Podróżując po Portugalii nie sposób nie zauważyć charakterystycznych płytek azulejos, dekorujących bardzo wiele elewacji tutejszych domów. W Lizbonie jest nawet specjalne muzeum azulejos, którego - niestety - nie odwiedziliśmy. Niemal wszystkie (z wyjątkiem 3-4 wzorów, które sfotografowałem w pałacu w Sintrze) prezentowane w tej galerii azulejos "ustrzeliłem" na zwykłych ulicach, a jest to jedynie niewielka część tego, co miałem okazję widzieć.Azulejos to cienkie ceramiczne płytki, najczęściej kwadratowe, pokryte nieprzepuszczalnym i błyszczącym szkliwem. Ich powierzchnia jest jedno lub wielokolorowa, gładka lub z fakturą. Azulejos używano jako elementów mozaik składających się z wielu, czasem ponad kilku tysięcy elementów, pokrywających całe ściany, oraz jako oddzielnych kompozycji dekoracyjnych.Motywy wykonywane z azulejos miały postać scen historycznych, mitologicznych, ikonografii religijnej, oraz całej gamy elementów dekoracyjnych zarówno geometrycznych, jak i roślinnych. Mozaiki bardzo często pokrywały całe ściany i podłogi w pałacach, ogrodach, kościołach, klasztorach, a także mieszkaniach czy miejscach użyteczności publicznej.Azulejos o bardzo różnych kształtach i kolorystyce stały się najbardziej charakterystycznym środkiem wyrazu i najbardziej ekspresyjnym rodzajem sztuki, głównie portugalskiej, rozwijanym i używanym przez ponad pięćset lat, ale także sztuki hiszpańskiej, choć w mniejszym stopniu. Azulejos stały się czymś więcej niż tylko atrakcyjnym elementem dekoracyjnym. Wykonane z taniego materiału płytki stanowiły najlepszy sposób na podniesienie estetyki budynków, a także nadanie im niepowtarzalnego wyglądu, a przede wszystkim zapewnienia higieny wnętrz.Obecnie ze względu na dekoracyjne własności i odporność na wodę, azulejos stosuje się do wykładania ścian kuchni, łazienek, oraz innych pomieszczeń narażonych na wilgoć.Istnieje wiele technik wytwarzania azulejos: azulejo mudéjar, alicatado, corda seca, aresta, majolika, azulejo aerografado, esgrafitado, esponjado, estampado, estampilhado, decoração "ao grande fogo" lub "ao fogo de mufla", ale nie będę opisywał czym one się różnią. Zainteresowani z pewnością dotrą do tej wiedzy, a dla większości laików (ze mną włącznie) liczy się efekt, czyli to, co cieszy oko.Dlaczego azulejos stały się tak popularne w Portugalii? Otóż w 1498 roku król Manuel I Szczęśliwy odbył podróż do Hiszpanii, gdzie zafascynowały go wnętrza wyłożone mauretańską mozaiką. Po powrocie do kraju zdecydował o wybudowaniu rezydencji podobnej do budynków, które odwiedził w Saragossie, Toledo i Sewilli, wprowadzając tym samym mauretańsko-hiszpańską technologię azulejos do Portugalii. Chociaż stare techniki nadal były stosowane, tak samo jak islamskie tradycyjne i bardzo skomplikowane zdobnictwo złożonymi motywami geometrycznymi, zaczęto wprowadzać także bardziej europejskie motywy roślinne z silnymi wpływami ówczesnej lokalnej sztuki portugalskiej. Epoka wielkich odkryć geograficznych, dokonywanych głównie przez portugalskich żeglarzy przyczyniła się do rozpowszechnienia azulejos na świecie. Przykładowym motywem charakterystycznym dla sztuki portugalskiej tamtego okresu jest sfera armilarna, która po raz pierwszy pojawiła się w pałacu w Sintrze, a obecnie znajduje się także na fladze Portugalii jako przypomnienie ekspansji morskiej tego kraju.
