• 9

Pieskowa Skała

Podróż: Na szlaku Orlich Gniazd
Miejsce: Jura Krakowsko-Częstochowska, Polska, Europa

• 
• Po bezpotomnej śmierci ostatniego z Szafrańców, Jędrzeja w 1608 roku zamek ciągle zmieniał właścicieli. W 1640 roku przeszedł w ręce Michała Zebrzydowskiego (1613-1667), starosty lanckorońskiego, który przede wszystkim wzmocnił system fortyfikacyjny i w pewnym stopniu zmienił sylwetkę budowli. Od strony wschodniej zbudował on dwa potężne bastiony, połączone kurtyną z bramą wjazdową pośrodku. Zamek uzyskał w ten sposób drugi dziedziniec, tzw. zewnętrzny. W latach 1655-1657 zamek okupowali Szwedzi, którzy dokonali w jego wnętrzach dużych zniszczeń. W roku 1667 przeszedł on w ręce rodziny Wielopolskich herbu Starykoń. Pod koniec XVII wieku wzmocniono nieznacznie obronę zamku przez wprowadzenie dział z hakownicami. Mimo to na początku XVIII wieku został on ponownie oblężony przez Szwedów, a w 1718 roku uległ pożarowi, który stawił prawie całą budowlę, z wyjątkiem części gotyckiej koło Skały Dorotki. W następnych latach zamek stopniowo popadał w ruinę. Świetność rezydencji przywrócił jeden z ostatnich Wielopolskich - Hieronim (1712-1779), koniuszy koronny, a od 1768 roku starosta krakowski. Mając zamiłowania kolekcjonerskie, zgromadził on tu zbiór cennych dzieł sztuki, stając się w ten sposób właścicielem "muzeum Polski", urządzonego na wzór gabinetów holenderskich, tureckich i chińskich. Zamek był wówczas odwiedzany przez znane osobistości, m.in. gościł w nim August III Sas (1696-1763) oraz Stanisław August Poniatowski (1732-1798). W roku 1842 zamek i dobra w Pieskowej Skale przeszedł w ręce rodziny Mieroszewskich. Podczas pożaru latem 1850 roku spłonęły drewniane stropy oraz urządzenia komnat, natomiast wskutek kolejnego pożaru w 1853 roku runęła wieża na Skale Dorotki niszcząc sąsiednie zabudowania. Z powodu znacznych strat rozebrano resztę starego zamku oraz budynek stajni i wozowni. W czasie Powstania Styczniowego w 1863 roku zamek służył powstańcom z oddziału Mariana Langiewicza (1827-1887) za czasowe schronienie i miejsce odpoczynku. W latach 1863-1877 Sobiesław August Dominik Mieroszewski (1820-1890) dokonał odbudowy zamku po pożarach przywracając mu stan z czasów Wielopolskich. W 1896 roku dobra pieskoskalskie zostały sprzedane Michałowi Wilczyńskiemu z Warszawy. Był to w zasadzie koniec świetności dawnej rezydencji magnackiej. Majątek został zadłużony do tego stopnia, że w 1902 roku została ogłoszona licytacja zamku. Z inicjatywy Adolfa Dygasińskiego (1839-1902) powstało wówczas Towarzystwo Akcyjne Zamek Pieskowa Skała, które wykupiło obiekt i przystąpiło do jego odremontowania. Podczas okupacji hitlerowskiej zamek służył za czasowe schronienie dla setek osieroconych dzieci, głównie Zamojszczyzny i Wołynia oraz uchodźców po Powstaniu Warszawskim. Po wojnie na krótko pozostawał w gestii Ministerstwa Rolnictwa. Od 1949 roku, pod kierownictwem prof. dr Alfreda Majewskiego (1907-1998) prowadzono w zamku prace badawcze i konserwatorskie. Głównym celem tych prac, zakończonych ostatecznie w 1970 roku, było przywrócenie budowli zamkowej autentycznych cech architektury renesansowej. Odkryto wówczas krużganki arkadowe, maszkarony i kartusze herbowe na dziedzińcu, obramienia okienne, drzwiowe i widoczną na zdjęciu loggię widokową, zbudowaną przez Stanisława Szafrańca (1525/1530-1598), z której rozpościera się wspaniały widok na dolinę z rzeką i skałą Maczugi Herkulesa. W XVIII wieku loggia została zamurowana, a w czasie odbudowy zamku po zniszczeniach spowodowanych Powstaniem Styczniowym cały ryzalit przekształcono w wieżę. W trakcie powojennego remontu zamku tej części zamku przywrócono renesansowy charakter.