Łęgonice Małe kiedyś stanowiły jedną miejscowość z Łęgonicami, ale przyroda, a dokładniej rzeka Pilica, zdecydowała, że będzie inaczej. Od tego czasu wsie rozdzieliły także granice województw oraz diecezji.
Łęgonice Małe to już historycznie Małopolska. Sąsiednie Łęgonice należały jeszcze do Mazowsza. Dzisiaj obie wsie leżą w województwie mazowieckim, ale w różnych powiatach: przysuskim i grójeckim. Historia miejscowości, występujących jeszcze pod wspólną nazwą Łęgonice, rozpoczęła się w 1420 r., kiedy wydano akt lokalizacji wsi na prawie magdeburskim. Wcześniej, w XIII w., tereny te wraz z sąsiednimi miejscowościami nad Pilicą należały do kasztelanii łowickiej, a następnie do arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. Do XVIII w. Łęgonice stanowiły jeden organizm, a Pilica opływała je od południa.
We wsi funkcjonowały dwa drewniane kościoły, jeden św. Marii Magdaleny, drugi – św. Jana Chrzciciela. W końcu tego stulecia Pilica zmieniła koryto i podzieliła miejscowość na dwie części, z których większa została na lewym brzegu. Od tego czasu południowe Łęgonice Małe weszły w skład Małopolski, a północne Łęgonice – Mazowsza. W ostatnich latach na rzece wyznaczono granicę między diecezją łowicką a radomską.
Zwiedzanie:
Dzisiejsze Łęgonice Małe są prawdziwie zapomnianą miejscowością z „klimatem”. Przyroda odcięła niejako tę miejscowość od świata. Nie prowadzi tu żadna droga asfaltowa, więc najłatwiej dostać się tutaj rzeką, przepływając pychówką z Łęgonic. Przewozy oferuje Maria Piejak, której dom znajduje się w pobliżu Pilicy. Nadbrzeżne łąki poprzecinane pasami wierzb i olch to jeden z najpiękniejszych mazowieckich krajobrazów, jakich można tylko doświadczyć. Polną błotnistą drogą poprowadzoną wśród pastwisk dochodzimy do miejscowości, w której znajduje się tylko 40 domów, a mieszka nieco ponad 100 osób.
Wieś wygląda jak żywy skansen: drewniane domy, gdzieniegdzie jeszcze kryte strzechą chałupy, malowniczo położone wśród starorzecza. Podobno w czasie powodzi część domów i kościół są odcinane od pozostałych zabudowań i leżą na wyspie. O malowniczości Łęgonic Małych decyduje także układ głównej ulicy, od kilku lat wyasfaltowanej, która wije się między domostwami. Gdy jeszcze nie było tu asfaltu, miejscowy proboszcz chodził w ciepłe dni do wiernych na bosaka.
Jedynym zabytkiem wsi jest drewniany kościół św. Marii Magdaleny i św. Józefa, pochodzący z XVIII w. i ze wszystkich budynków położony najbliżej rzeki. Ciekawymi elementami tej budowli są wysoka sygnaturka o finezyjnym kształcie oraz niska kruchta, która być może w pierwotnych założeniach miała być wieżą, ale jej nie dokończono. Kościół kryty jest gontem i oszalowany deskami. Wewnątrz zachowało się skromne barokowe wyposażenie z czasów budowy, m.in. trzy ołtarze, a także bardziej współczesne ludowe malowidła na stropie.
Łęgonice Małe leżą 6 km na zachód od Nowego Miasta nad Pilicą, 88 km na południe od Warszawy. Najłatwiej dostać się tu pychówką z Łęgonic lub samochodem gruntową drogą od mostu na Pilicy w Nowym Mieście. Przy powrocie rzeką trzeba wyjść na brzeg i krzyknąć (sposób miejscowych) – wtedy przewoźnik przypłynie. W ciepłe dni można przejść w poprzek płytką do kolan Pilicę.
Tekst pochodzi z przewodnika Zapomniane Miejsca Mazowsza.
Więcej informacji: http://www.ciekawe-miejsca.net/index.php?page=publikacje
