Górny Śląsk, to dla większości ludzi GOP, czyli Górnośląski Okręg Przemysłowy, a jego stolicą są Katowice. To tylko częściowo prawda. Katowice bowiem są młodym miastem i funkcję stolicy regionu pełnią dopiero od niedawna. Niegdyś, Górny Śląsk, jako historyczna kraina, miał kilka stolic, gdzie rezydowali książęta piastowscy. Były to Racibórz, Opole i Cieszyn. W tej publikacji, skupimy się na tym pierwszym.
Racibórz leży na Nizinie Śląskiej, a dokładniej na pograniczu Płaskowyżu Głubczyckiego oraz Kotliny Raciborskiej. Jest jednym z ważniejszych miast leżących nad rzeką Odrą, która przechodzi przez środek miasta. Gród powstał tam już w IX wieku i odegrał duże znaczenie ze względu na swe położenie na szlaku handlowym prowadzącym przez Bramę Morawską do Polski. Pierwsze wzmianki pochodzą z 1108 roku, kiedy to Gall Anonim wspomina o zdobyciu grodu przez wojska Bolesława Krzywoustego. Szybko jednak uniezależnił się i od 1172 roku staje się siedzibą Księstwa Raciborskiego, w wyniku wydzielenia dzielnicy młodszemu synowi Władysława II Wygnańca - Mieszkowi I Plątonogiemu. Gdy w 1202 roku, do księstwa przyłączono ziemie Księstwa Opolskiego, powstało nowe Księstwo Opolsko-Raciborskie (obejmujące niemal cały Górny Śląsk), a stolica została przeniesiona do Opola. Rozwój miejscowości jednak w żaden sposób nie został zatrzymany. W 1217 roku, Racibórz wraz z Opolem, jako pierwsze miasta na Górnym Śląsku, uzyskują prawa miejskie (lokacji dokonano na prawie flamandzkim). Racibórz tym samym jest jednym z kilku najstarszych miast w Polsce.
Racibórz, już jako miasto, szybko się rozwijał i bogacił. Właśnie w Raciborzu, w klasztorze dominikanów, zapisano pierwsze polskie zdanie „Gorze szo nam stało”, czyli „Gorzej się nam stało”. Słowa te wypowiedział Henryk Pobożny, głównodowodzący śląskich wojsk podczas przegranej bitwy pod Legnicą w 1241 roku z wielką armią mongolską. Słowa te dotarły spod Legnicy do Raciborza dzięki rycerzowi księcia Henryka, Janowi Iwanowicowi, który po bitwie dotarł do Raciborza, gdzie zdał relację, którą spisał przeor raciborskich dominikanów Wincenty z Kielczy. Tu więc miały miejsce symboliczne narodziny języka polskiego.
W XIII wieku powstają w Raciborzu pierwsze gotyckie kościoły oraz zamek piastowski. Gotyk był lubiany i często stosowany w mieście, co widać do dzisiaj. Większość zabytkowych kościołów jest właśnie zbudowana w tym stylu, bądź w nawiązującym do niego neogotyku. Inne zabytki, takie jak zamek piastowski czy wieża więzienna (będąca częścią murów miejskich) zatraciły swoje gotyckie korzenie i są już obiektami renesansowymi.
W XIV wieku Racibórz był już jednym z najludniejszych miast na Śląsku. W 1336 roku umiera ostatni piastowski książę raciborski Leszek, a księstwo przechodzi w ręce czeskich Przemyślidów. Dobiega koniec złotej ery Raciborza.
Choć Racibórz doznał bardzo dużych zniszczeń podczas II wojny światowej (ok. 80% budynków mieszkalnych, zakładów przemysłowych i gmachów publicznych), przez co zatracił się w nim dawny układ urbanistyczny miasta, to jednak wiele zabytkowych budowli się zachowało, a po latach renowacji, miasto ponownie odzyskuje swój dawny blask. Na pewien czas został ten proces zatrzymany przez wielką powódź z lipca 1997 roku, tzw. Powódź tysiąclecia, która mocno zapisała się na kartach historii Raciborza. Choć dziś, miasto nie spełnia już swej polityczno-gospodarczej roli jak w czasach średniowiecza, choć nie jest już jednym z najważniejszych miast Górnego Śląska, to jednak Racibórz ma wiele do zaoferowania turyście i z pewnością warto to miasto zwiedzić, podczas pobytu bądź przejazdu przez Górny Śląsk. Kiedyś bowiem tutaj, a nie w GOP-ie, biło serce Górnego Śląska.
Zapraszam na spacer po Raciborzu:)
