Czerwiec nie jest najlepszą porą na wizytę w Damaszku. Z bezchmurnego, błekitnego nieba leje się żar, który odbity od miejskich murów sprawia, że czlowiek czuje się jak hutnik pracujący przy wielkim piecu. W ciągu dnia, życie damasceńskiej ulicy toczy się "na pół gwizdka". Dopiero wieczór przynosi pewne orzeźwienie. Zaludniają się chodniki, skwery i parki, ludzie siadają przy kawiarnianych stolikach, jezdnie zapełniają się samochodami, a uliczni przekupnie rozstawiają swoje małe kramiki.
Moje pierwsze, i jak dotąd jedyne, spotkanie z syryjską stolicą miało jednak miejsce właśnie w czerwcu 1981 roku. Byłem w Damaszku jedynie trzy dni. To zdecydowanie za mało by poznać miasto o tak fascynującej historii, która pozostawiła w nim wiele cennych zabytków takich jak Wielki Meczet Umajjadów, mauzoleum Saladyna z końca XII wieku, XIII-wieczne medresy al-Adilijja i az-Zahirijja, cytadela z XIV wieku, późniejsze meczety i pałace, a także pozostałości budowli rzymskich i kościoły chrześcijańskie. Krótki pobyt,w dodatku częściowo wypełniony obowiązkami służbowymi nie dawał wielu możliwości eksploracji wszystkich tych cudów. Czasu wolnego starczyło jedynie na zwiedzenie perełki - Wielkiego Meczetu Umajjadów, odwiedzenie historycznego bazaru Suk al-Hamidijja oraz wieczorne spacery po ulicach centrum.
Damaszek to jedno z najstarszych miast świata. Pierwsze ślady osadnictwa miejskiego pochodzą z III tysiąclecia p.n.e., choć znaleziska z Tell Ramad, na obrzeżach miasta, świadczą o tym, że rejon ten był zamieszkały znacznie wcześniej - bo już w VII tysiącleciu p.n.e. W swej długiej i burzliwej historii Damaszek miał wielu władców. Rządzili tu Aramejczycy, Asyryjczycy, Babilończycy, Persowie, po nich zaś Grecy (Aleksander Wielki), egipscy Ptolemeusze, Seleucydzi i Rzymianie. Po podziale Cesarstwa miasto dostało się pod władzę Bizancjum, zaś w VII wieku zdobyli je Arabowie. Do roku 750 Damaszek był stolicą kalifatu umajjadzkiego, a po przeniesieniu stolicy do Bagdadu pozostał jednym z najważniejszych miast świata arabskiego. W wiekach średnich miasto zasłynęło z produkcji jedwabiu (adamaszku), fajansu i wysoko cenionej stali damasceńskiej. Po epoce Saladyna, Damaszkiem władali egipscy Mamelukowie, a w XVI wieku miasto przeszło pod panowanie Turków Osmańskich, którzy rządzili tu aż do I wojny światowej. Po wojnie Damaszek stał się stolicą Syrii - początkowo pod administracją francuską, później, od 1946 roku - niepodległej.
Jak wspomniałem wyżej, jedynym zabytkiem, który miałem okazję zwiedzić w Damaszku był Wielki Meczet Umajjadów. Światynia została wzniesiona w latach 706-715 na miejscu dawnych świątyń Hadada i Jowisza oraz katedry pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, którą od chrześcijan odkupił kalif Al-Walid I. Są w niej przechowywane relikwie św. Jana Chrzciciela, czczonego w islamie pod imieniem Jahja. Meczet posiada duży prostokątny dziedziniec otoczony z trzech stron arkadami, a z czwartej pomieszczeniem do modlitw. Na dziedzińcu znajduje się studnia do rytualnych ablucji, ośmiokątna Kopuła Skarbu (za kalifów umajjadzkich przechowywano tu skarb państwa) oraz tzw. Kopuła Godzin. We wnętrzu meczetu znajduje się trójnawowa sala modlitewna oraz miejsce spoczynku relikwii św. Jana Chrzciciela. Ściany meczetu i Kopuły Skarbu są ozdobione pięknymi barwnymi mozaikami. Warto pamiętać, że w r. 2001 Jan Paweł II odwiedził relikwie św. Jana Chrzciciela. Była to pierwsza w historii wizyta papieża w meczecie.
