Podróż Szlak Architektury Drewnianej

Cerkiew parafialna greckokatolicka św. Michała Archanioła w Mochnaczce Niżnej (obecnie kościół parafialny rzymskokatolicki Matki Boskiej Częstochowskiej) została wzniesiona w XVIII lub w połowie XIX w.

Jest to cerkiew łemkowska, w konstrukcji zrębowej. Polichromia figuralno-ornamentalna z lat 1960 – 64 jest dziełem Cz. Lenczowskiego i S. Kruczka. Ikonostas (ściana z ikonami) składa się z części górnej – barokowej oraz dolnej – późnoklasycystycznej; część środkowa ikonostasu przesłonięta została ołtarzem głównym o charakterze neogotyku ludowego z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej (1956 r.). 

Cerkiew parafialna greckokatolicka św. św. Kosmy i Damiana w Tyliczu (obecnie kościół cmentarny rzymskokatolicki) została zbudowana w 1743 r.

Trójdzielna, zachodniołemkowska cerkiew o konstrukcji zrębowej ma ściany oszalowane i wzmocnione lisicami. Do nawy przy ikonostasie przylegają dwa charakterystyczne dla wschodniej architektury cerkiewnej pomieszczenia dla śpiewaków, tzw. kriłosy, które nigdzie indziej na Łemkowszczyźnie nie występują. Obecnie pełnią one funkcje kaplic bocznych. Polichromia figuralno-ornamentalna z 1938 r. nawiązuje tematycznie do obchodów jubileuszu 950-lecia Chrztu Rusi. Ikonostas późnobarokowy z XVIII w. jest zdekompletowany.

Cerkiew filialna greckokatolicka św. Jana Ewangelisty w Muszynce (obecnie kościół filialny rzymskokatolicki) wzniesiona została w XVIII w.

Poszczególne części cerkwi mają kształt kwadratu, prezbiterium zamknięte jest trójbocznie, z zakrystią od północy. Polichromia ornamentalna pochodzi z przeł. XIX i XX w. Przy XVIII-wiecznym ikonostasie znajdują się dwa ołtarze boczne: południowy, późnobarokowy z końca XVII w. z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz północny, rokokowy z XVIII w. z rzeźbami św. św. Piotra i Pawła oraz obrazem św. Barbary (według tradycji podarowanym przez konfederatów barskich).

Cerkiew pw. św. Dymitra w Czarnej wzniesiona została w 1764 r., w 1. poł. XIX w. uległa przekształceniu, m.in. znacznie wydłużono prezbiterium.

Obecnie użytkowana jest jako kościół rzymskokatolicki. Ściany nawy, prezbiterium i pochyłej wieży pobite są gontem. Nad nawą wznosi się dach namiotowy, nad prezbiterium wielopołaciowy. Dachy, podobnie jak wieńczące je baniaste hełmy z pozornymi latarniami, pokryte są blachą. Wnętrze świątyni nakryte jest płaskimi stropami oraz namiotowymi kopułami. Dekoruje je polichromia z 1. poł. XIX w. Najcenniejszymi elementami wyposażenia są kompletny barokowy ikonostas z XVIII w oraz również barokowy ołtarz z ikoną Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Warto również zwrócić na ozdobiony kolumienkami portal wiodący z prezbiterium do zakrystii. Świątynia otoczona jest urokliwym kamiennym murkiem.

Cerkiew parafialna greckokatolicka św. Paraskewi w Uściu Gorlickim pochodzi z 1786 r.

W 2. poł. XX w. użytkowana była jako kościół rzymskokatolicki, a od 1951 r., po powrocie części Łemków, odprawiano w niej także nabożeństwa greckokatolickie. Jest to cerkiew zachodniołemkowska o konstrukcji zrębowej i ścianach pokrytych gontem. Polichromia figuralno-ornamentalna powstała w 1938 r. W wyposażeniu znajduje się późnobarokowy ikonostas z XVIII w., którego ciekawostką są rzadko spotykane rzeźby na antependiach (poniżej ikony Matki Boskiej - przedstawienie Adama i Ewy, (poniżej ikony Matki Boskiej - przedstawienie Adama i Ewy, poniżej ikony Chrystusa Nauczającego proroków).

Cerkiew Wniebowzięcia NMP w Klimkówce.

Klimkówka została parafią greckokatolicką w r. 1796. Tutejsza cerkiew Wniebowzięcia NMP była drewniana, pokryta gontami, posiadała dzwonnicę, a otaczało ją drewniane ogrodzenie z bramą wejściową. Niestety, na początku XX w. cerkiew tę strawił pożar. 

Już w 1914r. mieszkańcy wielkim wysiłkiem zbudowali w Klimkówce cerkiew murowaną, którą po r. 1945 zamieniono na kościół rzymskokatolicki. Żeby powstała murowana świątynia, Łemkowie dokonywali częstokroć dużych poświęceń finansowych. Nie należało do rzadkości pozbywanie się dobytku na rzecz kościoła. Czekali na nią, na swoją cerkiew. Bardzo pragnęli mieć miejsce, gdzie znowu można by się gromadzić.

Cerkiew była piękna, pięciokopułowa, przysadzista. W słoneczne dni jej pięć błyszczących kopuł widocznych było z daleka. Mimo, że powstała u początku stulecia, w 1973r. Wojewódzki Konserwator Zabytków, wtedy jeszcze w Rzeszowie, wpisał ją do rejestru zabytków. Stanowiła jednym słowem idealnie wkomponowany w otoczenie, niepowtarzalny element krajobrazu Łemkowszczyzny. W samej wsi Klimkówka znajdowało się kilka cennych etnograficznie i historycznie, tradycyjnych obejść łemkowskich.

Kościół parafialny św. Michała Archanioła w Ropie powstał w 1761 r.

Fundatorami świątyni byli właściciele wsi – Wilhelm i Petronela Siemieńscy. Jest to świątynia wzniesiona w stylu barkowym ze zwieńczeniami nawiązującymi do łemkowskiej architektury cerkiewnej. Korpus kościoła jest drewniany, konstrukcji zrębowej, o ścianach pokrytych gontem. Około 1800 r. do kościoła dobudowano dwie murowane wieże, a w roku 1956 do prezbiterium dostawiono nową zakrystię. Polichromia o motywach figuralnych pochodzi z 2. poł. XIX w. Ołtarz główny i dwa ołtarze boczne z 1 poł. XIX w. nawiązują do tradycji barokowej.

Kościół parafialny Matki Boskiej Szkaplerznej w Wawrzce.

Świątynia była budowana jako cerkiew ale z powodu rozpoczęcia wojny nie dokończono budowy i nigdy nie została konsekrowana jako cerkiew. Budowa została dokończona przez rzymskich katolików po wysiedleniu Łemków.

Kościół pomocniczy św. Wojciecha w Kąclowej powstał w latach 1926–29 według projektu Z. Mączeńskiego, który wzorował się na tradycyjnym budownictwie regionalnym.

Niezależne dachy (nad nawą przyczółkowy, nad prezbiterium wielopołaciowy) pokryto blachą (pierwotnie były kryte gontem). Wewnątrz zastosowano częściowo strop płaski, a częściowo pozorne sklepienie kolebkowe. Eklektyczny ołtarz główny z 1960 r. jest dziełem J. Puchały. Widnieje w nim obraz _Ukrzyżowanie_ z tego samego okresu, wykonany przez Cz. Preisa. Wyposażenie stanowią również drewniana ambona i chrzcielnica z 1933 r. oraz organy datowane na 1793 r.

Kościół parafialny Najświętszego Imienia Marii Panny w Ptaszkowej powstał w 1555 r.

Budowniczym świątyni był cieśla Jan Joachim Kukla z Grybowa. Budynek o charakterze gotyckim wzniesiony został w konstrukcji zrębowej. Polichromia ornamentalno-figuralna z lat 1929–32 jest dziełem Józefa Dutkiewicza. Na ścianach kruchty południowej widać pozostałości malowideł patronowych z XVI w. oraz fragmenty polichromii z 1795 r. o charakterze baroku ludowego. Najcenniejszym zabytkiem wyposażenia jest gotycka rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem z ok. 1420 r., znajdująca się w prawym ołtarzu bocznym.

Cerkiew greckokatolicka Narodzenia Bogurodzicy w Królowej Górnej została wybudowana w 1815 r.

Istnieje przypuszczenie, że wieża pochodzi z poprzedniej, XVIII-wiecznej świątyni stojącej na tym samym miejscu. Budowla mimo przekształceń zachowała typowe cechy świątyni zachodniołemkowskiej. Polichromia neobarokowa na stropach i ścianach pochodzi z pocz. XX w. (pośrodku stropu nad nawą przedstawienie Sądu Ostatecznego). W wyposażeniu znajduje się ikonostas z XIX w., ołtarz główny, składający się z XIX-wiecznej podstawy i XVIII-wiecznej nastawy (znajduje się w nim ikona Matki Boskiej Orantki), dwa boczne ołtarze z ikonami Św. św. Cyryla i Metodego oraz Św. św. Włodzimierza i Olgi.

Cerkiew greckokatolicka św. Dymitra w Boguszy (obecnie kościół rektoralny rzymskokatolicki św. Antoniego) datowana jest na 1858 r. Wzniesiona została w konstrukcji zrębowej, ściany pokryto gontem. Nad nawą zastosowano dach dwuspadowy, nad prezbiterium wielopołaciowy. Polichromia na stropach i ścianach, imitująca klasycystyczną architekturę murowaną, została wykonana przez V. Zompha w 1873 r. Ikonostas z ok. 1670 r. z racji przeniesienia do wnętrza prezbiterium podzielony został na części - rząd proroków z krucyfiksem i przedstawieniami Matki Boskiej i św. Jana umieszczono na wschodniej ścianie nawy.

Bogusza to wieś położona w Beskidzie Niskim, w dolinie potoku Królówka, w Górach Grybowskich, znajdująca się na terenach, zamieszkanych przez Łemków. Obok drewnianej cerkwi greckokatolickiej, we wsi znajduje się cerkiew prawosławna, pochodząca z 1930 r.

Pierwsza wzmianka o Boguszy pojawiła się w piśmie z roku 1460 wystawionym przez podkomorzego krakowskiego Mikołaja Pieniążka. Bogusza wymieniona jest tu wraz z sąsiednią Binczarową w związku z nadaniem mieszkańcom obu wsi prawa wyrębu drzewa i wypasu trzody w lasach na południe od wsi.

Pod koniec XVII wieku we wsi znajdowało się 9 gospodarstw, funkcjonował tu młyn wodny. Właścicielami byli kolejno Grodzieńscy, Denhoffowie, Tarkowscy i Wodziccy.