-
-
- Archikatedra oliwska. Na początku XV wieku nastąpiło wśród oliwskich cystersów wyraźne rozprzężenie dyscypliny i ascezy, pewnie związane częściowo z sytuacją w jakiej znalazł się w tym czasie klasztor. Krzyżacy obciążyli bowiem dobra klasztorne podatkiem wojennym w związku z konfliktem z Władysławem II Jagiełłą (1351/1362-1434). Doszły do tego epidemie w roku 1416 i 1427, a w 1433 roku - najazd wojsk czeskich husytów sprzymierzonych z Polską przeciw Krzyżakom. Po wybuchu wojny trzynastoletniej Kazimierz IV Jagiellończyk (1427-1492) ogłosił inkorporację Prus. Zajął Pomorze, przyjął hołd miast i obsadził stanowiska swoimi ludźmi. Wizytując miasta Pomorza odwiedził też w 1457 roku Oliwę. Jego wojska, broniące Gdańska przed próbującymi odzyskać go Krzyżakami zajęły opactwo oliwskie. Około 600 żołnierzy pod dowództwem Gotarda z Radlina i Wawrzyńca Schranka usadowiło się w Oliwie, otaczając opactwo szańcami i rowami. W wyniku II pokoju toruńskiego w 1466 roku, Oliwa wraz z całym Pomorzem Gdańskim przeszła pod władzę Polski. Kolejni królowie polscy potwierdzali przywileje, uzyskane przez oliwskie opactwo. W latach 1474-1488 opat Mikołaj Muskendorf przeprowadził prace remontowe i budowlane w opactwie i w dobrach klasztornych. XVI wiek to czas coraz większych wpływów reformacji w Gdańsku i na Pomorzu. Szlachta pomorska zaczęła żądać, by cystersi dołączyli do zakonów żebraczych i opuścili klasztor, lecz ujął się za nimi król Zygmunt I Stary (1467-1548). W roku 1549 opatem został sprzyjający protestantyzmowi Lambert Schlieff (?-1559). Został on jednak usunięty z tego stanowiska przez kapitułę w 1557 roku. Kiedy Gdańsk zbuntował się przeciw władzy Stefana Batorego (1533-1586), opat Kacper Geschkau stanął po stronie króla. W rezultacie, w 1577 roku opactwo zostało obrabowane i doszczętnie spalone przez wojska gdańskie. Po zakończeniu konfliktu, dzięki odszkodowaniom wypłaconym przez Gdańsk, a także hojnym nadaniom królewskim, odbudowę klasztoru ukończono już w 1583 roku. W roku 1594 zakończono remont kościoła i ozdobiono sklepienie. W tym samym roku odwiedził opactwo król Zygmunt III Waza (1566-1632) z małżonką Anną Habsburżanką (1573-1598). W latach 1605 i 1608 odbudowano mury klasztorne. W roku 1626 klasztor został splądrowany i zdemolowany przez szwedzkie wojska pod dowództwem admirała Carla Carlsona Gylenhjelma (1574-1650). Ponieważ klasztor doznał dużych strat, kolejni opaci (Jan Grabiński, Aleksander Grabiński, Michał Konarski i Aleksander Kęsowski) fundowali nowe barokowe wyposażenie. Lata 1655-1660 to czas potopu szwedzkiego. Wielu zakonników opuściło na ten czas Oliwę. Skarbiec i biblioteka klasztoru zostały przeniesione do Gdańska, który nie został zdobyty przez Szwedów. Natomiast opactwo oliwskie zostało w 1656 roku splądrowane przez szwedzkich dragonów generała Gustawa Steenbocka (1614-1685). Traktat pokojowy, kończący tę wojnę podpisano właśnie w Oliwie. Miało to miejsce późną nocą 3 maja 1660 roku w klasztornych krużgankach.
-
