że tu jestem dodaje mi skrzydeł... 

Piszę już z domu, już po domowym powitaniu, piciu czarnego wina spod Etny, jedzeniu nazbieranych w Modyce chlebków świętojańskich i innych smakołyków i opowiedzeniu pierwszych wrażeń...

Ale od początku (dzisiejszego dnia). Z Noto na lotnisko w Catanii jechałam bezpośrednio, autobusem. Miałam samolot o 13.50 a więc koło 12 powinnam być na lotnisku. Autobus Interbusu był o 7.50, a w Catanii na lotnisku o 9.30, a więc straszliwie za wcześnie. Ale... samolot do Polski jest raz na tydzień, a do tego ten to ostatni w sezonie...

Jest ponoć autobus linii AST, który na lotnisko przyjeżdża dokładnie tak jak powinien, tzn. na dwie godziny przed odlotem, no, ale po pierwsze, ten AST jest jakiś dziwny, żadnych rozkładów, nikt nic nie wie, a po drugie, OK, a jeśli go odwołają? A jeśli się spóźni, zepsuje?... Wybieram ten pierwszy.

Poprzedniego dnia wieczorem robię jeszcze zakupy w takim sklepiku, gdzie sprzedawane sa sycylijskie smakowitości. Oj, wykupiłabym cały sklep... Kupuję wino (czarne jak lawa), olej święty, (Oglio santo, ale to jest oliwa z ostrą papryka -genialna przyprawa do wszystkiego), krem pomarańczowy, owoce z marcepanu, czekoladę z Modyki i solonego tuńczyka... To wszystko zapakowane pięknie, słoiczki i wino owinięte tak, żeby się w samolocie nie stłukło, będzie na wieczór powitalny...

Postanawiam absolutnie kupić przed odjazdem sycylijskiego fantastycznego chleba w rożnych odmianach dla rodziny oraz kilka kilo owoców, ale to mam zamiar nabyć przed lotniskiem, które mieści się w mieście a więc z pewnością będą tam sklepy.

Wychodzę rano, po ostatnim spojrzeniu na dachy Noto z okna Ostello, po kawie i pożegnaniu z fantastyczną panią Cettina, która jest gospodynią Ostello i opiekuje się nami jak mama, ciocia i nie wiem, kto jeszcze - "e' stato un piacere..."

Jest szósty października, godzina siódma rano. Idę ulicami barokowego miasta z plecakiem, w koszulce z krótkim rękawem, słonce dopiero wstało, jest ciepło... Proszę jakiegoś pana, który siedzi sobie na ławce, żeby mi zrobił zdjęcie przed bramą miasta, on spłoszony usiłuje się wykręcić, ale mu wkładam aparat do rak i pokazuję, co ma zrobić, ustawiam się, on naciska mocno, a kiedy aparat błyska fleszem, przestraszony macha aparatem... No nic, z tego zdjęcia nic nie będzie, ale i tak mu dziękuję serdecznie. Potem Szwedka z tego samego schroniska, jadąca tym samym autobusem zrobi mi pamiątkowe zdjęcie przed fontanną.

Ciekawe jak to się dzieje, że autobus, w który wsiadamy to AST... Jedziemy. Za Syrakuzami kierowca kończy pospiesznie rozmowę przez komórkę, podczas której obserwowałam jak operuje kierownicą za pomocą nie jednej reki, ale wręcz jednego palca, kończy, zjeżdża na pobocze, wychodzi z samochodu. Autokar się zepsuł, poszedł układ chłodzenia. coś tam próbuje robić, dzwoni, przeprasza. Za chwilę mają przysłać autobus zastępczy.

W autokarze jest kilka osób śpieszących się na samolot, przerażeni, patrzą, co moment na zegarek, cudzoziemcy nie rozumieją, o co chodzi, tłumaczę im jaka jest sytuacja, upewniają się, - już wysłano autokar? To powinien być za chwilę? - Potwierdzam, bojąc się, żeby nie było na mnie, jak ta chwila się nieco przeciągnie... Ja tam się niczego nie boje, bo mam masę czasu, ale upewniam się w przekonaniu, że wybrałam właściwą godzinę.

W ciągu jakichś 20 minut przyjeżdża drugi autokar i ruszamy, kierowca jedzie tak samo spokojnie jak do tej pory, bałam się, że będzie gnać, żeby nadrobić czas, a on jedzie tak samo opanowany i ostrożny jak dotąd. Imponuje mi ich opanowanie na drodze. Nie szarżują, nie ścigają się, nie ryzykują, nie wyprzedzają na trzeciego...

Dojeżdżamy na lotnisko z opóźnieniem chyba koło pół godziny, myślę, że nikt się nie spóźnił, choć niektórzy bardzo się denerwowali. 

Dość szybko udaje mi się oddać bagaż, wychodzę przed lotnisko, żeby poszukać sklepu z wymarzonym sycylijskim pieczywem i owocami. A tu guzik, przed lotniskiem nie ma nic! Miałam dość czasu, żeby wsiąść w autobus i pojechać do miasta, ale jednak bałam się. A jak się zgubie, jak uwięznę gdzieś w korku, jak się spóźnię? No i niestety, ani owoców ani chleba nie udało się kupić. Na lotnisku są tylko pamiątki, alkohole, a w barze obrzydliwe buły z czymś - dlaczego nie są tak dobre jak te w każdym kiosku na rogu?

Z lotniska jeszcze fotografuję Etnę. Wydaje mi się, jakby podłoga drgała, ale to chyba startujące samoloty, choć Paolo powiedział, że w Catanii nie ma dnia bez trzęsienia ziemi, nawet, jeśli jest ono bardzo delikatne...

Czas się dłuży. Dziwnie dużo Polaków naraz. I prawie nikt nie mówi po włosku... Szkoda...

Nie tak łatwo zakończyć podroż, zakończyć dziennik, zakończyć taką bajkę... A kto mi każe kończyć? 

Cały dzień segreguję zdjęcia. Musiałam natychmiast przejrzeć szczególnie te pierwsze, żeby pamięć nie zawiodła, żeby nie poplątać, żeby wiedzieć, co skąd. Ale nie tylko. Chciałam spojrzeć z oddali, sprawdzić, przypominając sobie poszczególne ogniwa mojej podroży, porównać wrażenia, sprawdzić, co bardziej jest moje a co może trochę mniej.

I juz wiem. Zachód Sycylii to jest Mój Świat. Wschodni barok jest piękny, ale taki jakiś za bardzo - za duży, za piękny, za monumentalny. Bardziej pasuje mi oszczędność stylu Mazary, prostota Erice. I niech tego nie czytają Catanesi, Katania jest piękna, na ile mogłam ją ocenić w ciągu pół dnia, ale mnie urzekło Palermo...

Nie wiem, kiedy tam wrócę, ale wrócę. Potrafię czekać i cieszyć się tym, co przede mną. Po raz pierwszy zaczęłam planować wyjazd na Sycylię jakieś 5 lat temu i co rok odkładałam wyjazd na później, i mówiłam sobie, to nic, lepiej że to mam przed niż za sobą. I teraz też tak myślę...

To dobrze, ze mam przed sobą jeszcze rezerwat Lo Zingaro, dzielnice Albergheria w Palermo, którą można zwiedzić będąc oprowadzanym przez grupę dzieci z miejscowej parafii, wyspę Marettimo, która wciąż była po mojej lewej ręce, kiedy próbowałam obejść Levanzo (a może znajdę te drogę, która pozwala obejść Levanzo bezpiecznie?), Agrigento, gdzie nie pojechałam, bo nie było tam jak dojechać w dniu, kiedy ten wyjazd zaplanowałam, oraz wschód, który świadomie zostawiłam na potem - wyspy Eolskie z ognistym Stromboli, Messynę, Taorminę, więcej Syrakuz, bo teraz spojrzałam tylko na Ortigie, ceramiczne schody Caltagirone, a kto wie, może trzy dni na Pantellerii, tak, żeby tam zobaczyć to wszystko, czego nie udało mi się zobaczyć tym razem? Jest masa jeszcze innych miejsc na Sycylii, które na mnie czekają, a wiec i ja mogę poczekać aż to będzie możliwe... A przecież czeka na zrealizowanie następne marzenie – Sardynia…

To chyba był niezły pomysł, ten blog. Wiem, że kilka osób podróżowało ze mną, czytając na bieżąco moje wrażenia, no i ja nie czułam się sama. Choć na Sycylii i tak nie czułam się sama, miałam wrażenie że wszędzie jestem wśród życzliwych ludzi, którzy nie narzucają się z pomocą, ale nigdy jej nie odmówią.

Teraz przede mną  ogrom pracy – galeria z Sycylii… Dopóki nie zamienię moich wrażeń w galerię, nie wrócę do normalnego życia…

A przed moim domem leżą żółte liście i pada deszcz...