Jeziorka Duszatyńskie. Kiedyś w tym miejscu zwiezło ziemię.
Trzy małe jeziorka u stóp Chryszczatej w Bieszczadach powstały według przedwojennej miejscowej ludności w sposób magiczny. Pewnego dnia po prostu zwiezło ziemię, być może za sprawą trzech olbrzymów zaklętych w kamień.
Oficjalna wersja powstania jeziorek jest jednak trochę inna. Na przełomie lat 1906 i 1907 w okolicznych górach spadła rekordowa ilość deszczu (ponad 1000 mm na m2). Nasiąknięte wodą strome zbocza Chryszczatej (997 m) osunęły się (lub zwiezły) w przeddzień Wielkanocy 1907 roku. Pędzące masy fliszu karpackiego (ponad 12 mln m3 ziemi i skał) „zabierając ze sobą” wiekowy las wpadły w dolinę potoku Olchowatego, tamując jego przepływ. W efekcie powstały 3 niewielkie jeziorka. Drugie zjawisko osunięcia się części zbocza miało miejsce u stóp Maślanej Góry (752 m) w Beskidzie Niskim.
Huk towarzyszący osuwaniu się ogromnych płatów ziemi z Chryszczatej przestraszył mieszkańców pobliskiego Duszatyna. Od czasu pamiętnej Wielkiej Nocy uwierzyli oni w magiczną siłę Zwiezła. Dzisiaj dawny Duszatyn już nie istnieje, a miejsce łemkowskich chyż zajmuje kilka nowych domów pracowników leśnych oraz bar. Nie ma zatem kto wspominać wydarzeń z początku XX wieku.
Z trzech jeziorek Duszatyńskich pozostały do dziś dwa. W okresie międzywojennym z najmniejszego z nich spuszczono wodę, rzekomo w celu odłowienia bytujących w nim pstrągów. Ocalałe dwa jeziorka zmniejszają się z roku na rok ze względu na coraz to nowe warstwy mułu, jakie niesie potok Olchowaty. Od czasu powstania jeziorka zmniejszyły się o połowę. Dolne z nich, położone jest na wysokości 687 m i jest prawie dwa razy mniejsze od górnego, usytuowanego na wysokości 708 m. Mimo to może pochwalić się większą średnią głębokością (2,4 m w porównaniu do 2 m górnego jeziora) oraz głębokością maksymalną (6,2 m do 5,8 m).
Jeziorka Duszatyńskie rzeczywiście można uznać za miejsce magiczne. Nad stawy schylają się długie bukowe gałęzie, które odbijają się w lustrze wody. Dzięki temu wydaje się nam, że jeziorka mają niesamowitą zieloną barwę wody. Górne jezioro coraz bardziej zarastają trzciny, skrzypy oraz wierzby, niespotykane gdzie indziej na tak wysoko położonych stanowiskach. Nad jeziorkami znajduje się samo osuwisko, chronione razem z jeziorkami w rezerwacie Zwiezło. Mimo, że dawno ten teren porósł nowy las, można zaobserwować dziwne nierówności terenu (np. wypłaszczenia). Wprawniejsze oko dostrzeże podział na niszę (miejsce, skąd osunęła się ziemia), rynnę, którą materiał skalny osuwał się w dół, oraz jęzor – czyli nagromadzone warstwy ziemi i skał sięgające potoku.
Magia jeziorek jest o tyle większa, że wyruszamy do nich najczęściej z wysiedlonej doliny Duszatyna, do którego ciężko dojechać. Polecam wędrówkę do rezerwatu Zwiezło o każdej porze roku i dnia. Nie do zapomnienia jest widok tysięcy świetlików w lesie nad jeziorkami…
Informacje praktyczne: Jeziorka Duszatyńskie leżą w dolinie potoku Olchowatego u stóp Chryszczatej, w Bieszczadach. Najlepiej startować z Duszatyna lub, jeśli mamy więcej czasu – z Komańczy lub Rzepedzi. Do jeziorek prowadzi czerwony szlak (z Duszatyna 1:30 h), powrót tą samą trasą. Szlak idzie przez pewien czas przez krzaki równolegle do drogi w dolinie – na tym odcinku lepiej iść drogą.
Internetowy Przewodnik Turystyczny www.ciekawe-miejsca.net
