Zamek Chenonceau (Château de Chenonceau) jest jednym z zamków nad Loarą, usytuowanym w miejscowości Chenonceaux. Bywa często nazywany także Zamkiem Dam (Château des Dames) ze względu na sześć właścicielek, które stopniowo go rozbudowywały. Były to: Katherine Briçonnet, Diana de Poitiers, królowe Katarzyna Medycejska i Ludwika Lotaryńska oraz Louise Dupin i Marguerite Pelouze.
Zamek znajduje się nad rzeką Cher w samym sercu Turenii. Jego początki sięgają XIII wieku, gdy znajdowała się tu forteca i warowny młyn, należące do rodu Marques. Z tej pierwotnej budowli zachowała się okrągła wieża (tzw. Wieża Marques, Tour des Marques).
W roku 1513 od zadłużonego Pierre'a Marquesa posiadłość kupił wysoki urzędnik na dworze królewskim, Thomas Bohier, który wraz z małżonką Katherine Briçonnet rozpoczął przebudowę. To właśnie ona nadzorowała budowę podczas nieobecności męża, przebywającego we Włoszech u boku Franciszka I. Starą fortecę zburzono, a na miejscu młyna na dwóch potężnych słupach wbitych w dno rzeki wzniesiono prostokątną budowlę z białego wapienia, oflankowaną w narożnikach czterema wieżami. Prace wykończeniowe trwały do 1521 roku.
W 1535 roku posiadłość została przejęta przez króla Franciszka I, który przeznaczył ją na zamek myśliwski. Syn Franciszka, Henryk II, zaraz po wstąpieniu na tron w 1547 roku ofiarował Chenonceau swojej faworycie Dianie de Poitiers. Diana niezwykle dbała o zamek i świetnie nim zarządzała. W roku 1551 na przylegającym do rezydencji terenie założyła wspaniały ogród z fontanną i parkowym labiryntem. Ogromne koszty budowy ogrodu pokryła ze środków otrzymanych od króla. Diana doprowadziła również do wzniesienia mostu, łączącego brzegi rzeki Cher.
Po śmierci Henryka II w 1559 roku zamek przeszedł w ręce wdowy po nim, królowej Katarzyny Medycejskiej, która wzięła odwet na wieloletniej kochance męża i odebrała jej ukochaną posiadłość, oddając w zamian majątek Chaumont. Chenonceau stało się odtąd rezydencją wypoczynkową Katarzyny, która organizowała tu liczne bale i huczne zabawy. Za jej życia na zamku gościło aż pięć królowych (stąd nazwa jednej z komnat). Były to dwie córki Katarzyny: Małgorzata de Valois i Elżbieta de Valois oraz trzy synowe: Maria Stuart, Ludwika Lotaryńska i Elżbieta Habsburg. Katarzyna zadbała także o dalsze upiększanie ogrodu, chcąc przyćmić dokonania swej poprzedniczki, a na moście poleciła wznieść dwupiętrową galerię w stylu włoskim, ukończoną w 1570 roku.
Kolejną z sześciu właścicielek, której zamek Katarzyna Medycejska zostawiła w testamencie, była Ludwika Lotaryńska, żona Henryka III. Ludwika osiadła w Chenonceau w 1589 roku, zaraz po śmierci męża i teściowej, ale - w przeciwieństwie do niej - żyła tu jak w klasztorze. Pobożna wdowa spędzała na zamku czas głównie na czytaniu i modlitwie. W roku 1601 Ludwika podarowała Chenonceau, jako prezent ślubny, swej siostrzenicy Franciszce, żonie Cezara de Vendôme (syna króla Henryka IV Burbona). Burbonowie przez następny wiek zaniedbali zamek, gdyż byli zajęci budową i upiększaniem Wersalu. Wizyta Ludwika XIV w Chenonceau w 1650 roku była ostatnią wizytą króla Francji na Zamku Dam.
Chenonceau ponownie rozkwitło po roku 1733. Wtedy to zamek przeszedł w ręce Claude'a Dupina, dzierżawcy dochodów publicznych, którego druga żona, niezwykle piękna i bogata Louise Dupin tchnęła w to miejsce nowe życie. Louise przyjmowała na zamku największych luminarzy ówczesnej epoki, m.in. Woltera, Monteskiusza i Jana Jakuba Rousseau. To właśnie jej przypisuje się usunięcie z nazwy zamku litery "x" na końcu (była to oznaka królewskich włości). Wcześniej nazwa zamku, brzmiała tak jak i wioski - Chenonceaux. Zamek nie został zniszczony podczas rewolucji francuskiej, ponieważ był jedynym mostem na Cher w okolicy, a Madame Dupin cieszyła się powszechnym poważaniem. Gdy zmarła w wieku 93 lat, pochowano ją w parku na południowym brzegu Cher.
Posiadłość pozostała w rękach rodziny Dupin do roku 1863, kiedy to odkupiła ją Marguerite Pelouze, która starała się, by rezydencja rozkwitła dawnym blaskiem. Przywróciła ona, za sprawą architekta Felixa Rogueta, wygląd fasady z czasów Katherine Briçonnet. Zlikwidowała wiele zmian wprowadzonych przez Katarzynę Medycejską. Prace ukończono w 1878 roku i w Chenonceau ponownie zaczęto organizować bale. Na jednym z nich pojawił się kochanek Marguerite, ówczesny prezydent Francji Jules Grévy. Zadłużona Marguerite musiała jednak oddać posiadłość bankowi w 1888 roku.
W 1913 roku zamek zakupił właściciel fabryki czekolady Henri Menier. Rezydencja pozostaje do dziś własnością jego potomków, którzy udostępniają ją zwiedzającym. Podczas I wojny światowej w Chenonceau urządzono szpital polowy. W czasie II wojny światowej posiadłość znajdowała się na granicy strefy okupowanej przez Niemców i strefy wolnej (administrowanej przez reżim Vichy). Wykorzystywano ją, jako drogę ucieczki. W 1944 roku bomba zniszczyła witraże, znajdujące się w zamkowej kaplicy. Zostały wstawione na nowo przez Maxa Ingranda. Obecnie Zamek Chenonceau jest, zaraz po Wersalu, najbardziej obleganym przez turystów zamkiem francuskim.
Warto przypomnieć, że Zamek Chenonceau jest głównym miejscem akcji powieści Zbigniewa Nienackiego "Pan Samochodzik i Fantomas", jednak jego teraźniejszość jest zmyślona i tylko dawna historia oraz układ przestrzenny się zgadzają.
