Przy drodze z Bielska Podlaskiego do Hajnówki w poblizu wsi Zbucz znajduje się tajemniczy lasek grabowy-Grabniak. W nim kamienne kręgi z małych i wiekszych kamieni, oraz 17 usypanych kopców-kurhanów. Jest to pogańskie cmentarzysko z IX wieku n.e
Miejscowa ludność zawsze miała świadomość niezwykłości tego miejsca, nazywając je Kurhany. Kamienne kręgi wyznaczają miejsca pochówku. Są to tzw. groby w kamiennych obstawach, charakterystyczne dla Mazowszan, chociaż nie tylko. Podobne groby spotkać możemy na Litwie, Białorusi i ziemi Grodzieńskiej. Niewykluczone, że pochowani tu zostali potomkowie plemienia Drehowiczan, wywodzącego się z Polesia.
Ekumenizm to nie nasz wynalazek
Kurhany to z kolei usypane kopce z ziemi, pełniące najczęściej funcje grobów. Te z kolei sa charakterystyczne dla osadnictwa ze wschodu. Można więc powiedzieć, że Grabniach jest dawnym ekumenicznym cmentarzem Podlasia świadczącym o tym , że mieszanie się wpływów wschodu i zachodu miało miejsce na Podlasiu od najdawniejszych czasów.
Miesce to od zawsze przyciagało uczonych i domorosłych badaczy. Jednym z nich był Adolf Wiewiórski, gospodarz majątku w podbliskim Dzięciołowie. Był to człowiek wykształcony i światły, żywo zainteresowany historią. W połowie XIX wieku zaczał prowadzić tu prywatne wykopaliska i badania.
W ogóle wiek XIX był to okres, kiedy wielu właścicieli majątków ziemskich starało sie krzewić naukę i oświatę. Panowały poglądy-słuszne zresztą, że szlachectwo i posiadany majątek zobowiązuje, zakładano więc biblioteki, prywatne muzea,towarzystwa naukowe, szkoły ludowe. Prowadzono też badaniach archeologiczne. Wiewiórski był prawdziwym entuzjastą archeologii. O swoich odkryciach powiadomił prof. Jaroszewicza. Wyniki ich badań opublikowano w 1853r.
Rozkopano kilkanaście grobów w obstawach kamiennych, w których stwierdzono ludzkie szkielety. Część z nich ułożona była promieniście, wiekszość szkieletów była ułożona głowami na zachód. Stwierdzono, że ciał nie palono, tylko chowano w trumnach. Znaleziono żelazne ćwieki którymi prawdopodobnie zbijano trumny. Ponadto natrafiono na liczne fragmenty ceramiki, szklanych koralików i miedziane ozdoby.
Współczesne badania archeologiczne
W celu poszerzenia wiedzy o tym cmentarzysku w lipcu 2005r. przeprowadzono badania archeologiczne. Okazało sie, że cmentarzysko było dużo większe niż przypuszczano, i prawdopodobnie znajduje się także na przyległych polach uprawnych. Zrobiono 5 wykopów o łącznej powierzchni 150m2. Wykopaliska potwierdziły starożytny charakter i ogromną wartość kulturową. Znaleziono liczne fragmenty ceramiki, kości, pierścionek i szklaną lanulę( zawieszkę w formie półksiężyca).
Grabniak to nie jedyne pogańskie cmentarzysko w tej okolicy. Podobne, mniesze cmentarze zlokalizowano niedaleko wsi Szczyty w kolonii Rakowicze, gdzie w leszczynowym lasku odkryto kilkanaście grobów w obstawach kamiennych o wielkości 0,24ha. W 1967r. obiekt ten został wipsany do rejestru zabytków.
W sąsiedniej wsi Krzywa w uroczysku Seredni Korczyce znajduje sie kilkanaście głazów na których widnieją tajemnicze , regularne znaki, z pewnością nie będące wytworem przyrody. Miszkańcy wsi twierdzą, że głazy te były tu "od zawsze".
Osada wczesnośredniowieczna w Zbuczu
Nie tylko cmentarze świadcza o dawnej kolonizacji tych terenów przez słowiańskie plemiona. Po drugiej stronie szosy w pobliżu wsi Zbucz znajduje się średniowieczna osada w kształcie pierścienia o średnicy 90m. Jest to pozostałość po dawnej osadzie, datowanej na XI wiek. Osada była otoczona fosą i drewnianymi wałami. Dzisiaj rokrocznie odbywa sie tu festiwal archeologiczny.
Co roku również prowadzi tutaj badania archeolog Dariusz Krasnodębski. Dzięki jego uprzejmości mogłam otrzymać zdjęcie grodziska (dziękuję!).
Niedaleko Grabniaka i grodziska znajduje się najwyższe wzniesienie w okolicy, zwane Srebrna Huorka. Właśnie tu miało sie znajdować lokalne miejsce kultu. Nazwa wywodzi sie od posrebrzanych posągów bożków, czczonych w tym miescu. Jednemu z nich przypisywano nazwę-lelak.
