Podróż Brytyjskie weekendy

Ross nad Rzeką Wye, przez mieszkających tam Polaków nazywane najczęściej Rosją... Małe miasteczko, które odwiedzałem wielokrotnie, ale raczej w celach towarzysko-imprezowych, niż żeby zachwycać się jego urokami. Bo szczerze mówiąc, nie bardzo jest się czym zachwycać. Ale zajrzeć warto...

Ross leży na zboczach Wye Valley, co wyraźnie widać w stromych uliczkach miasta, dodających mu uroku. Trzy z nich, a właściwie dwie główne i króciutki, dosłownie kilkumetrowy, deptak, krzyżują się przy placu targowym w centrum. Stoi tu jedna z najstarszych i najciekawszych budowli miasta - wsparta w całości na kamiennych kolumnach i mieszcząca izbę historyczną Market Hall.

Nota bene, widok na strome uliczki spomiędzy kolumn należy do najbardziej fotogenicznych w miasteczku.

Wstępu do Ross strzegą z jednej strony skalne urwisko i fragment murów miejskich z okrągłą basztą - skromna pamiątka po dawnych umocnieniach; z drugiej kilkusetletnia chatka, w której kiedyś opłacano wstęp do miasta. Do dziś zamieszkana, chyląca się lekko pod ciężarem lat, wygląda dość zabawnie z miniaturowymi okienkami, krytym strzechą dachem i... przytwierdzoną do komina anteną satelitarną.

Nad miastem góruje przeszło sześćdziesięciometrowa iglica kościoła pod wezwaniem Maryi Dziewicy. Siedemsetletnia świątynia stała się drugim domem dla niemal równie starych witraży ze zniszczonej kaplicy biskupiej z Stretton Sugwas. Na wieczny spoczynek złożono tu również kilka pokoleń przedstawicieli rodu Rudhall. Gdy w końcu zaczęło robić się ciasno, jednego z nich pochowano... na stojąco!

Wokół kościoła rozciąga się stary, trochę zaniedbany cmentarz, pełen celtyckich krzyży ozdobionych charakterystycznymi, spiralnymi wzorami. Pod jednym z nich spoczywa 315 ofiar zarazy z 1637 roku. Niedawno odkryto tu też pozostałości z czasów Rzymskiej Brytanii, ale póki co ciężko powiedzieć z czym mamy do czynienia.

Tym co wyróżnia Ross ale i inne kilku... kilkunastotysięczne angielskie miasteczka, jest brak wielkich sklepów, które praktycznie zdominowały handel w większych ośrodkach. Bez problemu można tu kupić chleb prosto z pieca, świeże mięso u rzeźnika, warzywa na straganie, a apple pie z cukierni przy Brookend smakuje po prostu bosko!

Począwszy od XII wieku, Zamek Goodrich miał bronić angielskich granic przed najazdami Celtów z Walii. Po przebudowie pod koniec XIII wieku, przez francuskiego szlachcica Williama de Valence spowinowaconego z królem Anglii Karolem I, stał się jedną z najpotężniejszych twierdz na zachodzie królestwa.

Konstrukcję opracowano zgodnie z ówczesną myślą techniczną i wyposażono w najnowocześniejszy sprzęt obronny epoki. Siła Goodrich miała być również sygnałem dla przeciwników de Valence (których jako obcokrajowiec z koneksjami na dworze miał nadzwyczaj wielu), że nie ma zamiaru im ulegać, i że ma zamiar zostać tu na zawsze.

Być może właśnie dzięki tej przezorności Francuza, zamek stoi do dziś i, mimo burzliwej historii, jest jednym z najlepiej zachowanych przykładów średniowiecznych twierdz w Wielkiej Brytanii.

Do Monmouth zajechaliśmy przypadkiem, w drodze z zamku Raglan. (Chociaż tu występuje przed nim, ale to tylko po to, by "wyprostować" na mapie tę "podróż")

Właściwie jedynym celem odwiedzin tego niezdecydowanego geograficznie miasteczka, stojącego okrakiem pomiędzy Anglią i Walią, był słynny i niezwykle fotogeniczny Monnow Bridge, czyli most na Rzece Monnow.

Ta kamienna, licząca sobie osiemset lat przeprawa, to jedyny ocalały most obronny w Wielkiej Brytanii. Od wszystkich pozostałych - zwyczajnych i niezwyczajnych - mostów, odróżnia go mała, ufortyfikowana brama (gatehouse) w połowie jego długości. Dziś, bardziej niż złowieszczo, prezentująca się po prostu uroczo!

Oprócz Monnow Bridge, Monmouth nie ma zbyt wiele do zaoferowania przyjezdnym: bardziej niż skromne ruiny zamku, kilka wiekowych kościółków i przyjemne uliczki, podobnie jak w Ross-on-Wye, wciąż jeszcze wolne od mega-sklepów. W miasteczku, o czym niestety dowiedziałem się już po powrocie do domu, jest też (podobno) rewelacyjna meksykańska restauracja.

Milę spacerem od miasta, a jakieś trzy samochodem, krętą i wąską drogą szerokości jednego auta, leży Kymin. Opisany jako Circular Banqueting House, przypomina miniaturową, śnieżnobiałą fortecę. Z wysokiego wzgórza, na którym stoi, roztacza się niesamowity widok na Monmouth i doliny rzek Wye i Monnow. Horyzont zamykają zaś Góry Czarne - Black Mountains - i Park Narodowy Brecon Beacons...

Zbudowany by imponować wielkością... niekoniecznie zaś by służyć obronie. Tak o Zamku Raglan piszą w informatorach.

I rzeczywiście, wybudowany w czasach, gdy na Wyspach nikt już kamiennych fortec nie stawiał, do dziś robi wrażenie. Baszty, wieże, fosy, mosty, sale balowe... Co prawda lata świetności mają już za sobą, ale pozwalają wyobrazić sobie jak wyglądało życie angielskiej szlachty 400-500 lat temu. Trudno natomiast wyobrazić sobie, jakimi pieniędzmi trzeba było dysponować, by postawić takie zamczysko!

Na szczęście za wstęp płaci się tylko £3.10...

Do Weobley pojechaliśmy trochę się przewietrzyć po intensywnym piątkowym wieczorze. To kilkanaście minut autobusem od Hereford, więc choroba lokomocyjna (bo przecież nie kac...) nie miała szans na atak. Wybór, poza odległością, podpowiedział nam mały informator... właściwie ulotka... przedstawiający Weobley jako jedną z najciekawszych Czarno-Białych Wiosek (na turystycznych mapach hrabstwa Herefordshire funkcjonuje region The Black & White Villages). Znaleźliśmy tam... trasę spaceru po polach, łąkach i okolicznych wzgórzach. Niezbyt forsowną i dość krótką.

Sama wieś, całkiem spora, jest rzeczywiście urocza. Chatki, często kilkusetletnie, są zadbane i, o czym świadczy gruba warstwa farby, często odnawiane. Bawi tylko widok wiekowych, pochylonych domków, przed którymi parkują najnowsze i najdroższe samochody. W jednym funkcjonuje nawet czarno-biała stacja benzynowa z dystrybutorami sprzed wielu, wielu lat i warsztat samochodowy. Cóż... Anglia...

Z trochę innej beczki... Technicznej, że tak powiem... Zadziwiająca jest troska, jaką na Wyspach przykłada się do zachęcenia turystów do przyjazdu i zadbania o nich, kiedy już dadzą się skusić. W Weobley na gości czekają muzeum, biblioteka, galerie, pracownie artystyczne, kilka hoteli i kilkanaście pubów i restauracji. Największe zdziwienie wywołuje jednak... publiczna toaleta przystosowana dla osób niepełnosprawnych! Czy ktoś wyobraża sobie takie "luksusy" na polskiej wsi? No... ja w każdym razie się nie spotkałem. Cóż... Anglia...

Ciekawa jest też "idea spacerowania". Co prawda trasy szlaków spacerowych są w każdym informatorze, ale w Weobley po raz pierwszy z nich skorzystaliśmy. Chodzi się, jak już wspomniałem, polami, łąkami, lasami... Ale nie po ścieżkach i miedzach. To znaczy, czasem owszem, głównie jednak public footpaths prowadzą przez prywatne, ogrodzone działki, pastwiska, podwórka, itp. I nikt nie ma nic przeciwko temu! Mało tego. Szlaki są rewelacyjnie oznaczone, a nad płotami, rzeczkami, czy innymi niewygodnymi przeprawami buduje się kładki (których ilość jest zazwyczaj wymieniona w opisie trasy). Mistrzostwem świata, jak dla mnie, było świeżo zaorane pole, którego właściciel wyjeździł ścieżkę traktorem, żeby łatwiej było po niej iść. Cóż... Anglia...

Wycieczka do Clearwell Caves & Ancient Iron Mines miała być jedną z bardziej ekscytujących wypraw w ramach weekendowych wypadów za miasto. Starożytne kopalnie, w których natrafiono na ślady wydobycia sprzed 4500. lat, wykorzystywane przez Rzymian, Normanów i kolejnych angielskich królów, a to wszystko w naturalnych jaskiniach w środku Forest of Dean... Brzmi nieźle, przyznajcie.

Rzeczywistość okazała się trochę mniej fascynująca. Cały kompleks, a właściwie ten jego fragment, który można samodzielnie zwiedzać, to kilkaset metrów podziemnych korytarzy z porozrzucanymi tu i ówdzie pamiątkami po pracy górników. Nic szczególnie zachwycającego. Fakt, fajne jest właśnie to, że podziemny labirynt można zwiedzać samemu, a nie w zorganizowanych grupach z przewodnikiem (co przy brytyjskiej obsesji zabezpieczania wszystkiego przed wypadkami jest wręcz szokujące), ale przy oznakowanej i łatwej trasie to żadna przygoda.

Z ciekawostek... Clearwell Caves są jedyną kopalnią w Wielkiej Brytanii, w której wciąż uprawia się tzw. free mining. Zgodnie z zawiłościami wyspiarskiego prawa górniczego, którego korzenie sięgają często kilkuset lat wstecz, górnicy, którzy ukończyli dwadzieścia jeden lat, przepracowali rok i jeden dzień pod ziemią i pochodzą z obszaru Forest of Dean, mogą kiedy chcą schodzić do kopalni i na własny rachunek wydobywać węgiel, rudy, minerały, itp. I nikt nie może im tego zabronić!

Z Clearwell chcieliśmy podjechać jeszcze do Zamku Chepstow, ale... zabłądziliśmy. Brytyjskie drogi kategorii B to spore wyzwanie nawigacyjne. Jednak, jak to często bywa, nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło. Gdy już wydawało nam się, że dobrze jedziemy nagle, zza górskiego zakrętu wyłoniły się ruiny Tintern Abbey. Hmmm... Nie powinno ich tu być, ale skoro są...

"By w pełni rozkoszować się urokami Tintern Abbey i wypoczywać, zabierz ze sobą wina, zimne mięso i kukurydzę dla koni (chleb, piwo, cider i, zazwyczaj, łosoś są dostępne w [zajeździe] Beaufort Arms). Rozłóż swój stół w ruinach, a walijskiego harfiarza sprowadź z Chepstow." W ten sposób, już w XVIII wieku reklamowano niezwykłe piękno dawnego opactwa cystersów i jego okolicy.

Tintern Abbey wybudowano "z dala od ludzkich osiedli", w najpiękniejszym zakątku Wye Valley. Na tym obszarze Rzeka Wye wije się zygzakiem, omijając strome, zalesione wzgórza.

Przez pierwszych czterysta lat funkcjonowania, począwszy od 1131 roku, opactwo rosło w siłę. Dzięki hojnym darczyńcom z pobliskiego Chepstow, ze skromnej kolonii ciężko pracujących zakonników, Tintern rozrosło się do rozmiarów najpotężniejszego klasztoru w Walii. Rozbudowa trwała niemal bez przerwy. Do tego stopnia, że, jak podają historycy, "tylko kilku mnichów dożyło tu starości nie oglądając rusztowań kamieniarzy powiększających którąś z części opactwa". Do czasu...

Oderwanie się kościoła angielskiego od Rzymu za czasów Henryka VIII, oznaczało koniec potęgi klasztoru. Z dnia na dzień monumentalny kompleks stał się ruiną. Srebro i całą zastawę wywieziono do królewskiego skarbca, ołów pokrywający dachy zerwano, a witraże po prostu powybijano. Odtąd, a minęło już prawie pięćset lat, opactwo stanowi nieodłączną i piękną część krajobrazu doliny Rzeki Wye...

Park Narodowy Brecon Beacons to jeden z najpiękniejszych i najdzikszych zakątków Zjednoczonego Królestwa. Cztery pasma wzgórz tworzące park przecinają setki jeśli nie tysiące szlaków trekkingowych. Coś dla siebie znajdą tu zarówno ci, którzy lubią się porządnie zmęczyć, jak i rodziny z dziećmi.

A jest w czym wybierać! Przeszło osiemsetmetrowe szczyty, górskie pustkowia, na których pasą się owce i dzikie walijskie kuce, mroczne wąwozy poprzecinane wodospadami, małe polodowcowe jeziorka i sielskie, zielone doliny. To przyroda. 

Nie brak też pamiątek po mieszkańcach tych, z pozoru nieprzyjaznych, stron. Od najdawniejszych, po których pozostały kamienne kręgi i megality, przez Celtów i Normanów wznoszących zamki i kamienne kościoły, po mniej lub bardziej współczesnych, którzy jeszcze do niedawna bezlitośnie eksploatowali bogactwa ukryte głęboko w ziemi, a dziś zadowalają się wodą gromadzoną w wielkich sztucznych rezerwuarach.

Więcej w galerii Brecon Beacons - the walking coutry! i relacji Kraina Wodospadów.

Wyszło trochę spontanicznie. Po Meksyku byłem tak spłukany, że Święta miałem zamiar spędzić w domu, albo z sąsiadami. Mi Amor już dawno miała bilety do Polski, więc zostawała mi samotność. Gryzło mnie to odrobinę, bo zaproszeń było sporo. Rodzinka w Polsce zrzędziła, że rzadko przyjeżdżam. Rodzinka w Niemczech bardzo zapraszała. Kuzyn z Dublina też czuł się samotnie. No i Żunior (Mniejszy Zwierz) w Edynburgu nalegał, że może... gdybym nie miał lepszego pomysłu? Jakoś mnie przekonał.

Podróż z Hereford do stolicy Szkocji, to wyprawa większa niż wyjazd do Polski. Samolot odpadał ze względu na koszty. Autobus ze względu na jedenastogodzinną odyseję. Został więc pociąg za 115 funtów i "tylko" sześć godzin w podróży. OK, w końcu Święta są tylko raz w roku, a i Braciszka nie widziałem chyba od lutego.

Niestety, pociąg już na pierwszej stacji miał przeszło dwugodzinne opóźnienie. W Crewe ledwo zdążyłem na przesiadkę, a na miejscu zamiast o czwartej byłem po siódmej. Szajt! Ale nic to... Jeszcze tylko pół godziny szukania Żuniora, który czekał koło Scotsmana, czyli tam gdzie ja. Hmmm... Prawie. Tylko Szkoci mogą nazwać dwa miejsca w centrum miasta tą samą nazwą. Nieważne...

Później było już całkiem świątecznie, czyli (za) dużo jedzenia (tak naprawdę Żunior zaprosił mnie do siebie, żebym przygotował mu moje doskonałe węgierskie szaszłyki;-), (za) dużo alkoholu i ogólna sielanka. Na zwiedzanie raczej nie było czasu. Co prawda udało nam się wymknąć na chwilę w pierwszy dzień Świąt i tym samym uniknąć przygotowań do wieczornej imprezy imieninowej Pani Ewy (przyszłej teściowej Żuniora), ale pogoda była tak zniechęcająca, że po dwóch godzinach siedzieliśmy w najdroższej taksówce świata wracając do domu.

Lepiej zapowiadało się popołudnie Boxing Day (według Anglosasów drugi dzień Świąt). Połaziliśmy po atakowanym bezlitośnie przez lodowaty wiatr centrum. Objedliśmy się ciepłych pączków. Ja zdziwiłem się, że w Edynburgu mieszka więcej Polaków niż Szkotów. I wszystko byłoby fajnie, gdyby Żunior nie namówił mnie na diabelski młyn przy Scotsmanie (tym drugim). Zawsze podejrzewałem, że mam lekki lęk wysokości, ale te cztery czy pięć kółek na skrzypiącej przeraźliwie maszynie, to, jak dotąd, najdłuższe dziesięć minut w moim życiu. A wszystko tylko po to, żeby pokazać mi, gdzie oświadczył się swojej Myszy. Znaczy tam, gdzie ja kurczowo trzymając się ławki próbowałem nie otwierać oczu...

Kilka fotek z tego wyjazdu to nieplanowany dodatek. Przez fatalna pogodę i skromne umiejętności fotografa wyszły średnio. Dorzucam też kilka zdjęć z poprzedniego wyjazdu do Ediego. Wtedy pogoda była lepsza, ale umiejętności podobne.

Acha... Jeszcze jedna uwaga dla anglofońskich purystów językowych. Znalazłem to w którymś sklepie ze szkockimi souvenir'ami... Edinburgh nie rymuje się z Pitsburgh. Orrrajt?;-)

...i jeszcze. Głupi dowcip, który mnie rozłożył na łopatki! Przepraszam, że w oryginale, ale znany jestem z tego, że ni cholery nie potrafię opowiadać kawałów. Dlatego, żeby przypadkiem nie "spalić" czegoś przy tłumaczeniu, wersja angielska: Being from Scotland, I love the summer. It's my favourite DAY of the year...

Tak mi się przypomniało... Wracając z poprzedniego wypadu do Edynburga, zachciało nam się zobaczyć jakiś zamek, którymi Szkocja jest naszpikowana. Uznaliśmy, że nie ważne jaki, byle był w miarę po drodze na południe. Najbardziej przypasował nam Loch Doon.

Dojazd, bez GPS'a byłby absolutnie niemożliwy. Droga, przez większą część szerokości jednego auta, z rzadko rozsianymi mijankami, wiodła przez pagórkowate pastwiska, których zieleń zakłócały tylko biało-czarne kropki z owiec. Jazda byłaby może przyjemna, gdyby nie cattle bridges. To takie dziwne kratki w jezdni mające powstrzymać krowy i owce przed przechodzeniem na sąsiednie pastwiska bez konieczności budowania bram. Dla terenowych aut farmerów to żadne wyzwanie, ale dla sportowego auta, którym jechaliśmy... Cóż... czasem fajnie jest polatać. Gorzej z twardym lądowaniem.

Gdy, według GPS'a, byliśmy już prawie na miejscu, lało jak z cebra. Ale jak to często w Szkocji bywa, po kilku minutach niebo zrobiło się niebieskie i na czas "zwiedzania" pogodę mieliśmy piękną. Co prawda zajęło nam to kilka chwil, bo Loch Doon Castle okazał się sporą kupką kamieni, ale nie można nie docenić łaskawości szkockiej aury.

Kiedyś zamek stał na małej wysepce na jeziorze, od którego zaczerpnął nazwę, ale gdy na wypływającej z niego rzece postawiono zaporę, trzeba było go przenieść na ląd.

Angielska pogoda zdecydowanie nie sprzyja ostatnio wychodzeniu z domu. Zimno, mokro, mgliście i ogólnie niekorzystny biomet. Czasem jednak, przez zwykłą przyzwoitość, trzeba rozprostować kości.

W zasadzie od kiedy zaczęliśmy nasze weekendowe wypady, przy okazji zbierając masę informatorów i przewodników po Wielkiej Brytanii, upatrzyłem sobie Stokesay Castle. Tylko jakoś, zupełnie przypadkiem, zawsze lądowaliśmy gdzieś na południu. Jadąc na Święta do Braciszka do Edynburga, zauważyłem jednak, że "mój" zamek leży raptem pół godziny pociągiem od Hereford, a w dodatku tylko kilka kroków od stacji w Craven Arms.

Sąsiedzi zapadli w zimowy letarg kanapowy przerywany tylko przykrym obowiązkiem zarabiania na chleb, więc wybraliśmy się sami. Jedenaście funtów, kilka mil i byliśmy na miejscu. Co prawda na fotkach zamek wydawał się nieco większy, ale to zdecydowanie najurokliwsze z dotychczas odwiedzonych miejsc.

Stokesay Castle zamkiem jest tylko z nazwy. W rzeczywistości to fortified manor house, czyli, po naszemu, obronny dwór szlachecki. Burzliwe dzieje walijsko-angielskiego pogranicza obeszły się z dworkiem wyjątkowo łaskawie. W zasadzie, poza oczywistymi remontami i modyfikacjami na przestrzeni niemal siedmiuset lat istnienia, dzisiejszy Stokesay Castle, jest tym samym zamkiem, który wybudował sobie Lawrence of Ludlow - jeden z najbogatszych handlarzy wełną w średniowiecznej Anglii.

Dwór, mimo kamiennych murów obronnych i, płytkiej co prawda, fosy, sprawia wrażenie... przytulnego. Małe pomieszczenia z dużymi oknami z widokiem na okoliczne wzgórza. Żółta, drewniano-ceglana brama, nieco przekrzywiona, ale jakby żywcem wyjęta z "Robin Hooda", albo innej, przeniesionej na ekran, angielskiej legendy. Nawet stary, pełen celtyckich krzyży cmentarz, tuż za fosą i żywopłotem, nie psuje tej sielanki...

Do Cardiff wybierałem się przeszło trzy lata i nigdy szczególnie mi to nie wychodziło. Wszystko pewnie dlatego, że do walijskiej stolicy mam ledwie godzinę pociągiem. Na usprawiedliwienie dodam, że mam namierzone atrakcje w zasięgu długiego spaceru, do których jeszcze nie dotarłem...

Ale... W końcu, w piękny i słoneczny lutowy dzień, postanowiliśmy z Panią Zwierzową sprawdzić, jakież to atrakcje oferuje Cardiff. A jak się okazuje, miasto ma się czym pochwalić.

Centrum... No, to akurat nie najmocniejszy punkt programu. Jak na przeszło trzystu tysięczną, było nie było, stolicę, city w Cardiff prezentuje się dość skromnie. Powiedzmy, że bliżej mu "rozmachem" do średniej wielkości wyspiarskiego miasta, niż do Londynu, Birmingham, czy Manchesteru. Szkła i aluminium tu niewiele (chyba że akurat jest po meczu; wtedy puszki i butelki pewnie walają się wszędzie...). Wieżowców, ale takich prawdziwych, nie zauważyłem. Króluje ciężka, betonowa zabudowa. Drobnym wyjątkiem jest handlowa Queen Street, gdzie (wygląda, że niedawno) postawiono kilka galerii.

Trochę z boku tego średnio atrakcyjnego (średnio, nie wcale!) centrum, rozłożył się stołeczny zamek. Inny niż dotychczas przez nas odwiedzane. Przede wszystkim nie zrujnowany, jak większość walijskich zamków i ciągle "używany".

Na dzień dobry małe i nieprzyjemne zaskoczenie: cena za wstęp. Przeszło osiem funtów! Drogo. Dla porównania, obiekty pod opieką CADW (spośród tu opisanych, między innymi, Tintern Abbey, Zamek Raglan, czy Zamek Grosmont), to wydatek od 0 do 5. funtów. A nie da się ukryć, że zazwyczaj dostarczają wielu wrażeń! Co w takim razie dostajemy za osiem?

Na początek, nieco infantylną, multimedialną prezentację przedstawiającą dzieje miasta. Od prehistorii, przez czasy rzymskie, mroczne średniowiecze i równie przygnębiający okres rewolucji przemysłowej, po dzień dzisiejszy. Żeby nieco ochłonąć po tym spektaklu, warto przespacerować się po flankach, z których rozciąga się widok na ruchliwe centrum.

Miłośnicy militariów i, jak dla mnie w wydaniu brytyjskim zawsze groteskowej, wojskowej pompy, poczują się doskonale w zamkowym Welch Regiment Museum. Poroża i wypchane trocinami doczesne szczątki kolejnych kóz - maskotek walijskich żołnierzy w służbie Koronie, to tylko jedne z wielu tutejszych kuriozów.

Równie zabawni są, jak najbardziej żywi, ale udający skamieliny strażnicy zamku, reprezentujący właśnie Walijski Regiment. Można ich rozśmieszać, skakać przed nimi, robić głupie miny, opowiadać dowcipy, fotografować z każdego ujęcia... i nic. Nie drgnie im nawet powieka. Tylko pióra na beretach lekko falują poruszane wiatrem.

Oprócz pilnowania głównej bramy i patrolowania ogromnego zamkowego dziedzińca, żołnierze strzegą też wejścia do bogato zdobionych komnat w dawnej mieszkalnej części zamku. Tu uczta czeka miłośników sztuki (mniej lub bardziej użytkowej) sprzed stuleci.

Najciekawszą jednak częścią Cardiff Castle, oczywiście zupełnie subiektywnie, jest otoczony fosą keep, czyli stołp - jedyna pozostałość po normańskim zamku z XI wieku. Reszta to efekt kilku kolejnych adaptacji do nowych czasów i nowych celów, prowadzonych przez rodzinę Bute'ów (nota bene Szkotów) na początku XIX stulecia.

Keep zostawiono pewnie jako ciekawostkę; niecodzienna "altanę" w zamkowym "ogrodzie". I słusznie! Kamienny bastion, do którego prowadzi zbyt wiele schodów, oprócz tego, że sam uroczy, oferuje świetne widoki! Zarówno na sam zamek, jak i na miasto. A wśród owych widoczków klasyk: zamkowe wieże i Millennium Stadium w jednym kadrze...

I mówiąc szczerze, z tej perspektywy nowoczesny stadion wygląda najlepiej. Z bliska to tylko betonowy potworek. Choć nie wątpię, że dla fanów rozgrywanych tu meczów rugby, nie estetyka ma pierwszorzędne znaczenie.

Skoro wróciliśmy do centrum, można trochę pobłądzić w uliczkach odchodzących od St. Mary Street. Warto... Naprawdę warto (!!!) zajrzeć do tutejszej informacji turystycznej. Materiałów jest tu po prostu masa! A przy tym większość darmowych. Siłą rzeczy, najwięcej jest o Walii, ale i pozostałe regiony Zjednoczonego Królestwa mają tu swoje półki. O jakości centrum świadczy jednak nie tylko ilość darmowej makulatury, ale przede wszystkim kompetentna obsługa. Przemiłe starsze panie są w stanie udzielić każdej informacji na temat miasta, powiedzieć "co, gdzie i jak", a nawet rozrysować na mapie sugerowaną trasę zwiedzania. Rewelacja!

Z centrum sąsiaduje miejski targ, na którym (ze zdziwieniem?) można przekonać się, że na Wyspach wciąż do kupienia są brudne ziemniaki i marchew, szczypior w pęczkach, czy jadalny chleb o terminie przydatności krótszym niż trzy miesiące. Tutaj swoje zaciszne przytułki znaleźli też, zapomniani wydawać by się mogło, magicy: szewce, ślusarze dorabiający klucze, zegarmistrze, itp.

Tuż obok informacji turystycznej znajduje się również St. David's Hall z bogatym programem koncertów i występów, na które my nie mieliśmy jednak czasu. Blisko stąd też do Katedry poświęconej patronowi Walii, kościoła Świętego Jana (St. John's Church) i wielu innych miejsc, na których zobaczenie jeden dzień to, niestety, zdecydowanie za mało.

Szczególnie, że będąc w Cardiff, grzechem byłoby nie odwiedzić dawnych doków, stanowiących dziś, po całkowitej przebudowie, wizytówkę miasta. Bez najmniejszego problemu, za półtora funta, do Cardiff Bay można dojechać miejskim autobusem. A że nie wiesz gdzie dokładnie wysiąść? Nie szkodzi. Kierowca na cały autobus wykrzyczy ci, że właśnie dojechałeś do celu...

Cardiff Bay wciąż pachnie nowością. Choć cały kompleks odnowionych, lub nowoczesnych i futurystycznych budowli zdobi nabrzeże już od kilku dobrych lat, można odnieść wrażenie, że i mieszkańcy walijskiej stolicy, i turyści, ciągle czują się tu nieswojo. Ruch uliczny właściwie nie istnieje. Pieszych spotyka się tylko od czasu do czasu. A może to wina pogody i środka tygodnia? W sumie średnio istotne. Ważne, że jest czym cieszyć oczy.

Na początek... hmmm... Na początek może trochę sztuki współczesnej w prywatnej BayArt Gallery i spotkanie z grafiką Ian'a Grainger'a kontemplującego (między innymi oczywiście) strukturę pączka na modłę technicznych szkiców Leonarda Da Vinci.

Dla równowagi, w Gildii Twórców - Craft in the Bay, podziwiać można (tak tak, nie boję się tego słowa) najwyższej klasy rękodzieło artystyczne, mniej lub bardziej inspirowane tradycja celtycką. Wystawia się tu, również na sprzedaż, użytkowe cacka z różnorakich tkanin i włókien, szkła, papieru i, przede wszystkim, drewna. Z tego ostatniego zrobione były fantastyczne, ogromne misy na owoce. Ceny niestety zaczynały się od czterystu funtów...

I w końcu obowiązkowy punkt w programie zwiedzania Cardiff - Wales Millennium Centre. Ten gigantyczny, kilkupiętrowy budynek jest "domem" między innymi Narodowej Opery Walijskiej, kilku teatrów, zespołów baletowych i tańca nowoczesnego, gości niezliczone wystawy i wydarzenia kulturalne, a spragnionym i głodnym oferuje ukojenie w kilku barach i restauracjach. Poza tym, nawet w deszczu, świetnie wygląda.

Dla nas była to ostatnia atrakcja. Czas gonił nas, gonił nas, gonił nas cały czas... Na kolejny raz zostawiliśmy sobie Norwegian Church Art Centre, Women's Art Association, Butetown History & Arts Centre, Cardiff Bay Visitor Centre - słynną the Tube - i pewnie jeszcze kilka miejsc, o których nie wiem.

Na osłodę pożegnania, pozostał nam już tylko wyśmienity chiński bufet przy St. Mary Street, a później nocny pociąg do domu...

Hwyl fawr Caerdydd!
[Do widzenia Cardiff!]

Manchester... Cottonpolis - Bawełniane Miasto. Miasto, które w XIX wieku z podrzędnej mieściny, urosło do rangi największego ośrodka przemysłowego na świecie, stając się symbolem rewolucji przemysłowej. Miasto, w którym ulice zastąpiono kanałami, by barki z węglem do silników parowych, docierały pod same bramy fabryk. Miasto, którego centrum zabudowano nie pałacami i bogatymi kamienicami, ale magazynami i faktoriami. Miasto, które zostawiło za sobą zakurzoną i brudna przeszłość, by stać się nowoczesną, bogatą, wielokulturową i tętniąca życiem metropolią. I w końcu, Manchester - ukochane miasto Właścicielki Mojego Serca, gdzie zaczęła się jej przygoda z Wyspami. Stąd ciągłe porównania tego dawnego robotniczego molocha do przeszło tysiącletniego, arystokratycznego Herefordu, w których ten ostatni, o dziwo, zawsze wypada bardzo słabo...

Co można i co warto zobaczyć w jeden dzień? Cóż... Warto bardzo wiele, bo lista atrakcji Manchesteru jest bardzo długa: od pozostałości rzymskiego fortu, po stadiony Manchester United i Manchester City. A można? Znacznie mniej. Tyle na ile pozwalają nogi i nieubłaganie biegnący czas.

My zaczęliśmy od szybkiego spaceru. Przez Piccadilly, kolorowe Chinatown, obok trochę bajkowego ratusza i sąsiadującej z nim, nieco ociężałej biblioteki miejskiej, mijając The Temple (Świątynię) - knajpę mieszczącą się w zaadaptowanym, podziemnym szalecie publicznym, doszliśmy do Cornerhouse'u.

"Dom na rogu", to jedno z tych magicznych miejsc, które chciałbym mieć, a jak!, za rogiem. Tak, żebym w każdej chwili mógł tam zajrzeć, cieszy oczy i karmić duszę nowoczesną, podążającą swoimi ścieżkami, niecodzienną i ambitna sztuką. To taki kulturalny multipleks z tradycyjnymi wystawami, video-instalacjami, eksperymentami z udziałem widzów (i na widzach; jak "rozmowy" z rybą za pomocą przedziwnej aparatury akustyczno-komputerowej), kinem (¡Dios mío! Trwał akurat  15. Festiwal Kina Hiszpańskiego i Latynoamerykańskiego, z prawie trzydziestoma tytułami w programie!), dwiema artystycznymi księgarniami, kawiarnią, barem, restauracją i Bóg jeden raczy wiedzieć z czym jeszcze! Właściwie można do Manchesteru przyjechać tylko po to, by spędzić dzień w Cornerhouse.

Po tej dawce wrażeń i niezaspokojonych pragnień, ukojenia szukaliśmy wśród miejskich kanałów. Jakież figle potrafi płatać historia! Dawne drogi zaopatrzenia fabryk, dziś stanowią turystyczną atrakcję, a pływające po nich barki, bynajmniej, nie wożą węgla i surowej bawełny, a jedynie ekscentrycznych burżujów. Podobnie przeznaczenie zmieniły magazyny i fabryki. Z brudnych i hałaśliwych miejsc nieludzkiego wyzysku (dziewiętnastowieczny kapitalizm, thatcheryzm, itp.), przeistoczyły się w luksusowe lofty dla średniej i wyższej klasy. Ironia...

Wzdłuż kanałów doszliśmy do, niemal tak kolorowej jak Chinatown, Canal Street - Mekki tutejszego środowiska gejowskiego, pieszczotliwie (?) przezywanej Anal Street. Stąd, uliczkami oferującymi najróżniejsze "towary kolonialne i swojskie", przez ogromny kompleks rozrywkowy (knajpy, bary, kino, itp)  Printworks, dotarliśmy do Urbis'u - kolejnej kulturalnej świątyni miasta.

Jako Miejskie Centrum [Kultury], Urbis jest trochę bardziej konwencjonalny niż Cornerhouse, ale, bynajmniej, nie nudny! Nam przytrafiły się trzy wystawy. Dwie "tylko" ciekawe i jedna genialna (!!!). Pierwsze to okładki "The Economist" od, o ile mnie pamięć nie myli, wczesnych lat 70. (wyglądała na wystawę bardzo tymczasową), z których sporo zdobyło prestiżowe nagrody; i Reality Hack: Hidden Manchester - fotograficzny spacer po na co dzień niedostępnych zakamarkach miasta, autorstwa Andrew Brooks'a.

Black Panther: Emory Douglas & Art of Revolution - trzecia propozycja - to absolutnie powalający i świetnie przygotowany przegląd bezkompromisowych prac ministra kultury w Partii Czarnych Panter. Słowa są tu absolutnie bezsilne! Jeden obraz wart jest tysiąca słów... Nic dodać, nic ująć...

Moją ulubiona atrakcję Manchesteru znalazłem jednak dopiero następnego dnia, gdy po lekko zakrapianej imprezie u znajomych, wracaliśmy do Hereford. Oldham Street - ulica pełna płytowych secondhand'ów... Ceny już od funta! Dla mnie raj! Tam na pewno wrócę...

Łagodne, zaokrąglone wiejącym wiecznie wiatrem granie, ukryte w cieniu głębokie doliny i małe kościoły pamiętające celtyckich świętych to znaki rozpoznawcze Czarnych Gór. Jeśli dodać do tego żywe miasteczka goszczące renomowane festiwale, kilka średniowiecznych zamków i kilometry szlaków dla miłośników pieszych wędrówek, otrzymamy jeden z najpiękniejszych i najciekawszych zakątków Wielkiej Brytanii.

Więcej w relacji: Ukryte skarby Czarnych Gór.

Choć od przeszło pięciuset lat stoją w ruinie, Trzy Zamki - Grosmont, Skenfrith i White - wciąż przypominają burzliwe dzieje walijsko-angielskiego Pogranicza. Wrośnięte w łagodny krajobraz wschodniego Monmouthshire, opowiadają o podboju, nietrwałych fortunach, królach, baronach i czasach, gdy tylko grube mury kamiennych twierdz dawały namiastkę poczucia bezpieczeństwa.

Więcej w relacji: The Three Castles czyli Pogranicze w ogniu.

Z klejnotami jest ten problem, ze najczęściej są małe i trudno je znaleźć. Chowają się gdzieś z dala od ludzkich spojrzeń, starając nie zwracać na siebie uwagi. Cenią spokój. Co dziwne, po odnalezieniu klejnotu, jego właściciel przejmuje wszystkie te cechy i chowa swój skarb przed obcymi, by samemu się nim cieszyć.

Dokładnie tak wygląda sytuacja z "romańskim klejnotem Herefordshire" - kościołem w Kilpeck. Od przeszło ośmiuset lat stoi sobie wśród pól i łąk tego wiejskiego hrabstwa, nie niepokojony przez intruzów. Próżno szukać go na turystycznych mapach. Nawet na bogatej i ciekawej mapie kościołów Herefordshire nie ma o nim wzmianki. Ja znalazłem go przypadkiem na... schemacie lokalnej komunikacji. I właśnie ta tajemniczość trochę mnie zaintrygowała. Jak nic, ktoś próbuje ukryć coś wartościowego!

Kościół w Kilpeck zbudowano około 1140 roku. W czasach gdy gościńcami chadzały złośliwe stwory z innych światów, w leśnej gęstwinie czaiły się najstraszliwsze bestie, a diabeł czyhał niemal wszędzie. A to namawiając szeptem do grzechu, to znów biorąc sobie ciała i dusze śmiertelników w posiadanie. Lud tutejszy, choć od kilku setek lat klękający przed krzyżem, nadal ukradkiem kłaniał się celtyckim bożkom. Tak na wszelki wypadek, żeby ich nie złościć. Bogacze zaś, jak to bogacze, egzystencjalne lęki próbowali rozpędzać złotem.

Jeden z nich - Hugh de Kilpeck – władający, większą podówczas niż dziś, wsią i okolicą, grzesznikiem musiał być sromotnym, bo w nadziei na życie wieczne pośród anielskich zastępów, sam, z własnej kiesy, ufundował przepiękny kościół. Budowę powierzył Oliver'owi de Merlimond, który wracając przez północna Francję z pielgrzymki do Santiago de Compostela, poznał i zaadaptował do lokalnych warunków i według własnej fantazji, tamtejszy styl budownictwa sakralnego. Lub, jak twierdzą niektórzy, przywiózł ze sobą tamtejszych kamieniarzy.

Dziś, ów unikatowy dla południowego pogranicza angielsko-walijskiego styl, nazywa się the Herefordshire school. Jedną z jego najbardziej charakterystycznych, a obecnie wzbudzających także największy zachwyt cech, są niezwykłe zdobienia. Framugi drzwi i okien, filary, konsole... ozdabiano przede wszystkim motywami celtyckimi i anglo-saksońskimi, odwołującymi się nierzadko do pradawnych legend i, nie do końca zapomnianych, pogańskich wierzeń. Zdarzają się też motywy bizantyjskie, skandynawskie i, co zaskakuje współczesnych badaczy, nie odwołujące się do niczego poza talentem i umiejętnościami twórców. W Kilpeck do tych ostatnich zalicza się część konsoli z cyklu "Polowanie", z niemal disnejowskimi "psem i zającem" na czele.

Patrząc na tę zabawną parę można odnieść wrażenie, że misterne rzeźbienia służą głównie rozrywce. W rzeczywistości był (jest) to rodzaj przekazu - pisma obrazkowego - który miał dotrzeć do prostego ludu. Obok "sielskich" scenek z "Polowania", czy "Festynu", występują tu przecież bestie pożerające ludzi i inne, czasem do dziś jednoznacznie nierozszyfrowane symbole, utożsamiające grzech lub przed nim przestrzegające.

Dla tropicieli jawnych pogańskich zapożyczeń, nie lada gratką jest Sheelah-na-gig - najbardziej dosadny i obsceniczny (XII wiek! Pamiętajmy!) motyw na kościele. Z nieproporcjonalnie wielkim i wyzywająco rozwartym sromem, Sheelah jest symbolem wieloznacznym. Dla Celtów, z których mitologii się wywodzi, wyraża płodność, cykliczne odradzanie się życia (nota bene, podobnie jak wąż, który dla Celtów i wczesnych Anglosasów, nie oznaczał biblijnego szatana-kusiciela, ale, przez zmianę skóry, właśnie ciągłe odradzanie się życia), Gaję, Matkę Ziemię, życiodajne siły przyrody, itp. Nie wolne jednak od kaprysów i złośliwości. Wczesnośredniowieczny kościół wyspiarski wprowadził Sheelę do katalogu swoich symboli, przypisując jej jednak wyłącznie złe cechy. Przede wszystkim wyuzdanie, rozpustę, nieczystość i wszelkie grzechy cielesne.

Podobnych "smaczków" i ukrytych znaczeń jest w Kilpeck jeszcze wiele. Tak zwani "walijscy wojownicy", zdobiący kolumnę podpierająca łuk nad drzwiami, naprawdę z Walijczykami nie mają nic wspólnego. Pytanie kogo przedstawiają pozostaje bez odpowiedzi. Ich strój - czapki, spodnie, buty - nie pasują do żadnej z ówczesnych kultur. Skąd się wzięli? Czyżby tylko z fantazji twórców? A jest jeszcze "Green Man" utożsamiany z siłami przyrody, są smoki i bazyliszki, potwory, święci, nimfy, baranki boże... I masa zagadek, dla których warto tu zajrzeć.

Jest jeszcze coś - magiczny, święty spokój. Może to dzięki niemu "romański klejnot Herefordshire" przetrwał niemal nienaruszony przeszło osiemset lat?

Tak w ogóle, do Kilpeck wybraliśmy się na spacer. Kilka mil autobusem, a później pieszo, bocznymi drogami pośród zielonych wzgórz.

Na jednym z nich, idąc do Kilpeck, wypatrzyliśmy kolejny kościół. Co prawda nie romański, ale jak większość starych, kamiennych angielskich kościołów, sympatycznie się prezentujący. Zaszliśmy tu wracając.

W zasadzie nic nadzwyczajnego. Trzynastowieczna świątynia pod wezwaniem Świętego Dyfriga, stoi w miejscu, gdzie prawdopodobnie już w połowie pierwszego tysiąclecia odprawiano nabożeństwa. Świadczyć o tym ma okrągły kopiec, na którym ją wybudowano. Ostatnie ważniejsze poprawki datuje się na siedemnasty wiek.

Od tamtej pory, z rzadka tylko niepokojony przez wiernych, St. Devereux Church coraz głębiej wtapia się w wiejski krajobraz.

Jako że słońce wciąż stało wysoko i grzało wyjątkowo przyjemnie, uznaliśmy, że warto iść dalej. Do Wormbridge...

Tu też, największą, o ile nie jedyną atrakcją jest wiekowy kościół.

Około 1190 roku, już istniejącą świątynię, wraz z przylegającymi włościami, król Ryszard I podarował rycerzom Zakonu Świętego Jana z Jerozolimy. Ci powiększyli go i dobudowali wieżę (tak na marginesie, mi kojarzącą się z bieszczadzkimi cerkwiami).

Kościół szczyci się, podobno wspaniałymi, witrażami z XIV, XV i XVII wieku. Nam, niestety, nie dane było ich zobaczyć, bo w przeciwieństwie do Kilpeck i St. Devereux, w Wormbridge drzwi zamykają na klucz...

Swoją drogą, spory cmentarz świadczy o tym, że niegdyś musiała to być całkiem spora wieś.

Mając jeszcze trochę czasu do ostatniego powrotnego autobusu, daliśmy się skusić drogowskazowi [Abbeydore 3]. Cóż to dla nas trzy mile!?! Nawet w palącym słońcu (w tym wyjątkowym przypadku określenie jak najbardziej trafne, co niezwykle rzadko zdarza się w odniesieniu do angielskiej pogody).

Nie wzięliśmy tylko poprawki na fakt, że znak wskazywał wieś, a nie zabytkowe opactwo. Choć przyjemna droga wiodła między polami kwitnącego rzepaku z miedzami wyznaczonymi przez ogromne stare dęby, musieliśmy się poddać i zawrócić. W domu okazało się, że całkiem słusznie. Z mapy wynikało, że od Abbeydore (wsi) do Dore Abbey (opactwa) czekały nas co najmniej dwie kolejne mile. Ważne jednak, że jest dokąd wrócić...

Czasem zdarza się tak, że cały dzień siedzimy w domu, uskuteczniając błogie lenistwo, by wieczorem napadła nas nieodparta ochota, żeby "coś" zobaczyć. Nie po prostu wyjść na spacer nad rzekę, ale nadziwić się, czy choć obejrzeć coś, czego jeszcze nie widzieliśmy. Taki niezbyt wyszukany substytut podróży. Dobrze na takie chwile mieć jakieś "nudne", albo "nie po drodze" miejsca, do których można dojść i wrócić przed zamknięciem tesco. W końcu jeść też coś trzeba!

W Hereford miejsc takich zostało nam bardzo niewiele. Jakieś niedobitki zdala od głównych ulic. Wśród nich - Belmont Abbey.

Belmont to, w zasadzie, już (albo jeszcze) nie Hereford. Kilka-kilkanaście lat temu stanowiło odrębną wieś na dalekich przedmieściach. Dziś to jedna z jego "sypialni".

Belmont Abbey zaś, to niewielka wspólnota benedyktyńskich mnichów, założona w 1859 roku przez zakonników działających dotąd na kontynencie. Czy przy wyborze miejsca kierowali się pięknem okolicy, czy może nie chcieli zbytnio rzucać się w oczy protestanckim sąsiadom, nie wiem. Pewne jest, że widoki z okien na dolinę Rzeki Wye mają wyjątkowe. Samo opactwo zresztą, a najbardziej zbudowany z różowego piaskowca kościół, też wspaniale wrosło w krajobraz. Nie powinien więc dziwić fakt, że częściej można tu spotkać letników i kuracjuszy przyklasztornego sanatorium, niż braciszków w habitach...

Ludlow - zdaniem niektórych the loveliest market town in England, czyli... No właśnie... Próbuje znaleźć polski odpowiednik owego "loveliest", ale żadne słowo, które przychodzi mi do głowy, nie zawiera w sobie jednocześnie słodkiego kiczu, odrobiny tandetnej patyny i autentycznego, godnego podziwu piękna. A już szczególnie, gdy wypowiadane jest z tą angielską egzaltacją, dzięki której (jak ktoś to kiedyś zabawnie ujął, nawet "skarpetki" potrafią brzmieć dostojnie). Pomijając jednak te raczej nieistotne lingwistyczne dywagacje, bez dwóch zdań, Ludlow jest uroczym miasteczkiem, w którym czas płynie zdecydowanie wolniej, niż woda w Rzece Teme.

Zresztą, "wolny" to kolejne słowo, które jak ulał pasuje do miasta. Ludlow jest bowiem pierwszym na Wyspach Cittaslow - miastem wolnym od pośpiechu i stresów związanych z życiem w betonowej dżungli. Ponadto, Ludlow uważa się za główna kwaterę ruchu Slow Food w UK. Jego idee w pełni materializują się podczas Ludlow Food & Drink Festival - jednej z największych i najbardziej prestiżowych imprez tego typu w Zjednoczonym Królestwie.

No tak... Ale jak tu się spieszyć, kiedy wokół mnóstwo krzywych, kilkusetletnich domków, ulice są tak wąskie, że nawet rowerem nie za bardzo da się zaszaleć, a The Broadgate (Szeroka Brama) - jedyna z siedmiu średniowiecznych bram miejskich, która przetrwała do dziś - jest tak wąska, że nie zmieści się w niej nawet van z lodami? Jak nie kontemplować krwistego steak'a popijanego lokalnym piwem, siedząc w tawernie, albo pubie, w którym od czterystu lat zmienia się tylko obsługa i filtry do kawy?

Ale co tu oglądać i podziwiać? Tak, to jest problem. Szczególnie biorąc pod uwagę, że w dziesięciotysięcznym miasteczku, ponad pięćset (!!!) budynków znajduje się na liście zabytków.

Oczywiście jest w Ludlow zamek. Normański. Co ciekawe, wciąż w rękach tego samego rodu, który go wybudował! Na przestrzeni niemal tysiąca lat istnienia, zamek gościł cała masę królów (przyszłych, urzędujących i niedoszłych), książąt i wszelkich, bardzo zacnych osobistości. Poza tym, przez ponad dwieście lat - od XV do XVII wieku - zarządzano stąd Walią i Welsh Marches.

Dzisiaj, jak większość wyspiarskich zamków, Ludlow Castle to malownicza ruina. Niemal naturalny element krajobrazu. To w jego murach, teraz chroniących najwyżej przed wiatrem, odbywają się Food & Drink Festival, letni Festiwal Szekspirowski, średniowieczne festyny i wiele wiele imprez, którymi zapełniony jest miejski kalendarz.

Po odwiedzeniu zamku, warto przespacerować się dość karkołomną ścieżką w dół, na Most Dinham spinający brzegi Rzeki Teme. To kolejna budowla, której wiek liczy się w setkach lat. Przy okazji oferująca świetny widok "z zamkiem w tle".

Kilkaset metrów dalej, idąc jednym ze szlaków widokowych wzdłuż rzeki, dochodzi się do następnej średniowiecznej przeprawy - wybudowanego w XIV wieku Ludford Bridge. Wieki temu, Ludford stanowiło osobną osadę z własnym kościołem parafialnym stojącym kilka kroków od mostu i dworem szlacheckim. Dziś to integralna część Ludlow.

Zaczynająca się tuż za mostem i pnąca ostro w górę Lower Bridge Street, to dawne podgrodzie, niegdyś licznie zamieszkane przez tkaczy. Właśnie na ich ciężkiej pracy budowano dobrobyt miasta, słynącego w średniowieczu z wyrobów z wełny.

W końcu, przez ciasną The Broadgate, wchodzimy na właściwą starówkę. Tutaj praktycznie każdy budynek, to zabytek. Część przetrwała w niezmienionym stanie od XV czy XVI wieku. Pozostałe przebudowano na modłę kolejnych epok.

Za najcenniejsze skarby uważa się Bodenham's i przylegające do niego budynki - typowe trzystu-czterystu letnie, a czasem nawet starsze, czarno-białe domki na szczycie Broad Street, wybudowane techniką przypominającą znany z Polski "pruski mur".

Ye Olde Bull Ring Tavern i The Feathers Hotel, to kolejne przykłady "monochromatycznej architektury" przy sąsiedniej Bull Ring. Przy czym ten drugi, funkcjonujący jako zajazd od lat siedemdziesiątych XVII wieku (!!!), to absolutne dzieło sztuki, przypominające bardziej archaiczny domek dla lalek, albo tło historycznego filmu, niż prawdziwy (chciałoby się powiedzieć "z krwi i kości") dom.

Równie zachwycający jest The Parish Church of St. Laurence, czyli Kościół Parafialny pod wezwaniem Świętego Wawrzyńca, nazywany często "Katedrą Pogranicza" (the Cathedral of the Marches). Późnogotycka świątynia ma niewiele wspólnego ze, skromnym zapewne, normańskim kościołem z początków XII wieku, z którego, po wielu zmianach, wyrosła. Dzisiejsza bryła, to efekt niemal całkowitej przebudowy z XV wieku. Imponujący i monumentalny, jak na niewielkie miasteczko kościół, słynie ze swych średniowiecznych i późniejszych witraży, przedstawiających, między innymi, męczeńską śmierć patrona parafii, nieszczęśliwego Księcia Artura (jednego z niedoszłych następców tronu, który zmarł w Zamku Ludlow w 1502 roku), czy Palmer Guild - znaczące niegdyś bractwo religijne.

*****

Uff... Trochę przynudziłem. Wiem! Ale - to moje całkowicie subiektywne zdanie - Ludlow trzeba albo zobaczyć i powzdychać, albo poszukać jakichś dobrych zdjęć (moich szukać nie trzeba, więc "dobrych" się do nich nie odnosi;-), albo przebrnąć przez taki właśnie suchy opis inwentaryzacyjny. Poza tym, o ile w miarę łatwo opisać jeden zamek, o tyle wystawić laurkę niezwykłemu miastu, bez popadania w przesadne zachwyty, jest cholernie trudno. Mi oczywiście... Ale kto wie, może ktoś bardziej uduchowiony teraz się tam wybierze i dopełni ten opis "ochami" i "achami". Polecam!

Sowy, owce, kozy i inne stworzonka... www.owlcentre.com

[a.s.a.p.]

Devil's Bridge... 'Diabelski Most' i diabelnie piękna okolica... www.devilsbridgefalls.co.uk

Czy wodociągi mogą być piękne? Walijskie na pewno! A w każdym razie sam ich początek. Szczególnie gdy kończy się całkiem ładny jesienny dzień... www.elanvalley.org.uk

Jeden z odcinków specjalnych tegorocznego (2009) Rajdu Wielkiej Brytanii (WRC). Pogoda była fatalna, sprzęt kiepski, a umiejętności... hmmm... przemilczę...

[a.s.a.p.] 

Niby tylko jedna godzina różnicy czasu, a jakże różna aura! Święta mieliśmy mokre i ponure. Nowy rok przywitaliśmy w słońcu. Za to wczoraj, tuż przed południem - katastrofa! Zasypało Hereford! I to tak poważnie... Z piętnaście centymetrów śniegu spadło w ciągu kilku godzin. Szkoły odwołują zajęcia, ludzie nie dojeżdżają do pracy, w sklepach pustki, że aż przyjemnie zakupy robić!

Lokalsi są przerażeni! Nie mają się w co ubrać, więc wyciągają gumowce albo buty do chodzenia po górach. Nawet kurtki powyciągali z szaf! Mało tego. Dziś widziałem tylko jedną (!!!) osobę w szortach! Armageddon!

A ja się cieszę! Do tego stopnia, że o trzeciej w nocy zachciało mi się ganiać w śnieżycy i robić historyczne fotki. Historyczne, bo takiego śniegu nie widziano tu od... ho-ho... od dziesięcioleci! Za kilka dni ślad po nim nie zostanie i znów, na kilka lat, Herefordianie zapomną co to zima...