Tykocin (jid. Tiktin) to niewielkie podlaskie miasteczko położone nad Narwią w odległości około 35 kilometrów na zachód od Białegostoku. Pierwsi Żydzi osiedlili się tu w 1522 roku, korzystając z przywileju wydanego przez wojewodę wileńskiego i trockiego Olbrachta Gasztołda. Otrzymali oni wówczas plac w dzielnicy Kaczorowo pod budowę synagogi, miejsce na urządzenie cmentarza oraz uzyskali pozwolenie na budowę kramów w rynku i prowadzenie wszelkiego rodzaju handlu. Wkrótce powstała w Tykocinie gmina żydowska, a w roku 1576 uzyskane przez Żydów przywileje potwierdził i rozszerzył król Stefan Batory. Żydzi uzyskali wówczas prawo prowadzenia handlu we wszystkich miastach i wsiach królewskich, a także w ośrodkach prywatnych, należących do duchowieństwa i szlachty. Tykocińscy Żydzi utrzymywali się głównie z handlu solą, przyprawami i tkaninami oraz z prowadzenia operacji finansowych. Już na przełomie XVI i XVII wieku Tykocin stał się ważnym ośrodkiem kultury i nauki talmudycznej. Mieszkało tu wielu rabinów i znawców Tory, wśród nich Rywka Tiktiner, córka rabina Meira Tiktinera, autorka nowatorskiego dzieła "Meneket Riwka" o roli kobiety w życiu żydowskim i wychowaniu dzieci, wydanego w Pradze w roku 1609, już po jej śmierci. Kolejni królowie z dynastii Wazów, panujący w Rzeczypospolitej w XVII wieku - Zygmunt III, Władysław IV i Jan Kazimierz - potwierdzali przywileje tykocińskich Żydów. W roku 1621 tykocińska gmina uniezależniła się od kahału w Grodnie, a w roku 1642 na miejscu drewnianej bóżnicy postawiono okazałą barokową synagogę, która zachowała się do naszych czasów. Jej architektura była wzorowana na synagodze pińskiej, a tykocińska świątynia była w XVII i XVIII wieku drugą co do wielkości synagogą w Koronie (po synagodze krakowskiej). Pomimo zniszczeń, jakich Tykocin zaznał podczas potopu szwedzkiego, społeczność żydowska szybko odbudowała się i wkrótce stała się jedną z najzamożniejszych gmin na Podlasiu. Rozwijało się rzemiosło (zwłaszcza krawiectwo) i handel, wielu Żydów utrzymywało się także z arendy i lichwy. W tym okresie działało w Tykocinie wielu znanych talmudystów m. innymi Menachem Dawid ben Icchak, Szmuel Eliezer ben Jehuda Edels, Joszua ben Josef, Elijahu Szapira czy Szalom Eliezer Rokeach. W I połowie XVIII wieku dochodziło też wewnątrz społeczności żydowskiej do konfliktów pomiędzy Żydami polskimi i litewskimi, w rezultacie których w 1739 roku oskarżono tych ostatnich o przymusowe nawracanie chrześcijan na judaizm. Choć ostatecznie oskarżenie to odrzucono, to sprawa położyła się cieniem na życiu całej społeczności. W okresie zaborów Tykocin utracił dawne znaczenie na rzecz szybko rozwijającego się Białegostoku. Gmina zaczęła podupadać. Po włączeniu Tykocina do zaboru rosyjskiego (początkowo miasto wchodziło w skład Prus) doszło nawet do jej delegalizacji. Wiek XIX przyniósł także falę emigracji tykocińskich Żydów w poszukiwaniu pracy i lepszych warunków życia - głównie do Ameryki. Również okres międzywojenny nie przyniósł powrotu do dawnej świetności, choć życie żydowskie w miasteczku rozwijało się. Działało szerokie spektrum partii politycznych i organizacji społecznych, choć dominującym nurtem byli w Tykocinie syjoniści i ortodoksi (Agudas Israel). Tuż przed wybuchem II wojny światowej Żydzi stanowili około 45% mieszkańców Tykocina. Również przez cały okres międzywojenny trwała emigracja Żydów do Ameryki oraz - za sprawą propagandy syjonistycznej - do Palestyny. Po wybuchu wojny Tykocin dostał się pod okupację sowiecką i niestety, część społeczności żydowskiej podjęła kolaborację z okupantem. Miało to tragiczne konsekwencje, gdyż po wkroczeniu w roku 1941 na te tereny wojsk niemieckich doszło do licznych grabieży mienia i aktów gwałtu ze strony nie tylko Niemców, ale i ludności polskiej. W dniach 25 i 26.08.1941 roku oddziały białostockiego Sonderkommando SS pod dowództwem Wolfganga Burkera dokonały masowej egzekucji około 1.400 tykocińskich Żydów, a pozostałych przy życiu wywieziono do białostockiego getta, skąd prawie wszyscy trafili do obozu zagłady w Treblince. Ocalało zaledwie około 20 osób, które po wojnie wyemigrowały do Palestyny.
Cmentarz w Tykocinie - a właściwie to, co z niego pozostało - to jedna z najstarszych nekropolii żydowskich w Polsce. Jest zlokalizowany na niewielkim wzgórzu w odległości kilkuset metrów od synagogi, nieopodal drogi do Kiermus i Pentowa. Istnieje od 1522 roku. Cmentarz został niemal całkowicie zniszczony przez Niemców w czasie ostatniej wojny. Usunięto większość macew i płyt nagrobnych, rozebrano dużą część cmentarnego muru. Do dewastacji nekropolii przyczyniła się także część mieszkańców, którzy po wojnie wykorzystywali macewy dla własnych potrzeb (np. przerabiano je na tarcze szlifierskie). Do dziś zachowało się jedynie około 100 nagrobków, wykonanych w większości z granitu. Większość jest jednak w dość kiepskim stanie. Najstarszy zidentyfikowany nagrobek pochodzi z 1754 roku.
W pobliżu Tykocina, w lesie w Łopuchowie znajduje się także masowa mogiła Żydów - ofiar wspomnianej wyżej egzekucji, przeprowadzonej przez SS w sierpniu 1941 roku.
