2010-08-21

Podróż Miasta Pogezanii

Opisywane miejsca: Pasłęk, Morąg, Zalewo, Elbląg (74 km)
Typ: Album z opisami

Pasłęk leży przy szosie E-7, prowadzącej z Warszawy do Gdańska. Miasto położone jest na północnym skraju Pojezierza Iławskiego, na granicy Żuław Wiślanych z jednej- i Warmii - z drugiej strony.

We wczesnym średniowieczu był tu gród pruskiego plemienia Pogezanów o nazwie Paslok, od której prawdopodobnie wywodzi się dzisiejsza nazwa miasta. Pierwsza udokumentowana wzmianka o Pasłęku pochodzi z 1267 roku. Miasto założono tu w końcu XIII wieku (w 1297 roku) z rozkazu mistrza krzyżackiego Meinhardta z Kwerfurtu. Znajdowało się ono na terenie historycznej krainy Prusy Górne (Oberland), a pierwszymi osadnikami byli Holendrzy, sprowadzeni do osuszania miejscowych bagien. Dlatego też miastu nadano nazwę  Holland (później - od 1701 roku używano nazwy Preußisch Holland). Była to pierwsza osada holenderska na ziemiach zakonnych i jednocześnie na terenie dzisiejszej Polski. Dała ona początek intensywnemu, trwającemu aż do początków XIX wieku osadnictwu holenderskiemu. 

W dawnych wiekach Pasłęk był ośrodkiem handlowo-rzemieślniczym. W czasie trwania wojny trzynastoletniej (1454-1466) miasto opowiedziało się po stronie polskiej, jednak na mocy II pokoju toruńskiego z 1466 roku, pozostało pod władaniem krzyżackim. Wojska polskie oblegały i zajęły Pasłęk podczas ostatniej wojny polsko-krzyżackiej w 1521 roku. Pozostawały tu do sekularyzacji Zakonu w roku 1525. Potem, Pasłęk znalazł się na terenie Prus Książęcych.

W roku 1627 Pasłęk okupowały wojska szwedzkie Gustawa II Adolfa, zwanego "Lwem Północy". W czasie drugiej wojny polsko-szwedzkiej, w 1656 roku na zamku pasłęckim spotkali się król szwedzki Karol X Gustaw i książę elektor Fryderyk Wilhelm. Obaj władcy uzgodnili działania wojskowe przeciw Polsce. W latach wojny siedmioletniej od 1758 do 1762 roku miasto okupowali Rosjanie. Znaczne zniszczenia spowodowały przemarsze wojsk napoleońskich w latach 1807 i 1812.

W roku 1818 Pasłęk został siedzibą powiatu. W wieku XIX miasto intensywnie się rozwijało, powstały niewielkie zakłady przemysłowe, młyny, ślusarnia, garbarnia, tartak, nowoczesny szpital i sieć wodociągowa, uruchomiono linię kolejową. W 1898 roku w Pasłęku powstało Górnopruskie Towarzystwo Historyczne (Oberländischer Geschichtsverein), którego honorowym przewodniczącym został książę Alexander zu Dohna ze Słobit.

W wyniku II wojny światowej miasto znalazło się w granicach Polski - zniszczone w 80% przez działania wojenne oraz podpalenia, dokonane przez żołnierzy radzieckich. W pierwszych latach powojennych władze polskie wysiedliły dotychczasowych mieszkańców Pasłęka do Niemiec, zastępując ich głównie ludźmi  z terenów wschodnich II RP. Obecnie miasto utrzymuje się głównie dzięki rolnictwu i przemysłowi lekkiemu. Funkcjonuje tu m. innymi  duża mleczarnia, produkująca wyroby nabiałowe na potrzeby  całej Polski północnej.

  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk
  • Pasłęk

Morąg leży w historycznej Pogezanii, na terenie określanym od XVI wieku jako Prusy Górne (tzw. Oberland). W czasach najdawniejszych, zamieszkiwało te ziemie plemię staropruskich Pogezanów. Dokładnej daty powstania miasta nie sposób ustalić. Historycy są skłonni do umiejscowienia tego faktu w końcu XIII wieku. Wtedy to, około 1280 roku, na miejscu staropruskiej osady Morina, Krzyżacy zbudowali drewnianą strażnicę, a w następnym stuleciu wznieśli murowany zamek. Równocześnie z budową zamku powstała osada, która w 1327 roku, za czasów wielkiego mistrza Wernera von Orselna otrzymała prawa miejskie (na prawie chełmińskim), prawdopodobnie z rąk komtura elbląskiego Hermana Oettingena. W XIV wieku, w sąsiedztwie zamku wzniesiono kościół parafialny, a na przełomie XIV i XV wieku, zbudowane na planie czworokąta miasto, zwane Mohrungen, otoczono murami. W roku 1410, Morąg został zajęty przez wojska Władysława II Jagiełły, a w czasie następnej wojny polsko-krzyżackiej w 1414 roku - spalony. W 1440 roku miasto przystąpiło do Związku Pruskiego, a po opanowaniu zamku krzyżackiego w 1454 roku, złożyło hołd królowi Kazimierzowi IV Jagiellończykowi. Po II pokoju toruńskim Morąg pozostał jednak w granicach Prus Zakonnych (po sekularyzacji Zakonu w roku 1525 - Prus Książęcych). 

XVII-wieczne wojny szwedzkie, oraz wielki pożar z 1697 roku, przyniosły miastu znaczne zniszczenia. W czasie wojny siedmioletniej (1756-1763), w latach 1758-1762 Morąg był okupowany przez wojska rosyjskie. W roku 1807 miasto zajęły wojska Napoleona, stacjonował tu marszałek Bernadotte, późniejszy król Szwecji i Norwegii - Jan Karol XIV. Prawdopodobnie w Morągu przebywał ze swymi żołnierzami również generał Jan Henryk Dąbrowski. Wojska francuskie ponownie przeszły przez miasto w czasie kampanii rosyjskiej w 1812 roku.

Od 1813 roku Morąg był siedzibą władz powiatowych. Na początku XX wieku poczyniono inwestycje w infrastrukturę miejską: zbudowano gazownię, nowoczesny wodociąg, kanalizację, doprowadzono energię elektryczną. Morąg poważnie ucierpiał w końcowych dniach II wojny światowej, gdy wkraczająca Armia Czerwona dokonała dużych zniszczeń. Po wojnie, do roku 1975 miasto było siedzibą powiatu. Od maja 2010 roku w Morągu stacjonują amerykańscy żołnierze 5 batalionu wchodzącego w skład 7 pułku artylerii obrony powietrznej (Rough Riders) obsługujący bazę rakiet "Patriot".

Miasto leży w bardzo malowniczym terenie. Otaczają je piękne lasy, od północnego-wschodu graniczy z jeziorem Skiertąg, z południowego zachodu znajduje się tzw. „Rozlewisko Morąskie” z ostoją ptactwa wodnego.

  • Morąg
  • Morąg
  • Morąg
  • Morąg
  • Morąg
  • Morąg
  • Morąg
  • Morąg
  • Morąg
  • Morąg
  • Morąg
  • Morąg
  • Morąg
  • Morąg
  • Morąg
  • Morąg
  • Morąg
  • Morąg
  • Morąg
  • Morąg
  • Morąg
  • Morąg
  • Morąg
  • Morąg
  • Morąg
  • Morąg
  • Morąg
  • Morąg
  • Morąg

Zalewo to niewielkie miasteczko, położone około 26 km na zachód od Morąga. Powstało w końcu XIII wieku na pograniczu terytoriów plemiennych Pogezanów i Pomezanów. W strategicznym miejscu, w latach 1299-1301, Krzyżacy wznieśli tu zamek obronny. Jego budowę przypisuje się komturowi dzierzgońskiemu Henrykowi Zuckschwertowi. Powstała w pobliżu zamku osada, otrzymała w 1305 roku prawa miejskie z nadania komtura dzierzgońskiego Sieghardta von Schwarzburga. Drugi dekret lokalizacyjny (na prawie chełmińskim) miasto otrzymało w roku 1320 z rąk Lutra Bramschweiga. Zalewo zasiedlili koloniści niemieccy, którzy nadali mu nazwę Saalfeld, od nazwy miasta w Turyngii. W roku 1410 i 1414 Zalewo zajęte było przez wojska Władysława II Jagiełły. Przed wojną trzynastoletnią (1454-1466) miasto odmówiło wierności Zakonowi. W wyniku postanowień II pokoju toruńskiego, Zalewo pozostało jednak w granicach państwa zakonnego. W XV wieku, po wojnach polsko-krzyżackich, do Zalewa napłynęła ludność polska. Wówczas to pojawiła się spolszczona nazwa miejscowości - Zełwałd.

Zalewo zniszczone zostało w czasie wojen szwedzkich w XVII wieku, ucierpialo także mocno w wyniku epidemii dżumy na początku następnego stulecia. Od XV do XVIII wieku w Zalewie istniała szkoła, której ukończenie uprawniało do studiów uniwersyteckich. Uczono w niej także języka polskiego, a w latach 1777-1780 kształciłł się w niej Mrongowiusz. Podczas wojen napoleońskich w roku 1807 w Zalewie, podobnie jak i w pobliskim Morągu, kwaterowały wojska generała Jana Henryka Dąbrowskiego.

W II połowie XIX wieku miasto przeżywało rozwój gospodarczy, spowodowany budową Kanału Elbląskiego i linii kolejowej Ostróda-Elbląg. Katastrofalna dla Zalewa była II wojna światowa. Podpalone przez żołnierzy Armii Czerwonej w styczniu 1945 roku, zostało zniszczone w 70% i po wojnie utraciło prawa miejskie, które odzyskało dopiero po 42 latach. Obecnie miasto jest ośrodkiem handlowo-usługowym z dobrze rozwiniętym przemysłem drzewnym i dużymi zasobami rolniczymi.

  • Zalewo
  • Zalewo
  • Zalewo
  • Zalewo

Elbląg i jego okolice miałem okazję poznać już w latach 70. XX wieku, gdy po ukończeniu studiów odbywałem tam roczne przeszkolenie wojskowe i praktykę w ramach Szkoły Oficerów Rezerwy (SOR). Oczywiście, od tamtego czasu miasto bardzo się zmieniło. Na miejscu pustych przestrzeni pomiędzy rzeką i Placem Słowiańskim, nad którymi samotnie górował wówczas kościół p.w. św. Mikołaja, a na obrzeżach których można było dostrzec bryłę Bramy Targowej i dawnego kościoła dominikanów, wyrosły piękne kamieniczki i urokliwe  uliczki, odbudowanej w dużej części, elbląskiej Starówki. Odnowiono także i inne zabytkowe gmachy w mieście, powstały nowe centra handlowe, węzły komunikacyjne, liczne hotele, bary, puby, kawiarnie i inne lokale, a miasto zyskało swoisty klimat i polor...

Elbląg został założony w 1237 roku przez Krzyżaków w pobliżu miejsca, na którym do IX wieku znajdowała się pruska osada handlowa Truso. Nazwa miasta wywodzi się od rzeki Ilfing, a ponieważ zostało ono założone od podstaw, nie można go łączyć z w/w grodem Truso. Była to wówczas osada kolonistów niemieckich, oraz punkt wypadowy dla dalszej ekspansji Krzyżaków. W 1358 roku Elbląg przystąpił do Ligi Hanzeatyckiej. Był w owym czasie jednym z najważniejszych miast hanzeatyckich rejonu południowego Bałtyku. Wiodły z niego szlaki lądowe i wodne ku Sambii i Warmii, istniało także wodne połączenie z Wisłą przez Nogat. Zbudowany w Elblągu zamek był najprawdopodobniej drugim co do wielkości zamkiem Zakonu, po Malborku. Istniał on do antykrzyżackiego powstania w 1454 roku, kiedy to mieszczanie przepędzili załogę, a następnie rozebrali budowlę. Przez pierwsze 70 lat swego istnienia Elbląg był najważniejszym ośrodkiem życia miejskiego, jedynym portem morskim, oraz podstawową bazą militarną organizującego się państwa krzyżackiego.

Po przeniesieniu stolicy Zakonu z Wenecji do Malborka w 1309 roku, zamek elbląski stał się siedzibą komtura i zarazem wielkiego szpitalnika. Podstawą rozwoju miasta był handel morski, który powodował napływ nie tylko towarów, ale i osadników z różnych krajów. W Elblągu osiedlali się Niemcy z Saksonii, Westfalii, czy Lubeki, Holendrzy, Anglicy, Francuzi i Szkoci. Od końca XIV wieku Elbląg stopniowo tracił znaczenie na rzecz Gdańska, który później zmonopolizował handel polskim zbożem. Do osłabienia pozycji miasta przyczyniła się także przyroda. Przejścia morskie przez Mierzeję Wiślaną stopniowo się zamulały, co uniemożliwiało coraz większym statkom wpłynięcie do portu. Po klęsce Krzyżaków pod Grunwaldem w 1410 roku, Elblążanie złożyli hołd polskiemu królowi, jednakże już po dwóch miesiącach Elbląg wrócił pod władzę Zakonu. Do Polski został przyłączony dopiero w wyniku II pokoju toruńskiego, kończącego wojnę trzynastoletnią w 1466 roku. 

Przełom XVI i XVII wieku to okres rozwoju miasta i handlu morskiego, spowodowany wojną Stefana Batorego ze zbuntowanym Gdańskiem. Cały polski eksport i import przechodził wówczas przez port elbląski. W latach 1626-1635 miasto znajdowało się pod szwedzką okupacją, a kolejne zniszczenia spowodowane "potopem szwedzkim" w latach 1655-1660, zahamowały jego rozwój. Na domiar złego, towarzyszące wojnom zarazy wyludniły miasto. W roku 1698 król polski August II Sas próbował sprzedać Elbląg elektorowi Fryderykowi I Hohenzollernowi, ale wzburzenie polskiej opinii publicznej i zdecydowana dążność do odzyskania miasta, a także próby mediacji ze strony Danii, Szwecji i cesarza doprowadziły do zawarcia układu, na mocy którego Elbląg pozostał przy Polsce. Podczas wojny północnej miasto okupowane było kolejno przez oddziały szwedzkie (1703-1710), rosyjskie (1710-1712) i saskie (1712). Przyczyniło się to do stopniowego upadku Elbląga - zamierał handel i praca stoczni. 

Już w 1772 roku, w wyniku I rozbioru Polski, Elbląg znalazł się pod zaborem pruskim. Pod rządami pruskimi największe - obok Królewca - miasto Prus Wschodnich stało się głównym portem dorzecza Wisły, ale tylko do czasu zajęcia przez Fryderyka II Gdańska. Usprawniono pracę portu, pogłębiono Nogat i rzekę Elbląg, redę portową i rozbudowano urządzenia portowe. Ożywienie gospodarcze było jednak krótkotrwałe. W 1807 roku rozpoczął się kryzys handlowy.

Po epoce napoleońskiej Elbląg zaczął szukać nowych dróg rozwoju gospodarczego i powoli zaczął przeradzać się w ośrodek przemysłowy, administracyjny i wojskowy. Miejscowi kupcy zaczęli inwestować w manufaktury i fabryki. Rozwinął się przemysł metalowy, tkacki, farbiarski i szklarski, powstawały liczne zakłady przetwórstwa rolno-spożywczego, a budowa statków nadal pozostawała ważnym działem przemysłu. Dużą rolę w tej dziedzinie odegrał Ferdinand Schichau, który w roku 1837 otworzył fabrykę maszyn, a w 1854  - stocznię, będącą głównym niemieckim producentem torpedowców. W tym okresie powstały także takie zakłady, jak: odlewnia żelaza Tiessena, zakłady metalowe Neufelda, fabryka cygar Losera&Wolffa, fabryka samochodów Komnicka. 

Wraz z wybuchem I wojny światowej sytuacja miasta znacznie się pogorszyła. Przez Elbląg przewijały się dziesiątki tysięcy uciekinierów, co powodowało trudności i chaos. Dekoniunktura gospodarcza spowodowała zamknięcie wielu zakładów przemysłowych, a w rezultacie narastanie bezrobocia. 

Po przegranej przez Niemcy wojnie, w wyniku postanowień traktatu wersalskiego, Elbląg znalazł się w prowincji Prusy Wschodnie. Ograniczenia narzucone Niemcom i utrata naturalnych rynków zbytu doprowadziły elbląską gospodarkę do kryzysu. Po dojściu Hitlera do władzy i przyjęciu kursu na remilitaryzację Niemiec, nastąpił ponowny rozkwit przemysłu na terenie miasta. Elbląg stał się jednym z większych miast garnizonowych w III Rzeszy. Nastąpił znaczny rozwój infrastruktury miejskiej, powstały nowe osiedla mieszkaniowe, budynki koszarowe dla artylerii, kawalerii, wojsk inżynieryjnych i piechoty, nowoczesny szpital wojskowy, rozwijało się szkolnictwo. Podjęto modernizację sieci gazowej i kanalizacyjnej, przebudowano linie tramwajowe, unowocześniono port, pogłębiono tor wodny na Zalew Wiślany. 

Podczas II wojny światowej całe życie gospodarcze i społeczne Elbląga zostało podporządkowane potrzebom wojny. Miasto było przeludnione w wyniku przesiedleń ludności z Meklemburgii i Mazur, a także umieszczenia tu jeńców różnej narodowości. Od marca 1940 roku istniał tu jeden, a później dwa podobozy obozu koncentracyjnego Stutthof. Na przełomie stycznia i lutego 1945 roku o Elbląg toczyły się ciężkie dwutygodniowe walki z nacierającą Armią Czerwoną, które obróciły w gruzy niezniszczone dotychczas miasto. Zniszczona została zabytkowa zabudowa Starego Miasta, a także całe Śródmieście. Trudne do określenia były straty ludzkie. W ciągu kilku miesięcy 1945 roku, administrujące Elblągiem władze sowieckie dokonały wywozu w głąb ZSRR wszystkich maszyn i wyposażenia elbląskich fabryk. Niektóre źródła kalkulują, że straty poniesione z tego powodu przewyższają straty spowodowane działaniami wojennymi.

W maju 1945 roku Elbląg został przekazany Polsce. Priorytetem nowych władz stało się nadanie miastu polskiej tożsamości narodowej i deportacja ludności niemieckiej. Rozpoczęto także reorganizację gospodarki oraz powolną odbudowę zniszczonego miasta. Niestety, odbudowa ta przyniosła zniszczenie wielu zabytków kultury, gdyż podobnie jak w innych miastach Pomorza i Śląska zabytki zostały uznane za niemieckie. Stare Miasto zostało do końca wyburzone, a zabytkowe cegły przeznaczono na odbudowę Warszawy. W latach powojennych zbudowano w Elblągu liczne zakłady przemysłowe.

W grudniu 1970 roku doszło w mieście do strajków i krwawych zamieszek. Elbląscy robotnicy uczestniczyli także w sierpniowych strajkach 10 lat później. W latach 1975-1999 Elbląg był stolicą województwa. W latach 80. XX wieku przystąpiono do odbudowy centrum miasta, jednakże zamiast odbudowywać kamienice tak, by przypominały te przedwojenne, wybudowano nowoczesne budynki o kształcie i wielkości zbliżonej do średniowiecznych. Obecnie Elbląg jest wciąż rozwijającym się miastem, ośrodkiem przemysłu ciężkiego (turbiny, śruby okrętowe itp.), przemysłu spożywczego i innych branż, a także centrum ruchu turystycznego. W przyszłości, ma szansę zostać pomostem łączącym Polskę z państwami nadbałtyckimi, w szczególności z rosyjskim obwodem kaliningradzkim.

Zamieszczone zdjęcia mają przybliżyć nieco Elbląg tym z Was, którzy nie byli jeszcze w tym mieście. Pochodzą jednak one tylko z elbląskiej Starówki. A poza nią jest jeszcze w mieście kilka godnych uwagi miejsc, takich jak choćby pięknie odrestaurowany XIV-wieczny kościół p.w. św. Ducha, kościoły p.w. św. Antoniego, Bożego Ciała, neogotycki pałac Augusta Abbega z początku XIX wieku, kilka ładnych klasycystycznych kamienic czy wspaniały park Bażantarnia. Warto nadmienić, że w pobliżu miasta leży położone na szlaku Kanału Elbląskiego Jezioro Drużno, będące siedliskiem wielu gatunków ptaków, a po przeciwnej stronie szosy E-7 wznoszą się poprzecinane malowniczymi wąwozami wzgórza Wysoczyzny Elbląskiej, sięgające prawie 200 m n.p.m. Niedaleko stąd też do pałacu i stadniny w Kadynach, urokliwego Tolkmicka, czy też do związanego z Kopernikiem Fromborka.

Ale to już temat na oddzielną podróż.  

  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg
  • Elbląg

Zaloguj się, aby skomentować tę podróż

Komentarze

  1. lmichorowski
    lmichorowski (26.11.2010 0:40) +1
    Przypomniany przez Ciebie schemat postępowania Armii Czerwonej dotyczył również terenów pogranicznych, które przed wojną należały do Polski a nie do Niemiec. Przykładem może być choćby miasto, w którym mieszkam. Lubawa z wojny wyszła bez zniszczeń i nie toczyły się o nią walki pomiędzy Rosjanami i Niemcami. Miasto zostało podpalone i zniszczone już przez wyzwolicieli. Przed wojną leżało w województwie pomorskim, około 10 km. od granicy z Prusami Wschodnimi. Piszesz, że pierwsze plakaty PKWN wspominały o m. in. powrocie nad piastowską Pregołę (sic!). Dobre sobie. To jedna z tych rzeczy, które nie śniły się filozofom (nawet tak wybitnym jak kaliningradzki Immanuel Kant). Pozdrawiam.
  2. city_hopper
    city_hopper (26.11.2010 0:21) +2
    Co do zniszczeń w 1945 r. - Elbląg, podobnie jak Gdańsk, Świdnica (która w ogóle uniknęła zniszczeń w czasie wojny, w odróżnieniu od Wrocka), Kólewiec, Tylża i ponad 200 innych miast został przez Armię Czerwoną zniszczony i spalony po zdobyciu. Gdańsk miesiąc po. Taka była taktyka - żołnierze mieli prawo łupić i plądrować a po wszystkim zacierano ślady. Miasta obecnego obwodu kaliningradzkiego Rosjanie spalili nie wiedząc, że będą ich. Pierwsze plakaty PKWN wspominały o powrocie nad piastowskie Odrę, Nysę i Pregołę ;-)
    Jakkolwiek mnie ubiegłeś co do wiadomego miejsca, to jednak cieszę się, że opublikowałeś ta relację i moglem się z nią zapoznać :-)
  3. lmichorowski
    lmichorowski (19.11.2010 23:27) +2
    "Zamech" faktycznie już nie istnieje. Jego następcą jest dziś Zakład Mechaniczny ELZAM-ZAMECH Sp. z o.o.
  4. pt.janicki
    pt.janicki (19.11.2010 21:13) +2
    ...ja byłem tylko w Elblągu. To było na początku lat sześćdziesiątych w ubiegłym wieku. To miasto kojarzyło mi się z "Zamechem" (ten peerelowski gigant już chyba nie istnieje) i z Galerią EL, widoczną na kilku Twoich zdjęciach.
  5. zfiesz
    zfiesz (08.10.2010 21:36) +2
    no popatrz... znam wszystkie te miejscówki:-) czy chcesz czy nie, czuję się tu jak u siebie w domu;-)
  6. lmichorowski
    lmichorowski (27.09.2010 20:44) +2
    To warto się wybrać, choćby przy okazji wizyty w Trójmieście.
  7. mj1945
    mj1945 (27.09.2010 16:32) +3
    Piękne miasto Elbląg-nigdy tu nie dotarłem.
lmichorowski

lmichorowski

Leszek Michorowski
Punkty: 506828